T24 Kültür Sanat
Gündemi yorumlayan çizgileri ile bilinen, Türkiye’nin dünyada da tanınan karikatür sanatkarı ve T24 çizeri Tan Oral’ın 70’li yıllarda kaleme aldığı özel bir mektubun ve öyküsünün ele alındığı ‘Yapraklı Mektuptan Çiçekli Mektuba – Bir Sonbahar Hikâyesi’ başlıklı stant yarın (30 Eylül Cuma) açılıyor. Mektup yazmanın nostaljisini İBB Bebek Sarnıcı Galerisi’nde yine hatırlatan stant 31 Ocak 2023 tarihine kadar görülebilecek.
Sahibine ulaşamayan bir mektubun hikâyesi
1970’lerde bir sonbahar günü sevgiliye gönderilen bir kuru yaprakla başlayan öykünün kahramanı Tan Oral, yalnızca minik çiçeklerden oluşan bir mektup hazırlar. Mektup, sevgiliye gidecektir ancak o yıllarda fotokopi alıvermek şimdiki üzere kolay değildir. Mektubu o kadar sever ki sevgiliye gönderemez. Lakin öykü burada bitmez…
Yaratıcısının elinde kalan bu mektup o yıllarda çok sevilir, pek çok mecmuada, kitapta kullanılır. Birinci defa, 12 Mart 1971 orta rejiminin baskılı günlerinde Bülent Ecevit’in çıkardığı ‘Özgür İnsan’ (1973) mecmuasının “umut” temalı sayısında yayımlanır.
Bülent Ecevit’in 1973’te çıkardığı ‘Özgür İnsan’ dergisi
Büyük ilgi gören mektup kartonlara basılıp siyasal toplantılarda dağıtılır. Almanya’da yayımlanan, karikatürlerle Türkiye’nin yakın tarihini anlatan Karikatürkei’nin (1981), sonra da Carigrafia (1995) isimli bir öteki kitabın önsözü olur. Posta Kutusu Dergisi’nde (2003, Sayı 1) öyküsü ile birlikte yayımlanır. Tekraren stantlarda yer alır, kopyaları çoğaltılır. Hatta ipliklerle bir gömleğin sırtına bile işlenir.
50 yıldır çizen Oral’ın, yarın (30 Eylül Cuma) Bebek Sarnıcı’nda açılacak ve Aralık 2022’ye kadar görülebilecek bu standın çıkış noktasındaki mektubun bir kısmı şöyle:
“Tam oldu işte diyorsun, tam istediğim üzere, tam vaktinde, tam tamam diyorsun… Bi de bakıyorsun nereden geldiği, neden geldiği, ne vakit ve nasıl geldiği muhakkak olmayan bir sorun, bir sorum ya da bir sorumsuz, seni, dünyanı, hayatını tersyüz etmiş, altını üstüne getirmiş, mahvetmiş, ışığını karatmış. Lakin tekrar de küçük bir kelam, minik bir not, ince bir duruş, şık bir bakış, hafif bir dokunuş, tepetaklak olmuş dünyayı bir anda yerli yerine oturtuverir; güneş çıkar, kuşlar öter, çiçekler açar, serin bir yel saçları uçurur, bir el bir ele paha yine tutuşur. Fakat bazen de, bazen de hiç o denli olmayabilir, hem de nasıl bakın.”
