Tırmanış denilince birinci akla kayalar ve dağlar gelse de bu sporu evinizden çok da uzaklaşmadan kentlerde, kapalı salonlarda yapmak mümkün. Natürel ki ortalarında birtakım farklar var…
DuvarX’in kurucularından Sercan İlkbağ’la bu sporun nasıl yapıldığını, öteki tırmanış sporlarıyla farklarını, kimlerin yapıp kimlerin yapamayacağını ve her sporda olduğu üzere Türkiye’de daha nelerin yapılması gerektiğini konuştuk.
Sercan İlkbağ Sizin tırmanış maceranız nasıl başladı?
Benim tırmanış maceram, üniversite yılları ve devrin ve hâlâ günümüzün sayılı dağcılık kulüplerinden olan YTÜDAK (Yıldız Teknik Üniversitesi Dağcılık Kulübü) ile başlıyor. 1999 yılında tırmanış ve dağcılık ismine çok da bilgi sahibi olmadan, bir üniversite aktivitesi olarak başladım. Çok sevdiğim ve hala vakit zaman vakit bulursam yapmaya çalıştığım dağcılık ve alpinizm, iş ve kent hayatı ile ve natürel ki biraz da Türkiye şartlarının ‘yardımıyla’ daha çok spor tırmanışa ve salon tırmanışına evrildi.
Bu heyecan, yapay tırmanış duvarı salonu açmaya nasıl evrildi?
2000’lerin başında dünyada yeni yeni gelişmekte olan spor tırmanış ve bilhassa salon tırmanışı, Türkiye’de şimdi başlangıç evresindeydi. Atölye, Boulderhane ile başlayan ve daha sonra Boulder İstanbul ile devam eden salon tırmanışı, büyük oranda sistemli tırmanıcı olan, ufak bir topluluğa odaklı, çok daha ‘underground’, vakit zaman yeni insanları bu sporla tanıştırsa da genel olarak biraz daha kapalı ve sportif olarak orta/üst düzeyde bir kümeye hizmet veriyordu.
Şehir ve iş hayatının tesiri ile biraz daha sportif tarafa kanalize olmam, toplumsal medya ve bilgiye ulaşımın artması lakin bilhassa 2009-2015 yılları ortasında yaptığım farklı ülkelere iş seyahatleri, farklı tırmanış salonlarını görmem, spor tırmanış dünya kupalarını ve medyasını takip etmeye başlamam aslında DuvarX’in başımdaki birinci tohumlarını attı diyebilirim.
2015 yılında Almanya’nın Münih kentinde yapılan Dünya Kupası’nı izledikten sonra ise tırmanış ismine bir şeyler yapmam gerektiği kararını daha önemli bir biçimde aldım. Bundan sonra ise yakın arkadaş ve dost etrafı ile fikir alışverişleri, yapılan planlar, yer arayışları, fizibilite çalışmaları, hesaplar ve hayaller ile devam etti. Alışılmış yapamayacağımıza inandığım durumlar, vazgeçmeler, başarısız görüşmeler ve bunun üzere birçok gelgit yaşadım. En sonunda hakikat olduğunu düşündüğüm bir yer üstünden, Anıl Şarkoğlu, Burak Akyol ile birlikte büyük emek ve özveri ile 2018 Şubat’ta birinci adımı attık ve 2018 Haziran’da salonu açabildik.
Tabii burada bize çok takviye olan Çiğdem Şarkoğlu’na da teşekkür etmek isterim. Anıl ve ben, profesyonel hayatlarımıza devam ederken Burak ise fedakârlıkta bulunup salonun işletmesini üstlendi. Doğal Türkiye gerçekleri ve hayatın planlardaki üzere tozpembe olmaması nedeni ile Burak bir müddet sonra ayrılıp profesyonel hayata geri döndü. Süreç bir müddet sekteye uğrasa da gruba ve iştirake tekrar yakın arkadaşımız Ozan Palut katıldı ve hâlâ devam ediyor. Bunun yanında salonun imalinden, işletmesine, sistemli ve part-time çalışanlara teşekkür edilecek onlarca kişi var ancak öncelikle en baştan beri rota imalinde yanımızda olan şefimiz Ahmet Güner’e ve sistemi, operasyonu çekip çeviren Özcan Kanbur’a ayrıyeten teşekkür etmem gerekli.
OLİMPİYAT SPORU
Kapalı alanda yapay duvar tırmanışı nasıl bir spordur?
