Pandemi tesiriyle birlikte tüm dünyada dijitalleşmenin değeri daha da barizleşti. Son yıllarda pek çok tüketici alışverişlerini artık internet üzerinden sipariş etmeye başladı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2022 yılı Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması’nın sonuçları, internet alışverişlerinin her geçen gün daha da büyük bir ehemmiyet kazandığını ortaya koydu. TÜİK’in yayınladığı rapora nazaran internet üzerinden mal yahut hizmet satın alma ya da sipariş verme oranı yüzde 46.2 oldu.
İnternet üzerinden yapılan alışverişlerin her geçen gün daha da artması beraberinde kimi değerli problemler da doğurdu. Bilhassa son periyotta kargo şirketlerinin sık sık iade durumlarıyla müsabakası ve kargo şubelerinde iade süreçlerinde yaşanan artıştan sonra geçtiğimiz günlerde kıymetli bir değişikliğe gidildi. Resmi Gazete’de yayımlanan karara nazaran, 1 Eylül’den itibaren internet üzerinden alınan eserlerin iade sürecinde değişikliğe gidildi. Buna nazaran internetten alınan eserlerin iadesi artık satıcılar tarafından değil, tüketiciler tarafından karşılanacak. Yetkililier, yapılan bu değişiklikle birlikte denetimsiz siparişlerin önüne geçilmesinin hedeflendiğine dikkat çekti.
‘SADECE BİR DEFA KULLANIP İADE EDİYORLARDI’
İnternetten alınan eserlerin iade sürecindeki değişiklik bilhassa toplumsal medya kullanıcılarını ikiye böldü. Tanınan bir kelamlık sitesinde yaşadığı tecrübesi anlatan bir kullanıcı, son devirde bilhassa bayan tüketicilerin internet üzerinden elbise sipariş ettiklerini, fakat bu elbiseleri bir sefer kullandıktan sonra hiçbir fiyat ödemeden kargo şubesine giderek eseri iade ettiklerini paylaştı. Bir öbür kullanıcı ise kendilerine yanlış eser yollanan tüketicilerin iade sürecinde kargo fiyatı ödememesi gerektiğini vurguladı. Başlarda karışıklık yaratan kargo iade fiyatı konusuna dair akıllara takılan ayrıntıları Avukat Enes Ayyıldız ve Dijital Pazarlama Uzmanı Levent Yurtseven ile konuştuk. İşte kargo fiyatı iadelerine dair akıllara gelen sorular ve karşılıkları…
‘KİMSE KUTUSU AÇILMIŞ BİR ESERİ SATIN ALMAK İSTEMEZ’
Avukat Enes Ayyıldız:
* Yapılan son değişikliğe kadar tüketiciler gereğinden fazla korunuyordu dersek hiç de yanlış olmaz. Zira tüketiciler almış oldukları eserleri hiçbir sebep göstermeksizin iade edebiliyor, tüm kargo fiyatlarını satıcılar katlanmak zorunda bırakılıyordu. Dolayısıyla önemli oranda suistimaller yaşanıyordu.
İade süreçlerinde kusuru olmayan satıcılar kargo fiyatını karşılıyordu ve bu fiyatlara her keresinde katlanmaları gerçek değildi. Yapılan son düzenleme ile birlikte satıcıların mağduriyetleri giderilmiş olacak. Fakat elbette tüketiciler bu durumdan hoşnut olmayacak.
* Bu türlü bir karar alınmasının gerisinde birçok neden var. Bu nedenlerin başında bilhassa bu eserlerde paket açıldığında eserin ‘ikinci el eser’ durumuna düşmesi yatıyor. Kimse kutusu açılmış, jelatini sökülmüş bir aygıtı satın almak istemez.
‘TÜKETİCİLER ÖNEMLİ ZİYANLARA KATLANMAK ZORUNDA KALIYORDU’
* Tüketiciler cep telefonu, tablet, akıllı saat ve bilgisayar üzere eserleri aldıktan sonra kutusunu açıp inceliyor ve iade ediyordu. Bu eserler sıfır özelliklerini kaybetmelerinden ötürü satıcılar iadeyi kabul etmeleri halinde ziyana uğruyordu. Satıcıların iade kabul etmemesi halinde ise tüketiciler Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a (TKHK) dayanarak cayma hakkını hukuksal yollara başvurarak arıyor ve bu yolu seçen tüketicilerin neredeyse tamamı haklı çıkıyordu. Satıcılar ise ikinci el statüsüne düşen eserle baş başa kalıyor ve önemli ziyanlara katlanmak zorunda kalıyordu.
* Tüketicilerin bilinçlenmesi ve kimi tüketicilerin keyfiyet ile bu durumu berbata kullanması sonucu cayma hakkı kullanımında son devirde önemli artışlar meydana geldi. Bilhassa son devirde global çapta petrol ve türevlerinin fiyatının olağandışı halde artmasından kaynaklı kargo fiyatlarının de mecburi olarak artması bu düzenlemenin hayata geçmesinin kıymetli sebeplerinden biridir.
* Son düzenlemeden sonra internet üzerinden yapılan alışverişlerde, cayma hakkında ‘neredeyse kimsenin okumadan onayladığı’ aralı satış kontratlarında tersine karar yoksa kargo masrafı tüketiciler tarafından karşılanacak. Böylelikle tüketicilerin bir eseri almadan evvel daha çok araştırma yapmaları gerekecek.
