Zelzele bölgesinde yer altı görüntülemesi çalışmaları yapan Ankara Üniversitesi (AÜ) Mühendislik Fakültesi Dekanı ve Yer Bilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Yusuf Kağan Kadıoğlu, devasa yüzey yarıklarının oluştuğu Hatay’ın Tepehan Mahallesi’ndeki tehlikenin geçmediği, bahar yağmurlarıyla yerde yumuşamanın devam edeceği ihtarında bulundu.
Anadolu Ajansı’nda yer alan habere nazaran, Kadıoğlu, Antep ile Maraş’ın Elbistan ve Pazarcık ilçeleri, Adıyaman’ın Gölbaşı, Hatay’ın Antakya ve Altınözü ilçesindeki Tepehan mahallesinde zelzelenin akabinde oluşan yeraltı hareketlerini jeoloji mühendisliği bilgilerine nazaran incelediklerini söz etti.
Depremin akabinde fay hareketlerini, fay çizgisi boyunca hareket eden kütlelerin kayma oranını gösteren atım ölçüsünü, su kaynaklarının durumunu araştırdıklarını aktaran Kadıoğlu, ileri teknoloji eseri derin radar sistemi ile yaklaşık 80 metre derinlikte yer içi görüntüleme yaptıklarını bildirdi.
Kadıoğlu, kimi bölgelerde fay sınırlarına ait bir, birtakım bölgelerde ise üç, üç buçuk metre atım ölçüsü ölçtüklerini, bilhassa Pazarcık merkezli sarsıntı sınırının içerisinde ve Ekinözü’nde 8 metrenin üzerinde atım ölçüsü ölçtüklerini söyledi. Kadıoğlu, bu ölçümlerin bölge için literatüre giren en yüksek sayılar olduğunu kaydetti.
‘GEVŞEK DOKULU TABAN SARSINTININ GÜCÜNÜ 10 KAT ARTIRMIŞ’
Kadıoğlu, Hatay’ın Antakya ilçesinde eski göl ve akarsu yataklarının bulunduğu gevşek dokulu tabana ait şu değerlendirmelerde bulundu: “Gevşek dokulu kumlu ve siltli üniteler, yıkma gücünü ve titreşim dönemini büyüttüğünden sarsıntının gücünün en az 10 kat artırmış. O yüzden ‘gevşek dokulu ünitelerin üzerine bina yapılmasın’ uyarısı veriyoruz. Yapılacaksa da tabanın uygunlaştırılması gerekiyor. Böylelikle dikkatlice baktığımız vakit Antakya, Maraş ve Elbistan’ın daima ova içerisinde olduğunu görüyoruz ve bu nedenle yıkılmışlar. Meğer Maraş’ı daha yüksek kaya temelli alanlara taşımış olsaydık, bu yıkım olmazdı.”
‘BU OLUŞUM NE OBRUK NE DE BİR HEYELAN’
Kadıoğlu, Hatay’ın Altınözü ilçesindeki Tepehan Mahallesi’nde sarsıntının akabinde yaklaşık 200 metre genişliğinde, 400 metre uzunluğunda ve 50 metre derinliğinde oluşan fay yarıkları ile ilgili de araştırma yaptıklarını bildirdi.
Bu mahallede yarık nedeniyle ikiye bölünen zeytin bahçesinin, vadinin içine hakikat kaydığını anlatan Kadıoğlu, şöyle devam etti: “Bunun obruk yahut heyelan olduğu söylendi. Bu oluşum, ne obruk ne de bir heyelan. Bu yapının nasıl gerçekleştiğini yer içi görüntülemeyle tespit ettik. Bölgenin yüzey jeolojisine baktığımızda 1,5 metre kalınlığında gevşek dokulu kilce güçlü bir toprak yapısı gördük ve altındaki grimsi yeşil renkteki kaya yapısını tahlil ettik. Pazarcık merkezli sarsıntının akabinde düşey kırıklı kaya ünitesinin kitap yaprakları üzere tek tek eğim istikametine aşağı yanlışsız sulu tabandan itibaren kaymaya başladığını gördük. Zeytin ağaçlarının bulunduğu bölgede yollarda açılan yarıkları ve kaymaları da inceledik.
