5 TL, 10 TL, 20 TL, 50 TL, 100 TL ve 200 TL banknotların ön yüzlerinde Mustafa Kemal Atatürk yer alırken art yüzünde farklı isimler yer alır.
Basım ve ihraç yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından Merkez Bankasına devredilen banknotlarda, ülkemiz için kıymetli katkılarda bulunan tarihi figürlere yer verilmiştir.
1 Ocak 2009 tarihinden itibaren tedavüle giren E9 Emisyon kümesi kâğıt paraların art yüzlerinde kıymetli bilim ve sanat insanlarının fotoğrafları bulunuyor.
BANKNOTLARDA YER ALAN ŞAHISLAR KİMLER?
5 TL: Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı
10 TL: Ord. Prof. Dr. Cahit Arf
20 TL: Mimar Ahmed Kemaleddin
50 TL: Fatma Aliye Hanım
100 TL: Buhurizade Mustafa Efendi (Itrî)
200 TL: Yunus Emre
KAĞIT PARALARIN ART YÜZÜNDE FOTOĞRAFLARI BULUNAN BİREYLER KİMLERDİR?
Aydın Sayılı – 5 Türk lirası
Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, 1913 yılında İstanbul’da doğdu. Atatürk’ün isteği ile girdiği Ulusal Eğitim Bakanlığının yurt dışında eğitim için açtığı imtihanı kazandı ve Harvard Üniversitesi Bilim Tarihi Bölümü’nde yükseköğrenimini yapmak üzere Amerika Birleşik Devletleri’ne gitti. Columbia ve Cornell üzere değerli üniversitelerde de tahsil gördükten sonra, 1942 yılında Harvard Üniversitesinden doktora derecesi alarak mezun oldu. Bu unvan, üniversitede ve bilindiği kadarıyla dünyada, bilim tarihi alanında verilen birinci doktora derecesiydi. Sayılı, Harvard Üniversitesinde bilim tarihi alanındaki çalışmalarını tamamladıktan sonra, 1943 yılında ülkesine geri döndü.
1957 yılında Memleketler arası Bilim Tarihi Akademisinin muhabir üyesi, 1961’de asli üyesi olan Sayılı; 1962-1965 yılları ortası yeniden birebir kurumun başkanlığını üstlendi. 1946 yılında öğretim üyesi olarak vazifeye başladığı Ankara Üniversitesi Lisan ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde, 1974’den 1983 yılına kadar kesintisiz olarak İdeoloji Kısmı Başkanlığı yaptı. 1984 yılında kurulan Atatürk Kültür, Lisan ve Tarih Yüksek Kurumu bünyesindeki Atatürk Kültür Merkezine lider olarak atanan Sayılı, 1993 yılında bu misyonundan emekli oldu.
Ortaçağ bilim tarihine ışık tutan yapıtları ile alanında epeyce değerli bir yer edinen Aydın Sayılı, ayrıyeten 1973 yılında Polonya hükümeti tarafından Kopernik Madalyasına, 1977 yılında TÜBİTAK Hizmet Mükafatına ve 1990 yılında UNESCO Mükafatına layık görülmüştür.
Cahit Arf – 10 Türk lirası
1910 yılında Selanik’te dünyaya gelen Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, 1938 yılında Göttingen Üniversitesinde doktorasını tamamladı. 1962 yılına kadar İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesinde misyon yapan Arf, daha sonra Robert Kolejinde matematik dersleri verdi ve 1964 yılında Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Bilim Kolu Lideri oldu.
Cahit Arf, kısa bir mühlet California Üniversitesinde konuk öğretim üyeliği yaptıktan sonra, 1967-1980 yılları ortası Orta Doğu Teknik Üniversitesinde çalışmalarına devam etti. Emekli olduğu periyotta, TÜBİTAK’a bağlı Gebze Araştırma Merkezinde çalışmalarını sürdüren Arf; 1985-1989 yılları ortasında da Türk Matematik Derneği başkanlığını yürüttü.
Cebir konusundaki çalışmalarıyla dünyaca ün kazanan Cahit Arf, sentetik geometri sorunlarının cetvel ve pergel yardımıyla çözülebilirliği konusunda yaptığı çalışmalarla da tanındı. “Arf Değişmezi” (Arf Invariant), “Arf Halkaları” (Arf Rings) ve “Arf Kapanışı” (Arf Closure) üzere, literatürde kendi ismiyle anılan çalışmalarıyla, matematik dünyasının önde gelen bilim insanları ortasında yer aldı.
Mimar Kemaleddin – 20 Türk lirası
1870 yılında İstanbul’da doğan Mimar Kemalettin, bugünkü İstanbul Teknik Üniversitesinin (İTÜ) temeli kabul edilen Hendese-i Mülkiye Mektebi’nde eğitim gördü ve asistanlık yaptı. 1895’te devlet tarafından Berlin’deki Charlottenburg Teknik Okulu’na gönderilen Mimar Kemalettin, burada 2 yıl mimarlık eğitimi aldı.
