Taliban ile Birleşik Arap Emirlikleri ortasında yürütülen müzakereler hakkında bilgi sahibi kaynaklara nazaran, Körfez ülkesi BAE, Kabil Havalimanı ve Afganistan’daki öteki kimi havaalanlarını işletmek için bir mutabakata varmak üzere. Habere nazaran, mutabakatların imzalanması halinde birkaç hafta içinde duyurulması bekleniyor.
Uluslararası kamuoyunda resmi olarak tanınmayan Taliban hükümeti, kara ile çevrili Afganistan’ın dünyayla temel hava teması olan Kabil Hamid Karzai Havalimanı’nı ve öteki havaalanlarını işletmeleri için Türkiye ve Katar da dahil olmak üzere bölgesel güçlerle görüşüyordu.
Reuters ajansına konuşan kaynaklar, aylar süren görüşmelerde bir orta BAE-Türkiye-Katar ortak mutabakatı ihtimalinin de tartışıldığını, lakin Taliban’ın işletmenin tamamını daha evvel Afgan havaalanlarını işleten BAE’ye devretmeye hazırlandığını söyledi.
Anlaşmanın, Taliban’ın kuraklık, yaygın açlık ve ekonomik krizle sarsılan Afganistan’ın dış dünyadan izolasyonunu hafifletmesine yardımcı olacağı bedellendiriliyor.
Abu Dabi açısından ise; bölgesel nüfuz konusunda Katar’la giriştiği diplomatik çabada bir kazanım elde etmesini sağlayacak.
Kaynaklara nazaran, BAE ile yapılan mutabakat kapsamında Afganlar, güvenlik misyonları de dahil olmak üzere havaalanlarında istihdam edilecek.
Güvenlik hizmetleri için BAE ile temaslı bir müteahhit firmayla mutabakata varıldığı ve bu muahedenin yakında açıklanacağı belirtilirken, hava alanı idaresine ait müzakerelerin de sürdüğü tabir edildi.
Taliban yetkilileri, Mayıs ayında BAE devletine bağlı GAAC ile yer hizmetleri mukavelesi imzalamıştı. Bu şirket, Taliban’ın idaresi ele geçirmesinden evvel Afgan havaalanlarında güvenlik ve yer hizmetleri veriyordu.
Güvenlik sözleşmesi
İsmi açıklanmayan kaynaklar, Katar ve Türkiye’nin Taliban’la yürüttüğü ortak müzakerelerin de tıpkı saatlerde çöktüğünü söyledi.
Reuters’in ulaştığı BAE yetkilileri şimdi yorumda bulunmadı.
GAAC sözcüsü, haberin yayınlanmasının akabinde Reuters’e yaptığı açıklamada, görüşmelerin akabinde firmaya Afgan havaalanlarında hizmetlerine devam etmesi için onay verildiğini söyledi.
Sözcü bir e-postada GAAC’ın “sivil havacılığı yasadışı müdahalelerden korumak” için özel hizmetler sağlayacağını ve hava trafik idaresi ve öbür hizmetleri yerine getirebileceğini söyledi.
Bir Taliban ulaştırma bakanlığı sözcüsü BAE ile bir havacılık güvenliği mukavelesi imzalandığını doğruladı lakin hava trafiği mukavelesinin şimdi katılaşmadığını ve onaylanmadığını söyledi.
Kaynaklar, yer hizmetlerinin BAE’ye verilmesinden evvelki aylarda Taliban’ın Katar ve Türkiye ile müzakere eden takımında tekraren değişiklikler yaptığını söyledi.
Ayrıca Taliban’ın havaalanı fiyatlarını ve vergileri artırarak üzerinde anlaşılan kuralları değiştirmeye ve Katar ve Türkiye’nin gelir toplama üzerindeki denetimini zayıflatmaya çalıştığını belirttiler.
Reuters’ın ulaştığı Katarlı bir yetkili mevzuyla ilgili yorum yapmadı.
Adının açıklanmaması kaydıyla konuşan bir Türk yetkili Taliban’la görüşmelerin “bir mühlet önce” kesildiğini doğruladı.