‘ALMANYA’DA İADE MALİYETLERİ ALICI TARAFINDAN KARŞILANIYOR’
* Örneğin tüketici bir alışveriş sitesinden bir eser satın aldı ve bu eseri cayma hakkını kullanarak iade etmek istedi. Aralıklı satış mukavelesinde aksi kararlaştırılmamış ise bundan sonra kargo bedelini tüketici ödemek mecburiyetinde kalacak ya da ödemiş olduğu fiyattan düşülmesini talep edebilecek. İadenin onaylanmasından sonra satıcı kargo fiyatını düşecek ve tüketicinin daha evvelden ödemiş olduğu fiyatı iade edecek. Ancak burada değerli bir ayrıntı var. Eserin ayıplı çıkması halinde kargo fiyatı satıcıya ilişkin olmaya devam edecek.
* Almanya’daki eski yasaya nazaran satıcılar iade gönderisinin masraflarını üstlenmek zorundaydı. Sadece eser 40 euro’dan (yaklaşık 721 TL) az ise ya da peşin ödeme yapılmadıysa maliyet alıcıya yansıtılabiliyordu. Yeni yasaya nazaran eserlerin iade maliyetleri artık alıcı tarafından karşılanıyor. Avusturya ve birçok Avrupa ülkesinde de satıcı tarafından yanlışsız bir bilgilendirilme yapıldığında iade masrafları tüketici tarafından karşılanıyor.
FOTOĞRAFTAKİ HALİYLE GERÇEĞİ ORTASINDA FARK VARSA….
* İlerleyen günlerde tüketicilerin alışveriş alışkanlıklarında farklılıklar meydana gelebilir. Örneğin son düzenleme ile birlikte tüketiciler cep telefonu, tablet, akıllı saat ve bilgisayar üzere eserleri cayma hakkı nedeniyle iade edemeyeceklerinden ötürü kelam konusu eserleri fiziki teknoloji mağazalarından deneyerek alma yolunu tercih edebilirler. Ancak fiziki mağazaların eserleri internete kıyasla daha yüksek meblağa satmaları sebebiyle bu durumun sadece ‘garantici tüketici’lerde bir karşılığı olabilir.
Önümüzdeki günlerde büyük bir sorun oluşturacak nokta şu: Tüketici şayet görsellerde gördüğü eser ile kendisine gelen eserin farklı yahut tam olarak görselde göründüğü üzere olmaması halinde çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir. Şayet fotoğraftaki eser ile kendisine gelen eser ortasında bariz bir fark varsa tüketicinin korunacağından yana rastgele bir kuşku kelam konusu olamaz. Fakat görseldeki haliyle gerçek hali ortasında bariz fark olduğu tartışmalı olabilecek eserler çeşitli problemlere yol açabilir. Her durum hukuksal olarak kendi içinde kıymetlendirilebilir.
* Aralı Kontratlar Yönetmeliği’nde yapılan iade ve cayma hakkıyla ilgili son değişiklikler 1 Ekim 2022 tarihinden itibaren geçerli olacak. Tüketiciler bu tarihe kadar haklarını eski halde kullanabilecek.
‘İYİ NİYETLİ OLMAYAN BİREYLER İÇİN TEDBİR ALINMAK İSTENMİŞ’
Dijital Pazarlama Uzmanı Levent Yurtseven:
* Yapılan bu değişiklik başta e-ticaret dünyası olmak üzere tüketicinin güzeline gitmeyecek bir karar oldu. Eskiden iade masrafları yani kargo bedeli satıcı tarafından karşılanıyordu. Yeni kararla birlikte bu masraf tüketicilere yüklenmiş oldu. Bu türlü bir karar alınmadan evvel tüketicilerin görüşlerinin alınması daha sağlıklı oldu.
* Yapılan bu değişlikliğin sebepleri ortasında esnafı korumak ve elektronik eserlerde içini söküp modül çalıp iade etmelerin önüne geçmek olduğunu düşünüyorum. Yeterli niyetli olmayan ve internette dolandırıcılık yapan şahısların önüne set çekmek için bu türlü bir karar değişikliğine gidildiğini düşünüyorum.
‘O ESERLER İÇİN ARTIK MAĞAZALARI TERCİH EDEBİLİRLER’
* İade taleplerinde kargo fiyatını tüketicilerin karşılaması kararıyla birlikte elektronik eserlerin daha çok fiziki mağazadan alınması isteniyor olabilir. Maliyetleri düşünen tüketiciler bu kategori için e-ticaret prosedürü yerine fiziki mağazayı tercih etmeye başlayabilir.
Avrupa’da 14 gün sorgusuz ve açıklamasız alışveriş iade hakkı var. ABD’de ise ister mağazadan isterse internet üzerinden akıllı telefon aldığınızda kutusunu açıp kullanmanıza karşın yılda 3 defa şartsız iade hakkınız var.
* Elektronik eserlerin dijital mecralardaki satışları kıymetli oranda azalacak üzere duruyor. Dolandırıcıların da bu karara yaslanarak çok daha fazla kişinin canını yakabileceğini düşünüyorum. Global e-ticaret hacminin 2026’da 5.4 trilyon dolara ulaşabileceği beklentisi konuşulurken bu türlü bir kararın alınması olumsuz sonuçlar doğurabilir.