YÖK Lideri Prof. Dr. Erol Özvar, Ankara’da heyet binasında düzenlenen ‘Üniversite Mecmuaları: Sıkıntılar ve Tahlil Teklifleri Çalıştayı 2022’ programına katıldı. Çalıştayda konuşan Prof. Dr. Özvar, üniversitelerin temel hedefinin sadece bilimsel araştırmalar yapmak olmadığını, tıpkı vakitte bu araştırmaların tüm bilim dünyası ve kamuoyu ile paylaşılması gerektiğini söyledi. Akademik yayıncılığın dünyada büyük bir ticari faaliyet alanı olduğunu ve yıllık 20 milyar doları aşan bir ciroya sahip olduğunu kaydeden Prof. Dr. Özvar, “Bir yanda akademisyenler üzerinde ‘yayın yap yahut yok ol’ biçiminde bir yayın baskısı, öte yandan akademisyenlerin emeğine dayalı devasa bir bölüm kelam bahsidir. Dünyadaki akademik yayıncılığın mevcut durumuna ait önemli tenkitler var olup, çeşitli kurum ve kuruluşlar alternatif arayışları desteklemektedir. Bununla birlikte yüksek bütçeli yayınevlerininin ticari maksatla yürüttüğü platformlara sahip mecmualar, bilimsel makalelere hala baskın bir halde konut sahipliği yapmaktadır” dedi.
‘ELEKTRONİK YAYINCILIĞA GEÇİLMİŞ OLMASI ÖNEMLİ’
Küresel ölçekli yayınevlerine ilişkin mecmualar ile üniversite mecmualarının rekabet etmesinin güç göründüğünü fakat üniversite mecmualarının birçok avantajı bulunduğunu kaydeden Özvar, “Bu avantajların başında, TÜBİTAK’ın ‘DergiPark’ üzere öncü ve kolaylaştırıcı projeleri sayesinde üniversite mecmualarının tamamına yakınının erişime açık olması, ticari kar hedefi gütmemesi ve genç akademisyen nüfusumuzla daha dinamik bir makale işletim süreci işletebilme potansiyeline sahip olması gelmektedir. Arşivleme, müdafaa, bilgi erişimi ve maliyet meseleleri sebebiyle basılı yayıncılığın yerini giderek dijital yayıncılık alırken, üniversite mecmualarının pek birçoklarının elektronik yayıncılığa geçmiş olması değerli bir durumdur” diye konuştu.
‘YAPTIRIMLARI OLACAKTIR’
Dergilerin en fazla dikkat etmesi gereken bahislerden bir adedinin de intihal olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Özvar, “Son vakitlerde benzerlik oranını belirleyen yazılımların kullanımı artmıştır. Benzerlik programında olumsuz bir bulgunun çıkmaması, alışılmış ki kelam konusu yapıtta intihal olmadığı manasına gelmemektedir. Kelam gelimi, öteki bir lisanda yazılan yapıtın çevrilerek oluşturulmasıyla yazılmış bir makale adayının, bu cins benzerlik yazılımlarında belirlenememesi mümkün olabilmektedir. Bu tıp bilimsel etiğe ters bir durumun, yazılım olmadan tespit edilmesi hiç de kolay olmadığı üzere bu durum fakat o hususta uzman hakemlerin makaleye atanmaları sayesinde tespit edilebilir. Münasebetiyle bilim topluluğunun bir üyesi ve meslektaş olarak her bir bilim insanı, bilimin saygınlığını koruma edecek bir davranış içerisinde olmalı ve düzgün tarifli süreçleri işletmelidir. Yükseköğretim Heyeti lideri olarak üniversite mecmualarından öncelikli beklentim; akademik yayın süreçlerinde örnek davranışlar sergilemeleridir. Akademik süreçlere uygun olmayan davranışlar gösteren üniversite mecmualarının tespit edilmesi durumunda yaptırımların olacağının da bilinmesini isterim” tabirlerini kullandı.
Üniversite mecmualarından memleketler arası mecralarda daha görünür olmasını beklediğini söyleyenProf. Dr. Özvar, “Üniversite mecmualarının bu gayeyle birinci etapta hak ettiği yere ulaşmaları ve milletlerarası endekslerde yer almaları epeyce mühimdir. SCI, SSCI, Scopus üzere önde gelen endekslerde yer alıp almamaları, bilimsel mecmuaların niteliğinin memleketler arası seviyede kıymetli ölçütleri olarak görülmektedir. Şunu da söylemek gerekir ki, yayın ve atıf sayıları, yayının yer aldığı mecmuanın tarandığı endeksler, yayının kalitesinin önünde asla tutulmamalıdır” dedi.
‘TÜRKİYE, DOKÜMAN SAYISINI EN FAZLA ARTIRAN ÜLKELERİN BAŞINDA’
Hakemli bilimsel mecmualarda yayımlanmış çalışmaların özetlerini ve atıf sayılarını gösteren data tabanı ‘Scopus’u da bu bahiste kaynak gösteren Prof. Dr. Özvar, “Scopus bilgilerine nazaran; 2021 yılında dünyadaki toplam doküman sayısı 5 milyona yaklaşmış iken, Türkiye adresli araştırmacılara ilişkin doküman sayısı 67 bin 150’dir. Türkiye 2021 yılında bir evvelki yıla nazaran doküman sayısını en fazla artıran ülkelerin başında gelirken dünya sıralamasını ise bir sıra artırarak 17’nci olmuştur. Öte yandan, Scopus’ta taranan Türkiye adresli 232 mecmua bulunmaktadır. Mecmua sayısı bakımından Türkiye, dünyada ülkeler ortasında 18’inci sırada yer almaktadır. Scopus’ta taranan bu mecmualarda 14 bin 433 bilimsel doküman yayımlanmıştır. Mecmua sıralamalarına bakıldığında ise birinci 5 bin içinde yalnızca bir üniversite mecmuası yer almaktadır” diye konuştu.
Prof. Dr. Özvar, üniversitelerin Türkçe yayınlar üretmesinin de en az memleketler arası lisanlarda yayın üretmeleri kadar kıymetli olduğuna dikkat çekerek, “Uluslararası standartlara uygun olarak, milletlerarası endekslerde taranan dergilerimizin sayısının artması, Türkiye orijinli makale sayısının gün geçtikçe artıyor olması olağanüstü kıymetli olmakla birlikte; Türkiye’deki üniversitelerin kendi lisanımızda yayın yapmaları da en az memleketler arası yayın lisanında yapılan makaleler kadar kıymetlidir. Kendi lisanını işlemeyen, zenginleştiremeyen, bilimsel bir yayın aracı olarak kullanmayan üniversitelerin uzun vadede dünyaya bir kelam söyleme imkanı olmayacaktır. Bunu da hesaba katarak, bu konuda katkılarınızı bekliyorum” diye konuştu.