Çok vakit evvel sayılmaz, 2017’de Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Başkanlık Sistemi’nden vazgeçeceklerini açıklamış, birtakım yetkilerini de parlamentoya devrettiğini duyurmuştu. Bu karara ait atılan adımların pek de süratli olmadığı anlaşılıyor. Tam 5 yıl sonra, geçen Mart ayında güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçildiği belirtilerek “Süper Başkanlık Sistemi”nin yürürlükten kalktığı ilan edilmişti.
Parlamenter sisteme ne kadar dönülebildi tartışılır, fakat tek adam rejimlerinin alışkanlıklarından kurtulmak o denli kolay olmuyor, malum. Sosyalistken halkın daha fazla kelam sahibi olduğu, hatta seçtiği temsilcilerini, başarısız olmaları halinde “geri çağırabildiği” (sosyalist bir kuraldır bu) Kazakistan’da bakalım halk sosyalizm sonrasının tek adamlık rejiminin akabinde bu yeni “demokratik” sisteme adapte olabilecek mi?
Sadık Tokayev terketti
Bunun cevabını vakte bırakarak ülkedeki şu yeni gelişmeyi konuşalım. Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev başşehre şahsen kendisinin verdiği Nursultan ismini tekrar Astana olarak değiştirme kararı aldı, duymuşsunuzdur. Bu ayın başlarında, Tokayev’in uzun müddettir planladığı reformlarını(!) desteklemek emeliyle Şubat ayında kurulan Zhana Kazakhstan Partisi (Yeni Kazakistan) mensubu olarak bilinen bir küme milletvekili, başşehrin isminin Astana olarak değiştirilmesini önerince kabul etti Tokayev.
Bunu çok da demokrat olduğu için yaptığını sanmam. Nazarbayev’e son derece bağlı biriydi zira, lakin ülkede patlak veren protestoların, onlarca yıllık yolsuzluğun sorumlusu olarak görülen Nazarbayev ile ailesine yönelmesi üzerine sadakatini terk etmiş, olan bu. Nazarbayev’in birçok akrabası ya da yakın müttefikini kıymetli durumlardan uzaklaştırdı, kimileri hakkında soruşturma açtı. Tokayev, halkın nefretini kazanan Nazarbayev’in izlerini silmek zorunda kalmış demek ki.
Altı defa değişti
Diktatörün isminin başşehirden silinmesi toplumda sosyalizm sonrası yaygınlaştırılan “kişi kültüne bağlılığa” temelli bir darbe olacak, bu kesin. Lakin nedeni ne olursa olsun başşehrin isminin bir defa daha değiştirilmesi artık kabak tadı verdi. Tam altı sefer ismi değiştirilen bir başşehri var ülkenin. Dünyada herhalde çok az kentin başına gelmiştir bu. Yani hasılı zavallı başşehir insan olsa kimlik karmaşasından buhrana girerdi.
Tokayev’i bu da kesmemiş olacak ki, ticari başşehir Almatı’daki değerli bir caddeye, bir havaalanına Nazarbayev’in ismini verdi. Ülkede hala bir Nazarbayev Üniversitesi, Nazarbayev ismini taşıyan okullar, Nazarbayev isimli parklar var. Tuhaflık parasız nasılsa, yetmemiş kimi çiçeklere hatta bir dağa da ismini vermişler eski liderin.
Politik havanın ondan yana estiği bir devirde, dalkavukça bir tavırla Nursultan Nazarbayev’in isminin verildiği başşehrin yine Astana ismini almasının mali külfeti fazla olacak aşikâr ki. Bunu Maliye Bakanlığı’nın “merak edilmesin, masrafları minimum seviyede tutacağız” içerikli açıklamasından anlamak güç değil. Masraflı olacağını itiraf etmişler işte, ne hoş.
Tek Adamlık da bir yere kadar
Nazarbayev’in hali de ibretlik aslında. Demek ki, o denli tek adamlık falan kalıcı bir kudretlilik hali değil. Onca yılın “tek adamı” Nazarbayev, vaktinde ota çiçeğe isminin konulmasından sevindirik oluyordu, O kadar başı dönmüştü adamın.
Ülkesinin Tek Adamı’ydı. Evvel damadı, sonra kızı terk etti. Halk geç uyanır, uyandı, yakalasalar parçalayacaklardı, onlar da terk etti. Tam manasıyla “tek adam” oldu artık.
Kimse yok yanında.
Heveslileri ders alır umarım.