1908’de Osmanlı Mimar ve Mühendis Cemiyeti isimli birinci meslek odasını kuran Mimar Kemaleddin, ayrıyeten Birinci Ulusal Mimarlık Akımı’nın öncülerindendir. Klasik devir Osmanlı ve Alman mimarilerinin bariz özelliklerini sentezleyerek kendi alanında yeni bir usul oluşturan Mimar Kemalettin’in öne çıkan yapıtları şunlardır:
İstanbul: Çamlıca Kız Lisesi, Bostancı, Bakırköy, Bebek ve Yeşilköy Mescitleri, Reşadiye Mektebi ve Sultan Reşat Türbesi, Gazi Osman, Mahmud Şevket, Cevat, Ali İstek ve Hüsnü Paşaların türbeleri, Laleli Harikzedegan (Tayyare) Apartmanları, 1., 2., 3., 4. Vakıf Hanları
Ankara: Gazi Üniversitesi Rektörlük Binası, Gazi Eğitim Enstitüsü ve Devlet Demiryolları Müdürlüğü binaları.
Fatma Aliye- 50 Türk lirası
Ülkemizin birinci bayan filozofu ve bayan romancılarından Fatma Aliye, 1862 yılında İstanbul’da doğdu. Mesleğine, 1889 yılında George Ohnet’in “Volonté” isimli romanını “Meram” ismiyle Türkçe’ye çevirerek başladı. Bu çalışmasında “Bir Hanım” rumuzunu kullanan Aliye; ideoloji, hayat hikayesi ve roman tipindeki başka yapıtlarında “Mütercime-i Meram” takma ismini tercih etti.
1892 yılında “Muhadarat” isimli birinci romanını yayınlayan muharrir, romanlarında çoğunlukla duygusal temalara yer verdi.
Kadınların toplumsal hayata girmeleri konusunda da çalışmalar yapan Fatma Aliye, kız kardeşi Emine Semiyye ile birlikte Şefkat-i Nisvan (Kadınları Himaye) Derneği’ni kurdu. Bu dernekte; bayanların eğitimine dayanak olma ve küçük teşebbüslerle üretim sürecine katılmaları tarafında hizmet verdi.
Bazı yapıtları Fransızca ve Arapça’ya da çevrilen Aliye’nin biyografi ve yapıtları, 1893 yılında Chicago’daki Dünya Bayan Kütüphanesi Standı ve Kataloğu’nda da yer bulmuştur.
Buhurizade Mustafa Efendi (Itri) – 100 Türk Lirası
Kaynaklarda doğum tarihi 1640 olarak kaydedilen Buhurizade Mustafa Efendi (Itri), Klasik Türk müziğinin kurucusu olarak kabul edilmektedir. Müzik konusunda sahip olduğu yüksek kuramsal bilgi ve bestelerindeki melodi zenginliğiyle bilinen Itri;peşrev, saz semaisi, kâr, beste ve ilahi başta olmak üzere Türk müziğinin çabucak her formunda eser vermiştir.
Itrî’nin ayrıyeten dinî müziğe yaklaşımı ve yorumu, yeni bir üslubu yansıtır. Bayram namazlarında toplu olarak okunan “Segâh Kurban Bayramı Tekbiri”, kutsal emanetlerin ziyareti sırasında okunan “Segâh Salât-ı Ümmiye” ve “Segâh Ayin-i Şerif-i Mevlevi”; sanatkarın en çok bilinen yapıtları ortasındadır.
Yunus Emre- 200 Türk lirası
Ülkemizin en büyük ozanlarından biri olan Yunus Emre’nin Anadolu’ya göç eden Türk uzunluklarından olduğu ve 1238 yılında doğduğu kaynaklarda belirtilmektedir.
Medrese eğitimi gören Yunus Emre ayrıyeten; Arapça ve Farsça öğrenmiş, İran ve Yunan mitolojisiyle ilgilenmiş ve tasavvuf tarihini incelemiştir. Yanında yetiştiği Tapduk Emre’nin kanılarını halka anlatmak emeliyle Anadolu’da uzun mühlet seyahat ettiği bilinir.
İslam tarihinin en büyük bilgelerinden biri olan Yunus Emre; yaşatmış olduğu Vahdet-i Vücud isimli inanış şekliyle, Kuran’ın özüne inerek, tek olan yaratıcının sırlarını kavramaya ve kavratmaya çalıştı.
Anadolu’da tasavvuf akımının ve Türkçe şiir lisanının öncüsü olan Yunus Emre; bu sayede, tasavvuf niyetini kolay ve anlaşılır bir lisanla yapıtlarında aktardı.
Ayrıca, UNESCO kararı ile 1991 yılı, “Yunus Emre Sevgi Yılı” olarak ilan edilmiştir.