Her ne kadar olimpiyatlarda ve memleketler arası arenada spor tırmanış olarak geçse de spor tırmanış dendiğinde işin içine tabiatta ve kayada yapılan kısım da giriyor. O yüzden bence iç yer tırmanışı (indoor climbing) ve müsabaka tırmanışı (competitive climbing) olarak isimlendirmekte yarar var. Bu kısım temelde üç disiplinden oluşuyor:
- Hız: İki kişinin birebir rota dizilimi olan 15 metrelik bir duvar üzerinde birbirine karşı vakitle müsabakası…
- Lider: Asgarî 15 metrelik bir duvarda hazırlanan bir rotada ip ve emniyet sistemlerinin güvenliği ile azamî noktaya ve tutamağa ulaşmak…
- Boulder: 4,5 metrelik bir duvar ve minder güvenliğinde, hazırlanan farklı tip sorunları tamamlayarak son tutamaklara ulaşmak…
Doğa, macera, teknik ve güvenlik üzere çok farklı faktörleri olan kaya tırmanışı ile karşılaştırıldığında, bu kısım aslında büsbütün jimnastik yahut atletizm üzere bir farklı bir spor branşı ve disiplini olarak kıymetlendirilebilir; esasen olimpiyatlara girmesi de bunu gösteriyor.
. Genelde salonlar, kaya tırmanışının idman alanları olarak görülüyor. Bu farklı bir spor mu?
Kökeninde spor tırmanış, iç yer ve müsabaka tarafı dağcılıktan başlayarak evrilse de şu an geldiği noktada büsbütün ayrılması gereken bir spor durumundalar. Söylediğin üzere evvel görece daha kısa kayalar, sonrasında da insanların birinci başlarda mesken yahut garajlarında yaptığı ve spor salonları ile yaygınlaşan duvarlar aslında dağlar için bir idman alanıydı. Lakin günümüzde milletlerarası ve ülke federasyonları ile dünya konjonktüründe geldiği nokta ile görüyoruz ki artık yalnızca bir idmanın ötesinde. Biz de ise maalesef hala Dağcılık Federasyonu altında yönetilmekte. Son yıllarda biraz daha hareketlenme olsa da bence gereken ilgi, itina ve yatırım yapılmamakta.
‘DAHA AZ MACERA, DAHA ÇOK SPORTİF’
Peki, kaya ve dağ tırmanışından farkları ve ortak noktaları neler?
Tabii ki teknik, hareket, fizikî kabiliyetler olarak benzeri noktaları olsa da kapalı ve denetimli bir alanda, belirli kural ve esaslar etrafında yapılması onu dağ ve kaya tırmanışından ayırıyor. Özetle macera tarafı daha az, sportif tarafı ise daha ağır diyebiliriz. Riskler daha az ve denetimli, idman disiplini ve mental yaklaşımları daha farklı. Müsabaka tarafının olması bile aslında durumu biraz daha açıklıyor.
Hangi ekipman ve gereçler gerekiyor?
Bu bahiste kaya tırmanışı ile neredeyse birebir; bouldering için yalnızca ayakkabı, kıyafet ve magnezyum tozu kâfi iken önder tırmanış için ise ip, emniyet kemeri, emniyet ekipmanları üzere materyaller devreye giriyor. Salonlarda bunları zati kiralayabiliyorsunuz. Aslında kayada yapmak isteseniz bile bu bahiste gereç dâhil ekipmanları sağlayan, eğitmenleri ile büsbütün inançlı halde kaya tarafında da bu tecrübeyi yaşamanıza imkân verecek tertipler ve kulüpler mevcut.
. Bu spora başlayabilmek için öncesinde insanların bir spor geçmişi olmalı mı?
Spor geçmişi ve fizikî kapasite her sporda olduğu kadar değerli… Lakin tırmanış ekstrem spor olarak düşünüldüğü için aslında burada negatif bir algı var. Nasıl herkes basketbol, tenis yahut futbol oynuyorsa herkes tırmanış da yapabilir. Lakin doğal ki hangi düzeyde yapabileceğiniz size kalmış. Burada verebileceğim hoş bir örnek; kimse Federer’e baktığında, “Yok ben tenis oynayamam” demiyor. 7’den 70’e herkes kendi düzeyine nazaran tenis oynamaktan yahut denemekten çekinmiyor. Lakin tırmanışı gördüklerinde ise maalesef bu algı farklı, nedense “yapamam” olgusu işin içine giriyor. Fakat gelip bir defa denediklerinde bu algıyı çok büyük oranda kırabiliyoruz. Lakin alışılmış ki herkese Federer olamayacak.
‘TIRMANIŞIN YAŞI YOK’
Bu spora kaç yaşında başlanıyor? Çocuk gelişimine nasıl katkıları oluyor?
