Hadrianopolis Antik Kenti (Paflagonya Hadrianoupolis), Karabük ilinin Eskipazar ilçesindeki Budaklar, Büyükyaylalar, Çaylı ve Beytarla köylerini kapsıyor. Hafriyatlar 12 ay boyunca devam ediyor. Antik kent fiyatsız gezilebiliyor. Tüm Bürokratlar ve İş İnsanları Konfederasyonu’nun (TÜMBİKON) davetiyle bölgeye gidip bu antik kenti keşfetme talihim oldu. Hafriyat lideri Karabük Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ersin Çelikbaş’ın verdiği bilgiler sayesinde antik kentle ilgili birçok ayrıntı öğrendim.
‘Beş uygun imparator’
Hadrianopolis’in kuruluş tarihi tam olarak bilinmiyor. Kimi kaynaklar MÖ 6’ncı yüzyılda olduğunu yazıyor ancak birden fazla kaynak MÖ 1’inci yüzyılda ‘Caeseria’ ismiyle kurulduğunu belirtiyor. MS 2’nci yüzyıla gelindiğinde, efsanevi Roma İmparatoru Hadrianus periyodunda ismi
Caesaria Hadrianoupolis olarak değiştirilmiş. Olağan insan Hadrianus’un neden bu kadar kıymetli olduğunu ve kentin hangi sebeple onun ismini aldığını da merak ediyor. Tarih sayfalarında biraz geriye gidip ‘Beş uygun imparator’ olarak bilinen ve MS 96-180 ortasında Roma İmparatorluğu’nu birbiri gerisine yöneten Nerva, Trajan, Hadrianus, Antoninus Pius ve Marcus Aurelius periyotlarına bir göz atalım…
Beş güzel imparator periyodunda Roma İmparatorluğu en refah ve en gelişmiş vaktini yaşamış. Bu imparatorların üçüncüsü Publius Aelius Traianus Hadrianus, idarede olduğu 21 yılın 12’sinde ülkeyi baştan başa gezmiş. Gittiği her kentte imar ve altyapı çalışmaları için büyük maddi takviye sunmuş. Halk tarafından çok seviliyormuş, bu yüzden birçok kente onun ismi verilmiş. İşte Paflagonya Hadrianoupolis de bu kentlerden biri. Kent Roma periyodunda kıymetli bir pazar yeriymiş. İsmine para basılan bir darphanesi varmış. Mermer sütun ve sütun başlıklarına bakınca epey gelişmiş olduğunu da görüyoruz.
Hıristiyanlık açısından da büyük bir değere sahip olan kente Bizans periyodunda kiliseler ve bazilikalar yapılmış. MS 8’inci yüzyılda kentin sarsıntı, yangın üzere bir felakete maruz kaldığı ya da bir akına uğrayarak istila edildiği düşünülüyor. Selçuklular kente geldiklerinde yıkık bir kentle karşılaşmışlar, bu nedenle buraya ‘Viranşehir’ ismini vermişler. Halk ortasında Viranşehir ismi hâlâ kullanılıyor.
Antik kentte hamamlar, kiliseler, kaya mezarları, kült alanları var lakin insanı en çok etkileyen eserler eşi gibisi olmayan mozaikler. Chora Kilisesi’nin tarihi MS 5’inci yüzyıla kadar gidiyor. Taban mozaiklerinde Eski Ahit’te ismi geçen Nuh’un Gemisi ve Cennet Bahçesi hayvanları canlandırılmış. Fil, tavuskuşu, geyik, kaplan, benekli tavuk, kuş, karaca, griffon mozaikleri nitekim inanılmaz. Griffon nedir diye sorabilirsiniz zira griffon gerçek bir hayvan değil, mitolojik bir yaratık. Bedeni aslan biçiminde, başı ve kanatlarıysa kartal üzere. Mitolojide bu yaratığın bedenindeki aslan cüreti, başındaki kartalsa gücü sembolize ediyor.
Dört Irmak Kilisesi’nin birinci evresi MS 5’inci, ikinci evresiyse MS 6’ncı yüzyılda tamamlanmış. Kilise’deki ‘naos’ta yani ibadet edilen yerin yerinde Eski Ahit’te ismi geçen ve ‘Cennet Nehirleri’ olarak bilinen Geon (Nil), Phison (gerçek olup olmadığı bilinmeyen lakin Arap Yarımadası’nda olduğu sanılan Havilah), Tigris (Dicle) ve Euphrates’in (Fırat) ‘personifikasyon’u yani kişileştirme betimleri görülüyor. Bu mozaiklerin dünyada diğer örneği yok. Yapı kilise fonksiyonunu yitirdikten sonra kıymetli din adamları buraya gömülmüş. Mozaiklerin ortasında göze çarpan taşlar, aslında bu mezar taşları. Hamam A ve Hamam B olarak isimlendirilen yapılar tahminen MS 5’inci yüzyılda yapılmış.
Benzersiz mozaikler
Antik kentin enteresan yapılarından biri de Geç Roma konutu. Bu yapının özel olmasının en değerli sebebi mesken sahibi ve sahibesinin betimlendiği mozaikler. Daha evvel bir örneği görülmeyen bu mozaikler nitekim hayret uyandırıyor.
Kuzeybatı Nekropol Kilisesi, MS 4’üncü yüzyıl sonu, 5’inci yüzyıl başına tarihleniyor. Zelzeleyle yıkılan yapı MS 6’ncı yüzyıl başında tekrar inşa edilmiş. Kilisenin apsis yerinde, görkemli bir bahçede karşılıklı duran iki tavuskuşu, bir kaptan su içerken betimlenmiş.
Tavuskuşunun çağlar boyunca hoşluğu, asaleti, ihtişamı sembolize ettiği, ebedi hayat ve cennetle ilişkilendirildiği biliniyor. Bu mozaiklerle ölümsüz bir ruha kavuşmanın anlatıldığı düşünülüyor. Çabucak yakınındaki panolarda aslan ve boğanın su içtiği görülüyor. Tabiatta tasvir edilen boğa İncil müelliflerinden Lucas’ı, hareket halindeki aslan İncil muharrirlerinden Marcos’u temsil ediyor.
Kaya mezarlarına MS 2’nci ve 7’nci yüzyıllar ortasında gömüler yapılmış. Güney Nekropol olarak isimlendirilen mezarlık alanında 2018-2022 yıllarında gerçekleştirilen kazılardaysa 146 mezar tespit edildi. Antik kentin kalesi MS 3’üncü yüzyılda inşa edilmiş. İç kaledeki demir maske, yapının askeri maksatla kullanıldığını gösteriyor. Yakın vakitte antik kentte bulunan bir yazıt sayesinde de tıp yaradanı olarak bilinen Asklepios’un Karadeniz’deki varlığı tespit edildi.
Ihlamur kokuları içinde konaklayın…
Karabük’ü ziyaret edince Yenice Belediyesi tarafından inşa edilip işletilen Ihlamur Teras’ta kalabilirsiniz. Bu tesis içinde 30 adet bungalov, restoran, 150 kişilik toplantı-konferans salonu ve Tabiat Müzesi var. Tabiatın kalbinde, ıhlamur kokuları eşliğinde konaklamaya siz de bayılacaksınız.