CHP Önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun arabalardaki ÖTV’yi indireceğini açıklaması ilgiyle karşılandı ve bir tartışmayı da beraberinde getirdi. Tartışmanın etrafında formlandığı soru şu; “Otomobillerdeki ÖTV’yi düşürmek gerçek mudur?”
Yanlıştır diyenlerin bir kısmı bu türlü bir uygulamanın araba talebini ve münasebetiyle cari açığı artıracağını söylüyor. Bir kısmı, vergi indirimlerinin piyasadaki para ölçüsünü artıracağı için enflasyona neden olacağını söylüyor. Sorunu evvel modüllerine ayırıyor ve her parçayı bir mühendis titizliğiyle ele alıyorlar. Ancak günün sonunda bu metot, tarihî, toplumsal, ekonomik kuralları da beraberinde değerlendirip, bütünlüklü bir okuma yapmayı engelliyor. Araba fiyatları düşerse, araba talebi artar, bu durumda ithalat artacağı için vs. vs.
Fakat “dar finans gözlüğü” politikayı da iktisat üzere kavrıyor ve Kılıçdaroğlu’nun ÖTV indirimi teklifini “popülizm” olarak yorumluyor. Ne demek bu popülizm ve ne manada kullanılıyor?
Kelimeyi, tam olarak Türkçeye çevirince, “halkçılık” demek mümkün. Lakin, sözlere hisler yüklediğimizin farkındayım. “Halkçılık” terimi, Atatürk’ün unsurlarından biri olduğu için olumlu hislere sahip. Buna karşılık “popülizm” terimini negatif hislerle hatırlıyoruz. O halde, halkçılık diye çevirmemek gerekir.
Mesut Yılmaz’ın literatürümüze soktuğu, bir terim olarak “Halk dalkavukluğu” tabiri, bence popülizmin Türkçe karşılığı olarak kullanılabilir. Her iki tabirde de emsal bir negatif his yüklemesi var.
Fakat, hislerimizin bizi manipüle etmesine müsaade vermeden düşünelim; halkçılık ya da halk dalkavukluğu olarak çevrilebilecek bir şey, üzücü bir şey olmayabilir, değil mi?
Değil! Zira, “popülizm” terimiyle kast edilen, halkın yararını gözeten bir siyaset etme biçimi değil. Pekala nedir kasıt? Toplumun hakim kimliğine, (mesela ABD’de beyaz, anglo sakson, protestan, Brezilya’da Katolik elbette Türkiye’de sünni*) yaslanarak siyaset yapan bir anlayıştan bahsediliyor. Lakin, bunun 20’nci yüzyıl faşizminden ne farkı var diye sorulabilir? Hitler de Almanya’nın hakim kimliğine yaslanıyordu.
Hitler, bunu, şimdi dünyanın uzaydan çekilen bir fotoğrafını görmemiş beşerler içinde yapıyordu. O vaktin ruhu, o denli bir faşizmi çağırmıştı. Ama 21’inci yüzyılda, işler daha farklı yürüyor. Esasen pek çok toplumsal bilimci, popülizm yerine “neofaşizm” diyor.
Hakim kimliğe yaslandıktan sonra, kapitalizmin dayattığı tüm sınıfsal eşitsizlikleri manipüle etmeye başlıyorsunuz. Her yerde, yoksulluğun temel nedenini, eşcinsellere, azınlıklara, mültecilere yüklemek kozmik bir metot. Lakin lokal örnekler de bulabilirsiniz. Mesela, ABD’de, “yoksulsunuz zira siyahlar Beyaz Saray’ı ele geçirdi” diyebilirsiniz. Bunun Türkiye’deki versiyonu “CHP’lilik”tir. Buradaki popülistler, “Yoksulsunuz zira CHP’liler devleti ele geçirdi” üzere bir heyula yaratabiliyorlar.
Şimdi bu türlü lanet bir siyaset etme biçimini, “halkçılık” olarak çevirmek bu nedenle yanlış. Halkçılık üzerinde negatif bir hissimizin olmadığı bir terim. “Halk dalkavukluğu” daha yakın olabilir ancak o da muamma.
İyi de, “popülizm” bu türlü bir şeyse, Kılıçdaroğlu’nun ÖTV indirimi nasıl popülizm olarak yorumlanabiliyor?
Çünkü, bu yazıda okuduklarınız, bir kesim beşere nazaran gerçek fakat eksik. Onlara nazaran ben bu vakte kadar “Sağ popülizmi” anlattım. Bunun bir de “sol popülizmi” var. İşte o da Kılıçdaroğlu’nun yaptığı. Sav bu tarafta.