Derin görüntülemelerimiz ile yarığın 44 metreye gerçek hareket ettiğini sonrasında da durduğunu tespit ettik. Bunun nedeni, yarığın ıslak çamurumsu bir ortam olan yer altı su düzeyinin bulunduğu huduttan itibaren kaymalar başlamıştır. Kayma, şimdilik durmuş görülmektedir. Lakin tarafımızca hazırlanan özel yazılım ile yerin belli derinliklerinde bilhassa 25-27’nci metreden itibaren yeraltı su düzeyini çok net görebiliyoruz. Bu düzeyler taban kayma hududunu temsil etmektedir.”
‘BU ALANLARIN KATİYEN BOŞALTILMASI GEREKİYOR’
Kadıoğlu, şu anda bölgede ağır yerleşim olmadığını, muhtemel yerleşim planlarında da bölgenin yer almaması gerektiğini belirterek, şu ikazlarda bulundu: “Bu alanların katiyetle boşaltılması gerekiyor. Zira yeni sarsıntı olmasa bile bu düşey kırık ve çatlaklar oluşmuştur. Zelzeleden sonra burada artık zelzele olmasa da düşey kırıklardan yağmur sularının yerin içine süzülmesi, düşey kırıkların genişlemesine ve yer çekim kuvvetine bağlı olarak vadinin içine eğilerek tabandan kayarak düşmesine neden olacak. Benim öngörüm, ilkbaharda yağmurların yağmasıyla birlikte burası tekrar kayacak. Orası büsbütün yerleşime kapatılmalı. Bu nedenle bu bölgeyi izlenim altına almak ve dikkatli bir formda denetim etmek gerekiyor. Artçı zelzeleler dursa bile kütle hareketlerinin devam etmesini bekliyoruz.”
Kadıoğlu, bilhassa Tepehan’daki bir konutun sahibini tehlikelere karşı ikaz ettiklerini, tıpkı vakitte belediye liderine da ihtarlarda bulunduklarını aktardı ve yüzey yarığı örneğine Hatay dışında Malatya Arguvan’da da rastladıklarını bildirdi. Bu bölgede de Tepehan’dakine emsal yer hareketlerinin yaşandığını aktaran Kadıoğlu, bunun bu bölgede önemli mal kaybına neden olabileceğine söyledi.
‘MARAŞ MERKEZLİ SARSINTILAR, YENİ SICAK SU KAYNAKLARI OLUŞTURDU’
Maraş merkezli sarsıntıların ‘sığ bir deprem’ olmasının yer altı sularını ve bilhassa jeotermal rezervuar kaynaklarını direkt etkilediğine işaret eden Kadıoğlu şunları kaydetti: “Bu nedenle burada oluşan yeni kırık ve kaya parçalanmaları, yüzeyde yeni sıcak su kaynaklarının oluşumuna neden oldu. Bu bize şunu gösteriyor; yerin içerisindeki zenginliğimizin de varlığı kelam konusu, üstündeki toprağın da varlığı kelam konusu. Tıpkı vakitte bölgenin hareketli bir yapıya da sahip olduğunu gösteriyor. O vakit bizim için ders çıkarabileceğimiz en kıymetli konu şu; bu zelzeleden etkilenmiş gevşek dokulu üniteler olan alüvyonlu, dere yatağı ve bilhassa kilce güçlü olan ünitelerin muhakkak tarımla sonlandırılması gerekiyor. Zira buralar faal sarsıntı nesilleri ve 7’nin üstünde zelzele üretebilecek yerler olması, riskli alanları oluşturmakta.”
Özellikle sıcak su kaynakları olan jeotermal suların da sarsıntının akabinde kırıklardan üste yanlışsız hareket etmeye başladığına işaret eden Kadıoğlu, “Bu sebeple bölgede yeni sıcak su ve yeni mineralli su kaynakları bekliyoruz” dedi. (HABER MERKEZİ)