İzmir’in Kemalpaşa ilçesinde, Ulucak Höyüğü’ndeki hafriyatlarda ortaya çıkarılan yapının, en eski seramik üretim atölyesi olduğu anlaşıldı. Seramik üretiminde kullanılan hamurların üzerinde, kentin 8 bin yıl öncesinde yaşamış seramik ustalarına ilişkin parmak izlerine de rastlanıldı. Hafriyat lideri Prof. Dr. Özlem Çevik, seramik üretiminde birinci uzmanlaşmayı fizikî olarak göstermesi açısından atölyenin çok değerli olduğunu belirtti.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Trakya Üniversitesi, Kemalpaşa Belediyesi ve Kemalpaşa Organize Sanayi Bölgesi’nin dayanağıyla İzmir’in en eski yerleşim yeri, 8 bin 850 yıllık Ulucak Höyüğü’nde yürütülen hafriyat çalışmaları sürüyor. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Protohistorya ve Ön Asya Arkeolojisi Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasret Çevik’in, 2009 yılında hafriyat başkanlığını devraldığı höyükteki çalışmalarda bugüne dek İzmir’in tarihiyle ilgili birçok bulgu gün yüzüne çıkarıldı. Ulucak Höyüğü’nün, Ege Bölgesi’nin birinci çiftçilerine konut sahipliği yaptığı da bu çalışmalarla tespit edildi. Ayrıyeten birinci yerleşimcilerin 7,5 metrelik kültür katmanı boyunca meskenlerini birbiri üzerine inşa edip kesintisiz 1150 yıl boyunca tıpkı yerde iskan ettikleri de anlaşıldı.
Dünya arkeolojisi için önemli
Dünya tarihi için kıymetli olan Ulucak Höyüğü’nde ortaya çıkarılan seramik üretim atölyesi ve içindeki buluntular birçok yeni bilgiye de ulaşılmasını sağladı. Tarihteki en eski seramik üretim atölyesi olan 100 metrekarelik yapıda, seramik kapların pişirildiği fırınlar ve seramik kapların boyanmasında hematit boyayı öğütmek için kullanılan çok sayıda öğütme taşlarının yer aldığı kaydedildi. Hafriyat lideri Prof. Dr. Hasret Çevik, “Tarihsel olarak Mezopotamya’dan Ege Bölgesi’ne kadar geniş bir coğrafyada birinci seramiklerin günümüzden 9 bin yıl evvel yapıldığını biliyoruz. Bu birinci seramikler yapıldığı vakit olasılıkla bayanlar tarafından hane içi üretiliyordu. Birinci seramiklerin ortaya çıkışından bin yıl sonra milattan evvel 6 binlerde ise belirttiğim bu geniş coğrafyada bulunan seramikler üzerine yapılan incelemelerden yola çıkarak, bunların uzman seramik ustaları tarafından yapıldığı varsayılmaktaydı. Ulucak’ta bulduğumuz bu atölye, Yakın Doğu yahut dünya arkeolojisi için kıymetli. Zira birinci defa seramiğin uzmanlar tarafından yapıldığını fizikî olarak gösteren bir kanıt” dedi.
Seramik üretimindeki uzmanlaşma
Atölye hakkında bilgi veren Prof. Dr. Çevik, “Bu yapı konutlardan çok farklı. 6-7 odalı bir yer. Bu alanlarda seramik üretimin tüm evreleri uygulanıyor. Yani hamurun hazırlanmasından şekillendirilmesine, astar boyanın kullanımından perdahlanmasına kadar seramik üretiminin tüm zinciri yer alıyor. Buranın seramik üretim atölyesi olduğunu, rahatlıkla söyleyebiliriz. Tohum örneklerinin tahliline nazaran ise aldığımız radyokarbon tarihlemelerden yapının, milattan evvel 6 bine tarihlendiğini biliyoruz yani burası, 8 bin yıllık bir atölye. İnsanlık tarihinde seramik üretimindeki birinci uzmanlaşmayı, fizikî olarak göstermesi açısından çok değerli. Bu atölye, seramik üretimindeki uzmanlaşmada en eski kanıt” diye konuştu.
Atölyedeki buluntularda parmak izlerine rastlanıldığını da kaydeden Prof. Dr. Çevik, “Seramik yapılmadan evvel kil hamurun hazırlanması lazım. Atölye yanmış. Bulduğumuz hamurlarda, üzerindeki parmak izlerinin katılaşmış olduğunu gördük. 8 bin yıl evvel ona dokunan insanların parmak izleri ve elleri böylece korunmuş” dedi.
‘Cinsiyet ayrımının olmadığını görüyoruz’
Parmak izlerinin incelendiğini belirten Prof. Dr. Çevik, “Gelişen teknolojilerle birlikte parmak izlerinin yaş ve cinsiyetini de tayin ettik. Yapılan ön inceleme, 11 yaşından daha küçük çocukların bu atölyede çalışmadıklarını ortaya koydu. Geçmiş köy toplumlarında seramiklerin, günümüzdeki üzere hane içinde bayanlar tarafından üretildiği varsayılır. Seramik üretiminin elden çark teknolojisine dönüştüğü gelişkin topluluklarda ise seramik kapların erkekler tarafından uzmanlaşmış bir üretim faaliyeti olarak gerçekleştirildiği düşünülür. Erken seramik uzmanlaşmasına dair somut deliller içeren Ulucak Höyük’teki parmak izlerine baktığımızda hem bayan hem de erkek olabilecek parmak izlerinin hamur üzerinde yer aldığını görüyoruz. Demek ki erken uzmanlaşmaya geçişte bayan yahut erkek üzere keskin bir cinsiyet ayrımının olmadığını görüyoruz” diye konuştu.