Tan Oral ‘yer çekimsiz’ çizgisini anlatıyor: Yandaş yaratma sorunu değildir çizgi
|
Cemal Süreya’nın kaleminden Tan Oral Türkiye’de şiire damga vuran ve İkinci Yeni akımında sembol isimlerden olan Cemal Süreya’nın en bilinen düz yazıları olan “portreler” serisinde Tan Oral da yer almıştı. Süreya’nın, 1988 yılında 2000’e Gerçek mecmuasında yazdığı, daha sonra “99 Yüz” kitabında toplanan portrelerinde, Tan Oral ve çizgisi için kullandığı birtakım tabirler şöyle: “Tan Oral ın çizgisinin altında çok derin bir araştırma çalışması var. Öbür sanatlarla, fikir yapıtlarıyla, lisanla düzgün beslenmiştir. Bu da o çizgiye usta işi olmanın ötesinde bir kıvam kazandırmıştır. Yumuşak çizgi. Güya Tan Oral çıkıyor, minareden aşağı bir çamaşır ipi bırakıyor. Yerçekimi de azalmış güya. O ip nasıl oynar havada, işte o denli bir çizgi. Yumuşak, lakin hiçbir vakit gevşek değil. Gereğinde birebir çamaşır ipi kendini aşağıya bırakanın eline süratle dönecektir. Hem de, sözgelimi, kement kıvamına girmiş olarak. Tan Oral da objeler ve bireyler emsal yanlarıyla baş döndürücü biçimde yan yana gelir. Modern hayat gereçleri, entelektüel objeler daima çoğalıp durur. Turhan Selçuk’ta üçgen, Ferruh Doğan’da dörtgen, Semih Balcıoğlu’nda daire kıymetli. Tan Oral ın çizgisi bir çokgenin aile üyesidir. Bilinmeyen bir çokgen. Çeşitli geometrik biçimlere dönüşebilir. |
|
Tan Oral kimdir?
1937’de Amasya Merzifon’da doğan, 1963’te Mimar Sinan Üniversitesi Mimarlık kısmından mezun olan Tan Oral, Türkiye’de mimarlık eğitimi ve uygulamalarının büyük hocalarından Sedat Hakkı Eldem’in asistanlığını yaptı. Çizgisinin özgünlüğü, bu periyottaki mimari birikiminden de beslendi. Oral, üç yıl mesleğini icra ettikten sonra karikatür, sinema ve çizgi sinema hususlarıyla ilgilenmeye başladı. 1969 yılında Sanatkarlar Birliği’ne üye olan Oral, 1971’de bu oluşumun başkanlığını yaptı. Bu süreçte Ant, Yeni Gün, Yansıma, Özgür İnsan üzere mecmua, gazete, sendika yayın organlarında karikatürleri yayımlandı. Dostlar Tiyatrosu için sinemalar hazırladı. 2015 TÜYAP Kitap Fuarı Onur Çizeri ilan edilen Oral, bu bağlamda pek çok röportaj, panel ve söyleşiye katıldı, stantların yanı sıra TÜYAP iki tane kitap da hazırladı; bunlardan bir tanesi Faruk Şüyun’un onunla yaptığı söyleşilerden oluşan “Kafa Kâğıdı”, başkası de yaklaşık 300 karikatürün yer aldığı “Aydın Okumaları” kitabı. Yapı Sanayi Merkezi de şehircilik, mimarlık, kentsel dönüşüm üzere hususlarda Tan Oral’ın çizdiklerinden bir seçkiyi “Başımı Sokacak Bir Yerim Olsun Yeter” ismiyle yayımladı. “Sansür” isimli kitabı ile çocuklar için hazırladığı “Bu Kitabın Kuyruğu Var” Üniversal basın yayın’dan çıktı. Aydın Engin tarafından hazırlanan “Tan Oral Kitabı – Kitabın İsmi Budur” isimli biyografik söyleşi kitabı, 2006 yılında İş Bankası Kültür Yayınları’nın “Nehir Söyleşiler” dizisi kapsamında yayımlandı. Son kitaplarından “01 Adana: 80’li Yıllarda Adana” 2018 yılında yayımlandı. “Sus ve Dinle: Müzikal Karikatürler”; “Yaza Çize, Çocuk Şarkıları”; “Babam Fotoğraf Yaptı”; “Yüzyüze”; “Pencereler” üzere kitapları, çeşitli mecmualarda çizgileri yayımlanan Tan Oral, günlük olarak Cumhuriyet ve Taraf gazetelerinde çizdi. Temmuz 2014’ten itibaren T24’te çizen ve yazan Oral, “Uluslararası Aydın Doğan Karikatür Yarışması”nda seçici heyet üyeliği de üstlendi. TIKLAYIN | Hakaretten uzak, nezakete bir o kadar yakın Tan Oral |