Sporun yaşı yok fakat her sporda olduğu üzere erken yaşta başlamak altyapı ve gelişim için kıymetli, bilhassa gelişim çağındaki çocuklar için ise tırmanışın hem fizikî gelişim hem de sorun çözme ve farkındalık konusundaki tesirleri çok fazla. Bizim tavsiyemiz ise başlangıç olarak 5-10 yaş ortası, ancak bu yaş kümelerinde yaklaşımımız spor olarak değil, biraz daha aktivite, toplumsallaşma ve spor ile aşina olma halinde. 10-15 yaş gruplarımızda ise bu yaklaşımı biraz daha sportif istikamete hakikat taşıyoruz. Öbür yandan 30-40’lı yaşlarda başlayıp sportif manada süratli ilerleyen bireyler, 50’li yaşlarda başlayıp tertipli devam eden üyelerimiz de var.
O vakit herkes, her yaşta bu spora başlayabilir değil mi? Yetişkinler için kurslarınız var mı?
Çocuklar için olduğu üzere yetişkinler için de başlangıç düzey eğitimler var. Ancak bu biraz tercih ve sizin spordan beklentiniz ile ilgili, tırmanış ayda bir arkadaşlar ile gelinen bir cümbüş ve aktivite de olabilir, haftada 3-4 sefer sistemli yaptığınız ve ilerlemek istediğiniz bir spor da. Toplumsal bir ortam olduğundan beşerler gelip 2-3 saatlerini kahve içerek, spor yaparak, duvar üzerine hazırlanmış bir sorunu bir arada değerlendirip bir arada çözerek keyifli vakit geçiriyorlar. Natürel temel teknikleri öğrenmek için biz ders alınmasını tavsiye ediyoruz ve süratli gelişimde yararı oluyor ancak bu belirttiğim üzere büsbütün bireye kalmış.
Kimler bu sporu yapamaz?
Tırmanış sporunun birçok sporda olmayan bir paralimpik tarafı da var. Görsel engelli yahut fizikî engelli birçok birey rekratif yahut profesyonel seviyede bu sporu yapabiliyor. Yani neredeyse bir kısıt yok diyebilirim. Natürel ki önemli sıhhat yahut fizikî sorunlar başka bir husus.
. ‘TIRMANMAK KADAR DÜŞMEK DE ÖNEMLİ’
Her ne kadar kapalı bir alanda olsa da tehlikesi var mı? Nasıl tedbirler alıyorsunuz?
Belli güvenlik tedbirleri olsa da natürel ki riskler var. Bilhassa bouldering tarafında güvenliği sağlayan bir düşüş minderi lakin nasıl düşüleceğini yahut düşülmeyeceğini bilmeniz, öğrenmeniz ve deneyim etmeniz lazım. Yeni başlayan yahut profesyonel de olsanız, yanlış yahut makus bir düşüş ile minder bile olsa sakatlanmaya maruz kalmak mümkün. Alışılmış başka sporlarda olduğu üzere yorgunluk, yanlış idman, yanlış hareketlere bağlı kas, eklem vs. sakatlıkları da işin içinde var. Kayada ve dağda yapılan boyutunda ise alışılmış ki diğer risk ve faktörler devreye giriyor. Genel olarak salonda yapılan kısım bir halı saha yahut basketboldan çok farklı diyemem.
Her sene yaz ligi düzenliyorsunuz. Artık de liginiz devam ediyor. Büsbütün kendi bütçenizle bu türlü bir lig düzenleme fikri nasıl ortaya çıktı?
Tırmanışın sportif ve iç yer tarafının olmazsa olmazı bence yarış ve tertipler. Zira hem sporun tanıtımını sağlıyor hem motivasyonu artırıyor hem de tırmanış kitle ve potansiyelini büyütmesi açısından en kıymetli araç. Biz de kurulduktan yaklaşık bir sene sonra bu tip tertiplere başladık. Belirttiğin üzere emeği ve masrafı fazla, öbür yandan maddi getirisi düşük lakin olması gereken tertipler. Bizim de yaz periyodunu hareketlendirme gayeli her düzeyden tırmanıcıya yönelik hazırladığımız DuvarX Yaz Ligi tertibi bu halde başladı ve bu sene üçüncüsünü yapıyoruz.
Tabii amatör bir sporda dayanak bulmak hakikaten güç, başlarda daha çok kendimiz çevirdiğimiz tertip ilerleyen yıllarda topluluğun içinden Yüksek İşler, Petzl, Decathlon, Simond üzere markaların takviyesiyle gittikçe güçlendi. Başlarda yalnızca eser dayanağı vakitle yavaş yavaş aşikâr oranlarda finansal dayanağa de dönüştü. Tekrar tırmanış etrafı markalardan eser ve armağan dayanağı aldık. Lakin bence bir sonraki adım tırmanış dışı bir markanın hem maddi hem de pazarlama dayanağı olmalı. Zira tırmanış etrafında esasen birebir çembere ulaşabiliyoruz, tırmanış sporunu 3-5 sene sırtlayabilecek güçlü bir marka yalnızca maddi değil, birebir vakitte medya, kitle ve pazarlama olacak sporun kendisine değerli bir güç katacak ve ivme kazandıracaktır diye düşünüyorum.
