Esra Yalçınalp, BBC Türkçe
BBCTürkiye genelinde konut kiralarında rekor artışlar yaşanıyor. Mesken sahiplerinin 2-3 kata varan oranlarda kira arttırma talepleri, kiracıların konuttan çıkmasına, kimi vakit yaşadığı muhiti hatta kenti terketmek zorunda kalmalarına yol açabiliyor.
Yıllık kira artışları, 1 Temmuz 2022’den itibaren bir yıl boyunca yüzde 25’le sınırlandırılsa da kiracılar bunun fiiliyatta tam olarak uygulanmadığını söylüyor.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) kentteki konut krizine ait değerlendirmesine nazaran ise İstanbul’daki mevcut kiracılar için kira fiyatları son bir yılda yüzde 45,48 oranında arttı. Son bir yıl içinde, mevcut kiracılar için kira fiyatları yüzde 45,48 arttı. Yeni kiralık konut fiyatlarının artış oranı ise yüzde 161,4.
BBC Türkçe, kira krizi mağdurlarıyla konuştu.
‘UMARIM GELECEKTEKİ AHMET’İN KAYGILARI DİĞER OLUR’
Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde 4. sınıf öğrencisi Ahmet Bulut, Erasmus programıyla bir yıl boyunca İspanya’da eğitim gördükten sonra Türkiye’ye döndüğünde kendini kira krizinin ortasında bulmuş.
Yurtdışına gitmeden evvel Ankara Cebeci’de 800 TL’ye iki kişi kalırken artık tıpkı semtteki meskenlerin 3 bin TL’den başladığını söylüyor. Arkadaşının meskeninde konuk kalıp imtihanlara hazırlanırken, bir yandan da konut arıyor:
“Keşke gitmeseydim de oradaki insanların olağan yaşantısını görmeseydim dediğim oldu. Oradaki arkadaşlarım kendilerini nasıl geliştirebileceklerini, nereleri gezeceklerini düşünürken ben daha birinci basamaktayım, barınma meselemi bile çözemedim. Tek istediğim olağan bir formda yaşamak. Umarım gelecekteki Ahmet’in problemleri diğer olur, hayaller kurabilir.”
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (BETAM) Mayıs 2022’de emlak sitesi sahibinden.com’un bilgilerini kullanarak hazırladığı rapora nazaran; yıllık kira artış oranı İstanbul’da %140, Ankara’da %133, İzmir’de ise %110 oldu.
‘İSTANBUL LAFINI DUYUNCA DUYGULANIYORUM’
Doğma büyüme İstanbullu Şiyma Çapanoğlu 64 yaşında. Eşiyle birlikte yedi yıldır oturduğu Ataşehir’deki dairenin mesken sahibi, kirayı 3 bin 750’den 7 bin 500’e çıkarınca tıpkı civarda konut aramaya başlamışlar.
Kiraların daha da yüksek olduğunu fark edince Çekmeköy’e, Sultanbeyli’ye bakmışlar. Oradaki meskenler de içlerine sinmeyince Kocaeli, İlimtepe’de 5 bin TL’lik müstakil bir meskene taşınmışlar.
“İstanbul’dan sonra bize uygun geldi lakin sonradan öğrendik ki buradaki en yüksek kirayı biz veriyormuşuz. Maalesef artık de başka evsahipleri bizi emsal gösterecekler.”
Çapanoğlu, İstanbul’dan bahsedilince duygulanıyor:
“İsteyerek gelmedim; kurallar o denli gerektirdi. İstanbul’u özlüyorum. Gerçi İstanbul da İstanbul değil artık.”
Yine taşınmak zorunda kaldım. Gittikçe İstanbul'un daha uzak semtlerine, daha kötü semtlerine doğru taşınıyor, itiliyorum.
Sonunda da İstanbul'dan çıkacağım zaten..— Özgür Adam (@ozgur__adam) June 23, 2022
‘FIKRA ÜZERE BİR DURUMUN İÇİNDEYİM’
İsmini vermek istemeyen 36 yaşındaki bir kiracı, terfi aldığı işi için Antalya’dan İstanbul’a gelip konut arıyor.
Geliri yükseldiği halde, 8 aydır karşılayabileceği bir mesken bulamamasını ise “fıkra gibi” diye kıymetlendiriyor.
“8 bin TL maaş alıyorum ve doğal olarak bu yaşımda bir konut arkadaşıyla değil, tek başıma yaşamak istiyorum. Geldiğimden beri Esenyurt’ta arkadaşımın meskeninde konuk kalıyorum. Artık yarına dair hiçbirşey düşünmüyorum.
“Her yere haber saldım, ‘2 bin 500-3 bin TL bandında konut varsa haber verin’ diye. Şu umutla yaşıyorum: Birgün telefonum çalacak ve biri bana konut bulmuş olacak.”
CHP, konut kiraları ve konut fiyatlarındaki fahiş artışın nedenlerinin belirlenmesi, alınabilecek tedbirlerin tespit edilmesi, barınma krizinin önüne geçmek gayesiyle Meclis Araştırma Komitesi kurulmasını istedi. Bu teklifin TBMM, 1 Ekim 2022 tarihinde açıldıktan sonra görüşülmesi bekleniyor.
BBC‘TUTUNAMADIM, AİLEMİN YANINA DÖNDÜM’
Kimliğini gizli tutmak isteyen bir üniversite 4. sınıf hukuk öğrencisi, eğitimine devam ederken, muhtaçlıklarını karşılayabilmek için bir yandan çalıştığını lakin Ankara’da kalabilmek için bunun kâfi olmadığını anlatıyor:
“Çağrı merkezinde, esnaf olarak, garsonluk yaparak çalıştım. Haftada 6 gün, günde 10 saat çalışıyordum. Bahçelievler’de 2 bin TL’ye oturuyordum ancak kiram 5 bin TL’ye çıktı.