Taliban “İlk seçenek Türkiye-Katar” demişti
Ocak ayında hem Katar hem de Türkiye’den yapılan açıklamalarda prensipte Taliban’la anlaşıldığı duyurulmuş; BAE’nin de operasyona dahil olabileceğinin işaretleri verilmişti.
Mart ayında da Daily Sabah gazetesine konuşan Taliban yöneticilerinden Khairullah Khairkhwa, “Türkiye, Katar ve Afgan hükümeti bir mutabakata çok yaklaştı, umarım yakın gelecekte sonlanacak.” demiş, birinci seçeneklerinin Türkiye ve Katar olduğunu belirtmişti. “Ancak işler zıt giderse diğer bir ülkeyi düşünürüz” sözlerini de kelamlarına eklemişti.
21 Mayıs’ta, yani Abdulgani Baradar’ın BAE ziyaretinden yaklaşık bir hafta sonra Afganistan’daki Taliban idaresi BAE’yle “mutabakat muhtırası” imzaladığını duyurmuş; buna nazaran GAAC/G42 konsorsiyumunun Kabil, Herat ve Kandahar’daki havalimanlarını işleteceğini açıklamıştı. BAE’den ise bu türlü bir muahede imzalandığına dair bir açıklama ya da teyit gelmedi.
Taliban tarafından gelen bu açıklamadan günler sonra Taliban sözcüsü Muhammed Naim Wardak Anadolu Ajansı’nın bahisle ilgili sorularını yanıtlarken “Türkiye ve Katar’la yürüttüğümüz müzakereler sona ermedi. BAE ile imzalanan mutabakat, bu üç havalimanının yer hizmetleri operasyonlarının bir buçuk yıl boyunca BAE tarafından yürütülmesini kapsıyor ancak bu, Türkiye ve Katar’la görüşmelerin sona erdiği manasına gelmiyor” demişti.
30 Haziran 2022’de Madrid’deki NATO doruğu sonrası basın toplantısı düzenleyen Recep Tayyip Erdoğan, “Afganistan’daki yeni sürece katkıda bulunma isteğiyle Kabil Havalimanı’nın işletilmesini Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri ile ele alabileceklerini” söylemişti.
Reuters’ın haberine nazaran bu tarihte aslında Taliban ile Türkiye-Katar ortasında yapılan görüşmeler sonuçsuz kalmış, BAE devreye girmişti bile.
Körfez’deki rakipler
Batılı yetkililer BAE’nin Afganistan’ı kendi art bahçesinin bir modülü olarak gördüğünü ve bu nedenle ülkenin siyasi ve ekonomik istikrarında çıkarları olduğuna inandığını söylüyor. BAE’nin Körfez komşusu İran Afganistan ile geniş bir kara hududuna sahip.
Aynı vakitte Abu Dabi’nin, rakibi Katar’ın Afganistan’daki tesirine sonlandırmak istediği belirtiliyor.
Batılı yetkililer bu rekabetin Afganistan’da da yaşanmasından telaş ediyor. BAE, Suudi Arabistan, Mısır ve Bahreyn ile birlikte Katar’la bağlantılarını 2017’den 2021’e kadar kesmişti.
Taliban’ın Doha’daki siyasi ofisine konut sahipliği yapan Katar, uzun müddet onlarla irtibata geçilebilecek birkaç yerden biriydi. ABD de Afganistan’dan çekilmek için Taliban’la orada müzakere etmişti.
Katar ayrıyeten geçen yıl Batı takviyeli hükümetin çökmesinin akabinde Kabil’deki Hamid Karzai Milletlerarası Havaalanı’nın işletilmesine de yardımcı oldu. Devlete ilişkin Katar Havayolları buraya uçuşlar düzenlerken, Katar özel kuvvetleri de havaalanında güvenliği sağladı.
Ancak Batılı yetkililer Katar’ın Taliban’la alakasının artık gergin olduğunu ve Taliban’ın rastgele bir ülkeye fazla bağımlı olmaktan çekinir hale geldiğini belirtiyor.