. Nasıl bir lig bu?
Yaz Ligi, seçkin ve itibar üzere iki ana kategorisi olan, hem profesyonel seviyede atletlerin hem de rekratif seviyede atletlerin katılabileceği bir tertip. Ayrıyeten Veteran, Yıldız, Çaylak üzere 40 yaş üstü, 18 yaş altı ve iki sene deneyim altı şahıslar için de alt kategoriler var. İki etap İstanbul DuvarX’te, bir etap İzmir ClimbInn’de, bir etap da Eskişehir BoulderEs’te yapılıyor. İki haftalık müddette dilediğiniz üzere, tırmanıp idman yapıp çıkışlarınızı skor karta işlediğiniz, rahat ve gerilimden uzak bir sistem… Natürel bu etap sonuçları ile 24-25 Eylül’de yapılacak yarı final ve final hafta sonu biraz daha çekişmeli ve profesyonel oluyor.
‘FEDERASYON ADIM ATMALI’
Türkiye’de sizin dışınızda duvar tırmanış ligleri düzenleniyor mu?
Yarışma ve tertip konusunda kapıyı açan ve bu sene de beşincisi düzenlenen Ted Boulder Cup var. Ancak bu tertip ligden farklı olarak daha çok bir-iki günlük tek bir müsabaka ve şenlik biçiminde… Lig olarak bizimle tıpkı devirde, üç sene evvel Boulderhane’nin düzenlediği Beta Masters League tertibi var, o da çıtayı yükselten, uzun soluklu ve olağanüstü bir tertipti. Bu üç tertip ülkede bu bağlamda yapılan en büyük ve başarılı tertipler oldu. Dağcılık Federasyonu’nun yıllık ulusal müsabakaları ve şampiyonaları olsa da son yıllarda ilgi ve kalite olarak bence özel yarışlar ile karşılaştırıldığında geri kalmaya başladılar. Zati atletlerin ilgisi ve motivasyonu, iştirakçilerin söyledikleri bunu gösteriyor. Bence Türkiye Ulusal Şampiyonası tertip ve bir sportmen için çekicilik olarak en üst noktada olmalı, federasyonun da bunu sağlayacak atılımları yapması lazım.
. Bakınca duvar tırmanışıyla ilgilenen, müsabakalara katılan çok sayıda ve çeşitli yaşlardan insan var. Türkiye’nin öteki vilayetlerinde kâfi sayıda salon var mı? Bu sporun gelişmesi için resmi olarak yapılan çalışmalar var mı ya da kâfi mi?
Türkiye’de şu an özel salon sayısı 10’u bulmaz, okul ve üniversiteler ile sayı biraz daha yükselecektir. Japonya, Amerika yahut Avrupa’nın genelinde her birinde binin üzerinde salon var. 2010’larda başlayan ve 2020’de Olimpiyatlar ile şahlanan spor tırmanışın gelişimine maalesef ülke olarak biz ayak uyduramadık. Doğal bunun ekonomik, sosyokültürel, yönetimsel, sportif birçok tarafı var. Lakin kâfi salon sayısı bence öncelikli husus değil, evvel yanlışsız idare, kısa ve uzun periyot planlama, tertipler, sporun tanıtımı, markalaşma, atletlere ve özel işletmelere verilebilecek takviyeler üzere kıymetlendirilmesi gereken çok fazla mevzu var. Mevcut durum çok parlak görünmese de çok efor ve maddiyat gerekmeden, yanlışsız yaklaşımlar ile hoş işler yapılabilir ve en azından bu spora yavaş yavaş yanlışsız taraf verilebilir. Lakin bunun için en kıymetlisi sporu yöneten bireylerin sporu nitekim bilen ve hakikat bireyler olması, yani Türkiye’nin genel sorunu olan liyakat.
Özelikle bu imkânı sağladığınız ve hoş sorularınız için teşekkürler. Elimden geldiğince bu sporu açıklamaya çalıştım fakat bence en doğrusu, fikir sahibi olmak isteyen şahısların salonlara yahut kulüplere ulaşması ve tırmanışı bir halde deneyim edip kendisi karar vermesi… Bence herkes bu spordan kendine cümbüş, heyecan, macera yahut sportif manada bir şeyler çıkartıp yalnızca spor olarak değil, ferdî gelişim olarak da kazanım sağlayacaktır.