Portekiz’in en değerli müelliflerinden biri olan Gonçalo M. Tavares, birinci kitabını 2001 yılında yayınlar ve yazdığı ondan fazla kitapla birbirinden itibarlı ödüllere layık görülür. Bütün bunların akabinde 36 lisanda ve yaklaşık 50 ülkede raflara giren Tavares, Türkçeye de birinci sefer 2012 yılında ‘Kudüs’ isimli romanıyla merhaba der. Devam eden yıllarda ‘Beyefendiler’, ‘Joseph Walser’in Makinesi ve Bir Adam: Klaus Klump’, ‘Teknik Çağında Dua Etmeyi Öğrenmek’ isimli üç kitabı daha yayınlanır. Edebiyata olan farklı yaklaşımları ve atmosfer yaratma hüneriyle hayli da beğeniyle karşılanır.
Geçtiğimiz günlerde Tavares’in ‘Babasını Arayan Yüzyılında Kayıp Bir Kız’ isimli yeni bir romanı daha Türkçeye çevrildi. İmren Gökce Vaz de Carvalho’nun çevirisine sahip olan roman öbür Tavares kitapları üzere Kırmızı Kedi Yayınları etiketine sahip.
SAVAŞ SONRASI BERLİN
Marius isimli bir adam yolda çabukla yürürken birden bir kızla karşılaşır. 14-15 yaşlarında, Down sendromlu ve üstelik yalnız bir kızdır bu. İsmi Hanna’dır. Yolun ortasında durmuş, etrafa bakınmaktadır. Marius, kızın yanından geçip gidecekken bir an durur ve kıza yaklaşır. Hanna da ona, üzerinde çeşitli soruların yer aldığı bir kart uzatır. Marius, bu sorularla kız hakkında üç beş bir şey öğrenir fakat bu onu daha büyük soru işaretlerinin ortasında bırakır. Çünkü Hanna’nın babası kayıptır, o da babasını aramaktadır.
Marius, Hanna’ya yardımcı olmak için onu civardaki birkaç “özel” okula götürür. Fakat yöneticiler, Hanna’nın buradaki Down sendromlulardan biri olmadığını, buradaki öğrencilerin, ödeme yapabilen anne ve babalara sahip olduğunu söyler.
Marius düşünür taşınır, en sonunda da Hanna’nın babasını bulmasına yardımcı olmak için onunla birlikte Berlin’e giden bir trene biner. Berlin, II. Dünya Savaşı’ndan yeni çıkmıştır. Ortalık berbat bir haldedir. Marius ve Hanna bir vesileyle bir otele girerler. Otel odalarının numaraları yoktur ve her oda bir toplama kampının ismini taşımaktadır.
Babasını Arayan Yüzyılında Kayıp Bir Kız, Gonçalo M. Tavares, Mütercim: İmren Gökce Vaz De Carvalho, 200 syf., Kırmızı Kedi Yayınları, 2022. TUHAF BİR İNSAN YAPBOZU
Marius ve Hanna trene bindiklerinden itibaren bir sürü “tuhaf” beşerle karşılaşırlar. Olur olmaz her yere protesto pankartları asan bir adam, otel odalarına toplama kampı isimleri veren Yahudi bir çift, bir binanın en üst katlarından birinde antika dükkânı işleten bir adam, buz dolu kapta meyyit bir hayvan “bakan” bir ressam ve daha bir sürü insan…
Bütün bunlar yan yana geldiklerinde ortaya hakikaten de enteresan bir yapboz çıkar. Her şey gerçek olamayacak kadar gerçektir. Hal bu türlü olunca Marius’la Hanna güya savaş sonrası Berlin’de değil de, Oz diyarı üzere fantastik bir cihanda seyahat yapıyorlarmış üzere bir pay kapılırız. Çünkü onlar da kayıp babayı bulup geri dönmenin yollarını aramaktadırlar. Karşılaştıkları her insan hayata karşı öteki bir yaraya, eksikliğe, endişeye sahiptir. Ve güya babayı bulmak, ona ulaşmak bütün kederleri çözecektir.
Peki bu baba kimdir, nerededir?
HANSEL İLE GRETEL
Babanın kimliğiyle ilgili hiçbir bilgimiz yoktur. Bunu romanda tek bilen kişi Hanna’dır. O da bunu ısrarla gizler. Şayet babasının ismini söylerse gözlerinin oyulup lisanının kesileceğine inanır. Üstelik ona bunu kimin, ne emelle ezberlettiği de belirli değildir.
Marius’la Hanna nerede olduğu, yaşayıp yaşamadığı bile aşikâr olmaya bir babayı ararken pek çok yere girip çıkarlar. Bir vakit sonra oradan oraya savrulmaya başlarlar.
Marius tam da burada -Oz Büyücüsü olmasa dahi- Hansel ile Gretel’i hatırlar. Birinci günden beri Hanna’nın elinde olan Down sendromlular için üretilen davranış kartlarını trende giderken teker teker dışarıya atar. Geri dönmek için değil, tahminen birileri kartları takip ederek Hanna’nın izini bulur diye atar. Böylelikle geri dönmek de en az baba kadar bilinmeyen, uzak, isimsiz bir hayale dönüşür.
ESAS BABA KİM?
Tavares, “suları yaran bir Musa gibi” ilerleyen Marius’la Hanna’nın serüvenini epey sade bir lisanla anlatır. Alabildiğine kolay ve süssüz cümlelerle akan sayfalar kısa kısımlarla ayrılır, kısa vakit atlamalarına sahiptir.
Beri yandan, daha hür bir okumayla, aranan fakat bir türlü bulunamayan babanın yıkılan bir ülke, bir başkan, bir ideal olduğu da düşünülebilir elbette, fakat değişmeyen tek şey vardır: O da bir sokağın ortasında elinde davranış kartlarıyla kalakalmış olan Down sendromlu bir kızdır. Pekala sizce bu kız kimdir?