“Asgari fiyatımın tamamı konut masraflarına sarfiyat oldu. Bu yüzden ailemin yanına Aydın merkeze döndüm. Devam mecburiliği olmadığı için eğitimime buradan devam edeceğim. Aile konutumda fatura ödemek zorunda değilim.”
‘EV SAHİBİNDEN 15 BİN TL ALDIM’
İstanbul Etiler’de oturan ismini vermek istemeyen bir kiracı, konut sahibiyle orta yolu bulduğu için kendini şanslı hissediyor:
“Gerçek mi değil mi bilmiyorum lakin konut sahibi bir anda yeğeni geleceği için konuttan çıkmamı istedi. Lakin benim meskenden çıkmak için bütçem yoktu.
“Evi boşaltmam karşılığında, taşınma masraflarımı ve yeni konutun depozitosunu karşılamak üzere 15 bin TL istedim ve aldım.”
https://twitter.com/GurluOguzhan/status/1527514116184805383
‘ADALETSİZLİĞİ BEN DE YAPTIM’
Aslen Sivaslı olan 32 yaşındaki His Daşdan, hem kiracı hem de mesken sahibi. Sıhhat sıkıntıları sebebiyle İstanbul’dan taşınması gerekince, Eyüpsultan Alibeyköy’deki 48 metrekarelik 1 oda 1 salon meskenini 3 bin 500 TL’den kiraya verdiğini söylüyor:
“Bana nazaran meskenin fakat 2 bin- 2 bin 250 TL ettiğini lakin 3 bin 500 TL istediğimi kiracı adayına açıkça söyledim. O da bunu bilerek kabul etti.
“Adaletsizliği ben de yapmış oldum. Sisteme uymak durumunda kalmak denilebilir. Benim de taşınabilmem için ne yazık ki bu türlü olması gerekiyordu.”
‘BU SENEYİ İMECE ADABI ATLATTIK, SENEYE NE OLACAK MEÇHUL’
51 yaşındaki Aytekin Yıldız, Adana Seyhan’da yaşayan bir esnaf. Hayatını kendi imal ettiği elişi tahta oyuncaklar ve güvercin yetiştirme gereçleri satarak kazanıyor.
Eşi ise emeklilikte yaşa takılanlardan, aile bütçesine katkı için çocuk bakıcılığı yapıyor. Üniversiteden yeni mezun olmuş bir kızları var.
9 yıldır oturduğu konutun sahibi, kira periyodunun dolmasına 1,5 ay kala konutu boşaltmalarını talep etmiş.
Aile meskenden taşınmaktansa yıllık kira fiyatını 12 bin TL’den 20 bin TL’ye çıkarmayı teklif etse de konut sahibi kabul etmemiş. Bu yüzden taşınmak zorunda kalmışlar:
“Dava açsam kazanacağımı biliyorum lakin ben esnaf olduğum için kimseyle makus olmam. O esnada annem de ağır bakımdaydı. O güç kaidelerde bir yandan da mesken baktık ve mecburen 34 bin TL’ye meskene çıktık.
“Hadi bu sene imece yöntemi verdik bu kirayı ancak seneye ne yapacağız bilmiyorum. Elimden gelse köye giderim lakin oradan işyerime gidebileceğim vasıta yok.”
Bir buçuk senede 3. ev değiştiridim kiralar arttıkça caddebostandan, ataşehire, oradan da küçükyalıya taşınmak zorunda kaldım, ekonomi yüzünden kavimler göçüne başladım.
— Biseydicem (@DicemSey) May 29, 2022
Ev sahibi: Düşündüm taşındım kirayı şu kadar yapmaya karar verdim.
Biz: Ama %100 zam demek bu, sınır %25.
Ev sahibi: O devletin koyduğu sınır, bizi bağlamıyor. Siz bilirsiniz, isterseniz çıkın.Galiba doktorayı bırakıp Almanyaya işçi olarak gitmekten başka yol kalmadı.
— Özge Bozkurt (@ozgbozkrt) July 23, 2022
‘EVİ KAPATIP MEMLEKETE DÖNDÜM’
24 yaşındaki Melih Sakız, üniversite eğitimi için geldiği İstanbul’da 7 yıl yaşamış.
En son Kadıköy, Moda’da 2 oda 1 salon meskende otururken, konut sahibinin kiralarını arttırmasıyla birlikte memleketi Manisa, Akhisar’a dönmüş.
“Ev sahibimiz de Caddebostan’da kirada oturuyordu. Onun konut sahibi ona artırım yapınca, o da bize yaptı. 5-6 ay içinde kiramız 11 bin TL’ye çıkınca meskeni kapattık.
“Sonradan meskenin yabancı birine satıldığını duyduk. Tekrar İstanbul’a dönmek üzere bir planım var lakin nasıl yapacağımı bilmiyorum.”
ŞEHİRCİLİK BAKANI KURUM: KİRALAR GERİLEYECEK
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum ise projenin 81 vilayette başlayacağını söyledi “Kira ve konut fiyatlarında gerileme olacak. Yaptığımız projelerle de buna imkân sağlayacağız,” diye açıklama yaptı.
İstanbul Emlakçılar Odası Lideri Nizameddin Aşa’ya nazaran ise konut piyasasındaki hareketli sürecin sonuna yaklaşıldı ve mesken kiraları 2023’te düşmeye başlayacak.