Bu iddiayı dillendirenlere nazaran, kamu, toplumsal sınıflar ortasında, mesela işçi ile işveren ortasında “tarafsız” olmalıdır. Kamu, sınıflar ortasında, piyasanın yarattığı dengeyi bozucu bir faaliyetin içinde olursa, bu durum tahminen kısa vadede istek edilen sonucu verebilir fakat uzun vadede eskisinden makûs hale gelirsiniz. Ayrıyeten, sermaye hareketleri de özgür olmalıdır. Sermaye dilediği vakit ülkelere girebilmeli, çıkabilmeli, yavaşlatıcı yahut külfetli bir kontrole olağan olmamalı. Yabancı sermayenin, giriş kapısı olarak bankacılık sistemi dizayn edilmeli. Krediler, enflasyon yaratmadığı ölçüde azamî düzeyde kullanılmalı. Neden? Zira piyasa en âlâ sonucu sağlar. Bunun diğer bir alternatifi yok.
Bu sav, yaklaşık 40 yıl evvel, dünyada tümüyle hâkim görüş haline geldi. Sermaye hareketlerinden hisse alabilmek için, devletler, sermaye üzerinden alınan vergileri sert biçimde azalttılar. Mesela, 1980 yılında ABD’de şirket gelirleri üzerinden alınan kurumlar vergisi oranı yüzde 48’di. Bugün %21. ABD sermaye ihraç eden bir ülke olarak, bu adımıyla, tüm dünyadaki sermayesini ülkesine çağırmış oluyordu. Buna karşılık etraf ülkeler de emsal vergi indirimleri yapmaya zorlandı.
O halde, şirketlerin vergi yükü azaltılıyorsa hazineyi kim besleyecek? Böylelikle vergi tabana yayılmaya başlandı. Bunun yeterli bir gelişme olduğu, böylelikle vergi yükü altında ezilmeyen sermayenin rahat rahat yatırım yapıp istihdam yaratacağı anlatıldı. Halbuki biriken sermaye vergi cennetlerine akmayı tercih etti. Geniş halk kısımlarının sırtına binecek olan genel tüketim vergileri, böylelikle 1980’li yıllardan itibaren tüm dünyada değer kazanmaya başladı. Bizde de 1985 yılında Katma Paha Vergisi, 2003 yılında Özel Tüketim Vergisi getirildi. Bugün bu iki vergi, bu yılın birinci yarısında, Hazine’ye giren her 10 liranın 4 lirasını oluşturuyor.
Son 40 yıldır uygulanan neoliberal program, yıllar içinde orta sınıf olarak tanım edilen, kentli meslek sahibi, fiyatlı kısımların dağılmasına neden oldu. Bu yalnızca Türkiye’de değil, tüm dünyada yaşandı. Orta sınıfın daha güçlü olduğu Batı’da dağılma biraz daha geç olmuşsa da batıda da neoliberalizmin şiddetli örnekleri görülmeye başlandı. Fransa’da sarı yelekliler isyanı sırasında tüm dünya süreci kaygıyla takip etti. Üstelik, “finansal krizler, yalnızca etraf ülkelerde olur” önermesi de 2008 Global Finans Krizi’yle birlikte tarihe karıştı. 1929 Krizi, 16 yıl sürmüştü. İçine bir de İkinci Dünya Savaşı’nı dahil etmişti. Tüm dünya 14 yıldır, 2008 Finans krizinden bu yana yeni paradigmasını arıyor. Şimdi bulunabilmiş değil.
Yani, 40 yıldır dünyadaki hakim niyet olabilir ama son 14 yıldır sistemin iflas ettiği aşikâr. Ama krizin çatlakları tüm dünyada neofaşizme nefes veriyor. İnsanlığa iklim krizi, göçmen krizi, finansal kriz üzere bir dizi de yıkımı olmuş bir sistemden bahsediyoruz.
Bu sistemin savunucuları, popülizmi, halkçılık olarak görüyor. Halkçılığın da popülizm olduğunu söylüyor. “Sınıflar ortasında tarafsız olman gerekir, sen taraf tutuyorsun, işçiden yana atak yapıyorsun, o halde sen de popülistsin” diyorlar. Kemal Kılıçdaroğlu’nun arabalardaki ÖTV’yi indireceğiz vaadi böylelikle neofaşizme denk hale getiriliyor. Bunu da AKP tersi demokrat beşerler yapıyor. Bence haksızlık ediyorlar.