Kapalı çarşının nabzını tutan İktisat muharriri Abdurrahman Yıldırım, 1 Mayıs’ta Kapalı Çarşı’ta uğradığını belirten Yıldırım, “Tarihi çarşı 10’larca yıl sonra en canlı ve en kalabalık günlerini yaşıyor” dedi.
Yıldırım’ın yazısı şöyle:
“Seçimlere 12 gün kaldı. Sandıktan kimin çıkacağı, Meclis’in aritmetiği gelecek 5 yılın yönetici takımlarını belirlemeyecek.
Ancak bundan evvel seçim sürecinde yaşanabilecekler ve seçimin yapıldığı ortam da değerli olacak. Kutuplaşma had safhada ve seçim güvenliğini riske atıyor üzere bir izlenim veriyor.
Yılın 4 aylık devrinde Türkiye’yi dünyadan negatif ayrıştıran iki gelişme oldu. Biri 6 Şubat’taki büyük sarsıntı başkası de seçimlerin etkisiydi.
Piyasalar büyük ölçüde hükümetin denetimi altında hareket ederken, bu seçim öncesinde neden riskten kaçıldığı, altına ve dövize yönelmenin niye bu kadar arttığı giderek netleşiyor.
Kur Muhafazalı Mevduata (KKM) ilgi yüksek ve fiyatı 102 milyar dolara çıktı. Artık toplam mevduatın beşte biri KKM’den oluşuyor.
Kur artışından korunmak isteyenler, döviz yerine hükümetin ve bankaların da yönlendirmesiyle KKM’ye giriyor. Bu nedenle KKM’deki artışı döviz ve altına yönelme üzere riskten kaçış biçiminde kıymetlendiriyoruz.
Hem kuru denetim altında tutmak hem de Merkez Bankası bankalara hudutlu döviz sattığından ötürü seçim öncesinde bankalardan döviz almak zorlaştı.
ÇARŞIDAN İZLENİMLERİ
Ekonominin işleyişi boşluk kaldırmadığından süreçler de özgür piyasaya ve döviz ofislerine kaydı.
Hem siyasi ve ekonomik belirsizliğin döviz ve altın talebini artırması, hem de mevcut hacmin kaymasıyla hür piyasanın kalbi Kapalıçarşı’da büyük canlılık yaşanıyor.
Geçmiş yıllarda 1 Mayıs gününü tatil olması nedeniyle geç açıp tez kapatarak düşük çalışma temposuyla geçiren Kapalıçarşı’ya dün uğradım. Tarihi çarşı 10’larca yıl sonra en canlı ve en kalabalık günlerini yaşıyor.
Yerlisi yabancısı, döviz yahut altın almaya ya da satmaya geleninden alışverişe çıkanlarına kadar çok kalabalık bir görünümle karşılaştım.
Öyle ki dönerci, dürümcü, kokoreççi üzere yerlerin önünde kuyruklar uzayıp gitmişti. Kebapçılarda ve esnaf lokantalarında yemek kalmamış. Dönere niyetim vardı fakat 100’lerce insanın yer aldığı sırada beklemeyi göze alamadım.
ÇELİK KASA DÖNEMİ
Kapalıçarşı’nın görünümünde geçmişe nazaran değerli bir farkı, süreç hacimlerinin büyümesiyle nakit ve altın taşımanın profesyonel hale gelmesi oluşturuyor. İşin içine hareket edebilen taşıyıcı siyah çelik kasalar girmiş.
Zaten Çarşı’nın dar yer ve sokakları beşerlerle doluyken, etrafta ayrıyeten 10’larca taşınabilir çelik kasa ile nakit taşımada kullanılan büyük bavullar sağda solda durması, yayaların hareket alanını kısıtlıyor. Doğal etrafta resmi güvenlik vazifelileri var fakat sivil vazifelileri bilmiyoruz.
Karşılıklı iki küçük ve dar sokakta toplanarak döviz ve altının ayaklı borsasını oluşturanlar, o kalabalık ortasında seslerini daha bir yükseltmek zorunda kalıyor. Süreçlere yetişmek için besbelli bir haraketlilik ve acelecilik de dikkati çekiyor.
Kapalıçarşı’da piyasa yalnızca bir-iki sokaktan ibaret değil ki, çabucak her tarafında iş yapılıyor. 2 caddesi, 63 sokağı, 14 hanı ve 3.600 dükkanı bulunan Kapalıçarşı da herkes piyasa yokluyor, piyasa yapıyor, getiriyor, götürüyor, fiyat alıyor.
Adı Kapalıçarşı lakin karınca üzere işliyor.
İşlem hacminin ve süreçlerin artması birebir vakitte hesap makinesi satışlarını artırmış ve civardaki vitrinlerde hesap makineleri daha görünür hale gelmiş. Tombul parmak riskini azaltacak rahatlıkta hesap makineleri süreçlere paralel çok satıyor.
İŞLEM HACMİ NİÇİN DÜŞTÜ?
Son çıkan haber ve fotoğraflar, kamuoyunda çok görünür hale gelmek piyasanın süreç hacmini düşürmüş.
En canlı olduğu bayram öncesi devirde haftalık 4-5 milyar dolarlık döviz süreç hacmine ulaşıldığı kestirim ediliyordu. Artık ise bunun yarısı seviyesine gerilediği belirtiliyor.
Ancak hacmin düşmesinde Merkez Bankası’nın yurtiçine altın satışını dolar yerine TL’ye çevirmesi de tesirli. Bilhassa mart ayından itibaren TCMB’nin ithal altın yerine kendi rezervlerinden yurtiçine de altın satıyor.
Banka birebir vakitte yurtiçi üretimin tamamını da satın alıyor. Yıllık üretim ölçüsü yaklaşık 35 ton, Mart’tan sattığı altın ise Uğur Gürses tarafından 72 ton ve 4.8 milyar dolar olarak hesaplandı.
Artık altın alımı için kuyumcuların her gün döviz toplaması ve piyasada talep yaratması kelam konusu değil. Seçim öncesinde yurtiçi yerleşiklerin altın talebi, döviz üzere ve tıpkı nedenle yükseldi.
Serbest döviz kurunda tansiyonun bayram sonrası kısmen yatışması ve alım satım makasının daralmasında bu karar da tesirli.
Kapalıçarşı dün öğlenden sonra dolar alımını 20.35’ten satışını 20.45’ten yaparken, bir saatte alım satım farkı 10 kuruştan 6 kuruşa kadar düştü.