Yapılış tarihi kesin bilinmeyen Çengilli Kilisesi, kente seyahat gayeli gelen yerli ve yabancı turistlerin ziyaret ettiği tarihi yapılar ortasında bulunuyor. Köyün ortasındaki dorukta haç planlı ve kubbeli mimarisiyle dikkati çeken 25 metre yüksekliğindeki kilisede, çeşitli kabartma ve süslemeler de mevcut.
ÜÇ FARKLI KİTABE
Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Ani Ören Yeri Hafriyat Heyeti Lideri Doç. Dr. Muhammet Arslan, 1900 rakımda bulunan Çengilli köyündeki kilisenin, kentin nadide anıtsal yapıtlarından biri olduğunu söyledi.
Kilisenin kesin inşa tarihinin bilinmediğini söz eden Arslan, şöyle konuştu:
“Üzerindeki süslemeler ve özelliklerinden hareketle 10-11. yüzyıllarda yöreye hakim olan Bağratlı Hanedanlığı tarafından inşa ettirildiği ileri sürülmekte. Kilisenin üzerinde üç başka kitabe mevcut, bu mevcut kitabeler 14. yüzyıl Gürcü hakimiyeti periyoduna ilişkin ve bu kitabelerin tamir kitabesi olduğunu bilmekteyiz. Yeniden 18. yüzyıla ilişkin öbür bir kitabenin varlığından da her ne kadar bahsedilse de günümüze ulaşamamıştır. 19. yüzyılda bir devir Ermeni vatandaşlar tarafından kilise kullanılmış, akabinde 93 Harbi’nde 40 yıllık Rus işgali esnasında Ruslar tarafından da kilisenin kullanıldığını biliyoruz.”
Kilisenin mimari yapısı hakkında bilgi veren Arslan, “Serbest haç planlı ve kubbeli bir kilise. Özelikle de üzerinde saçak kısımlarında ve kubbe külahında kabartma, birtakım geometrik ve bitkisel süslemeler mevcut. Bunun dışında tekrar iç mimarında da figüratif süslemelerin olduğunu söyleyebiliriz. Kars ve etrafındaki coğrafya 9 ve 11. yüzyılları ortasında bu bölgede karar süren Bağratlı Hanedanlığı için kıymetli ve özel bir coğrafya. Selçuklu Türklerinin de 1064’de Sultan Alparslan’nın Ani’yi fetih etmesiyle, bu etraftaki Bağratlı yerleşimlerinin de Türk hakimiyetine geçtiğini söyleyebiliriz” diye konuştu.