Döne döne okuduğum düşün insanları var:
Prof. Samir Amin (1931-2018) bunların başında gelir. İnsanlığın kurtuluşuna adanmış entelektüel üretimine sürekli hayran kaldım.
Paris’te 20 yaşında Marks’ın yapıtı Kapital’i okuyor.
-“Kapitalizme ve onun ideolojik tezahürlerine dair muazzam kültüründen ve analizinin kanıtlayıcı gücünden ziyadesiyle etkilenmiştim…
Ondan sonra da her 20 yılda yine okuyor. Ama bu okumalar açlığını gidermiyor ve aklına şu soru takılıyor:
– Berbat sistem kapitalizm, Çin’de, Müslüman-Arap Ortadoğu’da değil de neden Avrupa’da doğdu?
-Tarihçi sıfatını hak eden namuslu tarihçiler medeniyetin kaynağının Avrupa (Grekoromen) olmadığını kabul eder. Mısır’da, Çin’de olmazda neden Avrupa’da doğdu kapitalizm?
Samir Amin sorunun karşılığını Marks’ın yapıtlarında bulamıyor. Engels’in Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni’ni okuyor. Orada da cevabı bulamıyor. Arayışını sürdürüyor.
Tıpkı Marks-Engels üzere çok okumalar- araştırmalar yapıyor sürekli…
Sorbonne Üniversitesi’nden Prof. Rene Etiemble’nin Çin üzerindeki çalışmaları ilgisini, doğduğu (Mısır) Asya’ya yönlendiriyor. (Lafı geldi eklemeliyim; gerek Samir Amin, gerekse Etiemble Batı’da yok “soykırım destekçisi”, yok “eşcinsel düşmanı” palavralarıyla sürekli karalandı.)
***
Uzatmayayım; Samir Amin’e nazaran, Avrupa geri olduğu için/ muhtaçlığı yüzünden 1000-1250 yılları ortasında ilk ileri hamleyi yapan oldu.
-Sistemin kuyruğundakiler kırılgan toplumlarda yaşarlar ve bu yüzden esnektirler.
Yani, yeni’ye açıktırlar.
Kapitalizm insanlık tarihine “ilerici” olarak çıkarken sermayeyi Marks’ın tarifiyle “ilkel birikimden” aldı: Soykırım yaptı, kölecilik yaptı, emekçileri zalimce sömürdü, insanları mülksüzleştirdi, doğayı katletti ve toplumları-ülkeleri kutuplaştırdı…
Samir Amin, kapitalizmin doğuşu ve dünya ölçeğindeki genişlemesine dair dört büyük kopuştan kelam etti: 1500, 1800, 1880 ve 1990…
Kapitalizmin hep emperyalist karakteri olduğunu belirten Samir Amin, yaşanılan sonuncu/1990 sürece dair şunu dedi:
-Burjuvazi kalabalıktı ve görece bağımsız, özerk ve birbirleriyle daima rekabet halindeki ailelerden oluşuyordu. Şimdilerde çok sayıda, merkezileşmiş oligarşiden oluşuyor ve üretim sisteminin tamamını, dahası ve onun da ötesinde politik, kültürel, ideolojik sistemi de denetim ediyor.
Ve bu küreselci emperyalizme “tarihin sonu” dediler, öteki sistem yoktu! Sağı, solu, ılımlısı -ılımsızı İslam’ı örgütleri, faşistleri hepsini bu “torba” içine doldurdular. Partileri, örgütleri birbirine benzettiler…
Peki, bu yağmacı neoliberal emperyalist sistemden çıkış/ kopuş nasıl olacak?
***
Samir Amin, “eşitsiz ticaret” üzere tezlerle, “Üçüncü Dünya Ülkeleri, emperyalist karakterli kapitalist sömürüden kopmadan gelecek kuramaz” dedi.
Gerçek kalkınma ıslahatına lakin anti-emperyalist tutumla ulaşılırdı.
Bu nedenle, kapitülasyonlar ile çaba diyoruz.
Bu nedenle, tam bağımsız Türkiye diyoruz.
Bu nedenle, ezilenlerin kurtuluşu diyoruz, yeni’ye onlar açıktır.
Ki:
Bu nedenle, Samir Amin…
Bu nedenle, Immanuel Wallerstein…
Bu nedenle, Arghiri Emmanuel…
Bu nedenle, Andre Gunder Frank diyoruz.
Kapitalizme yönelik esaslı tenkitler getiren bu düşün beşerlerine Batı’da “4’lü Çete” ismi verdiler!
Hiç değişmez; hür piyasayı kutsamayan anti-emperyalist herkese leke çalarlar.
Hiç değişmez; küreselci neoliberalizme sorgusuz-sualsiz teslim olun isterler.
Hiç değişmez; aynı torbaya doldurdukları partilerin birbirlerine benzemedikleri algısını yuttururlar.
Hiç değişmez; algı operasyonlarını gerçek diye yuttururlar.
Entelektüel sorgulamayı yapmayan aydınlar, ülkelerinin bağımlılığından/ tek tipleşmesinden sorumludur.
Neoliberalizmi kuralsız uygulayan iktidar ile, neoliberalizmi kurallı uygulayacağını söyleyen muhalefet ortasına sıkışmak zorunda mıyız?
Halkçı fikrin yolu, 4’lü Çete’nin yoludur…
Soner Yalçın