Çiğdem Yılmaz / İSTANBUL – Türkiye’de bayana yönelik şiddet önlenemiyor. Yalnızca geride bıraktığımız son bir haftada 9 bayan öldürüldü, 10’larca bayan da akına uğradı. Yıllar içerisinde işlenen bayan cinayeti sayısı bu gerçeği bir sefer daha karşımıza çıkıyor. 13 yıl 6 ayda en az 3882 bayanın öldürüldüğü Türkiye’de cinayetleri işleyen erkeklerin büyük çoğunluğunun birden fazla cürüm kaydı bulunuyor. Bu yılın başında İstanbul Kartal’da öldürülen 33 yaşındaki hemşire Ömür Erez’in katil zanlısı Rahmi Uygun’un 20 hata kaydının olması bu gerçeği gözler önüne seriyor.
‘Kadınlar korunmuyor’
Öldürülen bayanların daha evvel katilleriyle ilgili kabahat duyurusunda bulunduğunu görmek de mümkün. Şiddet gördüğü, vefatla tehdit edildiği erkekleri şikâyet edilmesine karşın bu bireylerle ilgili her hangi bir sürecin de yapılmıyor. Bunun en çarpıcı örneği ise Eskişehir’de boşandığı Yalçın Özalpay tarafından satırla sokak ortasında öldürülen Ayşe Tuba Arslan. Arslan, 23 defa cürüm duyurusunda bulunmasına karşın korunmadı ve öldürüldü.
Kovid müsaadesiyle…
Şartlı salıverme ya da Kovid-19 müsaadesiyle cezaevlerinden çıkan mahkumlar de çok sayıda bayanı öldürdü. Yalnızca son 2 yılda en az 12 bayan ve 3 çocuk cezaevinden müsaadeli çıkan hükümlü erkekler tarafından katledildi.
“Bu adam mahpustan çıkarsa beni öldürür” diyen Antalya’da yaşayan Rabia Doğan, boşanma evresinde olduğu Besat Doğan tarafından öldürüldü. Besat Doğan, Kovid-19 müsaadesiyle cezaevinden çıkar çıkmaz bayanı katletti.
Bahaneleri aynı
Kadınları öldüren erkeklerin münasebet olarak “aldatılma, ölesiye kıskanma, gurur zedelenmesi, erkeklik incinmesi” değişmeyen benzeri mazeretler sunuyor. Birçok vakit da bu savunmalar “ceza indirimi” olarak erkeklere geri dönüyor. Türkiye’nin gündemine oturan Pınar Gültekin cinayetinde de misal bir savunma gördük. Katil Metin Cemal Avcı, Gültekin’in erkekliğine laf ettiğini söylemiş ve cezasında indirim yapılmıştı. Pekala bütün bu pürüzler, mazeretler ve yaptırımsızlıktan bayanlar nasıl korunur, nasıl kurtulur? Bu soruları İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Adem Sözüer’e sorduk.
‘Temel motif cinsiyetçilik’
Prof. Dr. Adem Sözüer, bayan cinayetlerini öbür öldürme cürümlerinden ayıran temel motifin cinsiyetçilik olduğuna dikkat çekerek, şunları söyledi: “Yani bayan oluşu ve pozisyonu nedeniyle öldürülüyor. Eşit haklara sahip, maddi ve manevi varlığını benimsediği kıymetlere nazaran geliştirme hakkı olan bir birey, bir özne olarak görülmüyor. Bayan sahip olunan bir araç bir nesne pozisyonuna indirgeniyor. Bayanlar açısından giderek toplumsal ekonomik eşitsizlikler artmakta, bayanlar ve hakları sistematik halde karalama konusu yapılmakta. Toplumda, toplumsal medyada ve öbür mecralarda bayana yönelik, şiddet ve ayrımcılığı besleyen telaffuz ve gösterimler daima yaygınlaşmakta. Bunlara ilaveten, kanunlardaki ağır cezalar aktif olarak infaz edilmemekte, çeşitli af uygulamaları nedeniyle şiddet cürümleri işleyenin yanı kâr kalıyor anlayışı yerleşmekte. Son 3 yıldır Kovid-19 gerekçesiyle şiddet cürümlerinden mahkûm olanlar hiçbir denetime tabi olmadan hür bırakıldı, bırakılmaya devam ediyor. ‘Saldım çayıra mevlam kayıra’ diye başıboş halde hür kalanlar tekrar bayanları, öldürdü, yaraladı.
Özel program şart
Kâğıt üzerinde durmadan cezaları artırmak, anlamsızdır, yanlıştır. Temel meselelerden biri 6284 Sayılı Bayana yönelik şiddetle ilgili kanunundaki kollayıcı ve önleyici tedbirlerin faal olarak uygulanmaması ve bunun için 7/24 çalışan yaygın alt yapının kurulup, İstanbul Sözleşmesi’ndeki yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekiyor. Tecavüzcüyle evlendirme üzere onur kırıcı uygulamaları geri getirme teşebbüslerine son verilmeli. 6284 Sayılı Kanun’daki önlemleri gerçekleştirecek kâfi uzmanının olduğu 7/24 ve açık kapı sistemiyle çalışan kurumlar tüm yurt sathına yayılmalı, şiddet hatalarının işleyenlere yönelik cezaevi içinde ve dışında özel programlar uygulanmalı, kontrollü özgürlük aktifleştirilmeli, bu hatalar daima affedilmemeli. Kıymetli noktalardan biri de, bilim beşerlerine, bayana yönelik şiddet kabahatleriyle ilgili bilimsel araştırma yapılması için, Adalet Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı hiçbir data vermiyor. Bilimsel araştırma yoksa sorunun gerçek boyutları ve tahlillerini nasıl bilebiliriz. Bilgi yoksa, bilimsel araştırma yapılamaz, bilimsel araştırma yapılamazsa, bayana yönelik şiddetle ilgili önemli tedbir ve adım atılmaz.
Soylu: 7 ayda 158 bayan öldürüldü
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Bir bayan cinayetine dahi tahammülümüz yok. Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın uyumunda aile içi ve bayana yönelik şiddetle çabamızı kararlılıkla sürdürüyoruz. 2021’in birinci 7 ayında maalesef 166 olan bayan cinayeti, 2022 birinci 7 ayında 158 oldu. ‘1’ sayısının bile fazla olduğunun şuuru ile aile içi ve bayana şiddetle gayrette sıfır tolerans prensibiyle toplumun tüm kesitleriyle birlikte şiddetle çabaya devam ediyoruz” dedi. İçişleri Bakanlığı’nın Twitter hesabından yapılan açıklamada ise bakanlık tarafından geliştirilen Bayan Acil Dayanak Uygulaması’nın (KADES) bugüne kadar 3 milyon 855 bin 777 kişi tarafından indirildiği ve 459 bin 478 ihbara müdahale edildiği belirtildi.