Övgü Pınar – Roma
İtalya’da Pazar günü yapılacak genel seçimler tarihi bir değişime sahne olabilir. Seçimi kazanması beklenen İtalya’nın Kardeşleri partisi başkanı Giorgia Meloni ülkenin birinci bayan ve faşist diktatör Benito Mussolini’den sonra, birinci çok sağcı başbakanı olabilir.
Yaklaşık 51 milyon seçmenin bulunduğu ülkede her 5 yılda bir genel seçimler yapılıyor.
Ancak teknokrat Başbakan Mario Draghi idaresindeki geniş iştirakli koalisyon hükümeti geçen Temmuz’da ortaklarının dayanağını kaybederek çökmüş ve erken seçim kararı alınmıştı.
Görev mühleti beklenenden yaklaşık 6 ay evvel bitse de 1.5 yıldır iktidarda olan Draghi hükümeti, bu müddetle İtalya ortalamasını aştı. İtalya’da 1946 sonrası kurulan hükümetlerin ortalama iktidarda kalma müddeti 14 ay.
Ülkede 1948’den bu yana 67 hükümet kuruldu.
Bu seçimlerle İtalya parlamentosunun yapısı da değişecek. Senato ve Temsilciler Meclisi olmak üzere iki kanattan oluşan parlamentodaki sandalye sayısı 945’ten 600’e düşecek. Ayrıyeten Senato için oy verme yaşı 25’ten 18’e indirilerek Temsilciler Meclisi seçimiyle eşitlenecek.
Sürpriz ihtimali
İtalya’da yasalar gereği son anketler seçimden 2 hafta evvel yayımlanabiliyor. 9 Eylül’de yayımlanan son anketler çok sağcı İtalya’nın Kardeşleri’nin yüzde 25 civarı oyla ülkenin en büyük partisi olduğunu gösteriyor.
İtalya’nın Kardeşleri’nin, ittifak ortakları Lig ve Haydi İtalya ile birlikte parlamentoda çoğunluğu elde etmesi bekleniyor.
Ancak anketlere nazaran seçimlere 2 hafta kala kararsız seçmen oranı yüzde 30-40 ortası değişiyordu. Bu öge, seçim yaklaştıkça tablonun değişmesi ihtimaline kapı aralıyor.
Son anketler ve tahliller ışığında mevcut tabloda önde gelen partiler şöyle:
İtalya’nın Kardeşleri (FdI):
Giorgia Meloni ülkenin birinci bayan başbakanı olabilir
Siyasete neo-faşist hareketlerde başlayan Giorgia Meloni tarafından 2012’de kurulan parti kendisini ulusal muhafazakar olarak tanımlıyor, fakat aksileri partinin neo-faşist ögeler içerdiğini belirtiyor.
İtalya’nın Kardeşleri 2013’teki genel seçimlerde yüzde 2, 2018’de ise yüzde 4 oy almıştı. Anketler, son 4 yılda partinin sert bir yükseliş gösterdiğini ve oy oranının yüzde 25’e dayandığını gösteriyor.
Bu yükselişte öbür sağ partilerin gerilemesinin yanı sıra Meloni’nin daima muhalefette kalmayı seçmesi de tesirli olmuş üzere görünüyor. 2018’de yapılan son genel seçimlerin akabinde 3 farklı koalisyon hükümeti kurulurken, Giorgia Meloni partisini her 3 hükümetin de dışında tuttu.
Pandemi sonrası toparlanmayı yönetmesi için Şubat 2021’de dışarıdan başbakan olarak atanan Mario Draghi’nin kurduğu geniş iştirakli koalisyonda yer almayan tek büyük parti de İtalya’nın Kardeşleri oldu.
Meloni’nin, pandeminin ekonomik ve toplumsal tesirleri, hayat pahalılığı, güç krizi üzere meseleler yaşanırken muhalefette olmanın avantajından faydalandığı yaygın bir görüş.
Diğer parti önderlerinin bilakis iktidar deneyimi kısıtlı olan Meloni, çok sayıda seçmen tarafından yeni bir alternatif olarak yorumlanıyor.
Ayrıca Giorgia Meloni’nin bazılarına nazaran karizmatik, bazılarına nazaran ise kutuplaştırıcı hitabet biçimi da bu yükselişte tesirli olmuş görünüyor.
Meloni, faşizmle ilişkilendirilen ‘’Tanrı, vatan, aile’’ sloganını kullanıyor; göçmenlere, ‘’LGBT lobisi’’ diye nitelediği kümelere, ‘’küresel güçlere’’ karşı ‘’İtalyan kimliğini’’ savunduğunu söylüyor.
Meloni’nin seçim kampanyasında en tartışmalı vaatleri ortasında ülkeye başkanlık sistemini getirmek ve bayanlara ‘’kürtaj olmama hakkı vermek’’ de yer alıyor.
Demokratik Parti (PD):
Ülkenin en esaslı partilerinden olan merkez soldaki PD, bu seçimlere eski Başbakan Enrico Letta idaresinde giriyor. Letta, üniversitelerde siyaset alanında dersler de veren bir profesör. ‘’Halktan biri’’ imajı çizen Giorgia Meloni’nin bilakis Letta vakit zaman ‘’halktan uzak’’ olmakla suçlanıyor.
PD son anketlerde İtalya’nın Kardeşleri’nin birkaç puan altında, yüzde 20-22 ortası takviyeyle ikinci sırada yer alıyor. Fakat sağın bilakis solda güçlü bir seçim ittifakı kurulamaması nedeniyle çoğunluğu elde etmesi ihtimal dahilinde görünmüyor.
Enrico Letta, Mario Draghi’nin en büyük destekçilerindendi. Draghi hükümetinin düşmesine yol açtığı gerekçesiyle popülist 5 Yıldız Hareketi’yle ittifak kurmayı kesin olarak reddetti.
Letta seçim kampanyasını tartıyla, Meloni liderliğindeki çok sağın iktidara gelmesinin yaratacağı tehlike üzerine kurdu.
Meloni’nin anayasayı değiştirerek başkanlık sistemine geçme vaadine şiddetle karşı çıkan Letta, bu sistemin tek bir şahsa çok fazla yetki vereceğini savunuyor.
5 Yıldız Hareketi (M5S):
2009’da komedyen Beppe Grillo ve internet teşebbüsçüsü Gianroberto Casaleggio tarafından kurulan 5 Yıldız, protest bir hareket olarak süratle yükseldi ve 2013 seçimlerinde yüzde 25, 2018’de ise yüzde 32’nin üzerinde oy aldı.
Kendisini ne sağcı ne solcu diye niteleyen popülist hareketin içinde her iki kanattan da akımlar yer alıyor.
2018 seçimlerinden ülkenin en büyük partisi olarak çıkan 5 Yıldız, ortadan geçen 4 yılda ise büyük dayanak kaybına uğradı. Bu periyotta parlamenterlerinin yaklaşık yarısını kaybetti, oy oranı da yüzde 13 civarına geriledi.
En kıymetli bölünmesini Ukrayna savaşıyla ilgili durumu nedeniyle yaşadı. M5S başkanı, eski başbakan Giuseppe Conte, Ukrayna’ya silah takviyesine karşı çıkınca hareketin önde gelen isimlerinden Dışişleri Bakanı Luigi Di Maio, onlarca parlamenterle birlikte kümeden ayrıldı ve kendi partisini kurdu.
Draghi hükümetinin düşmesine neden olduğu gerekçesiyle de ittifak olasılıklarını kaybetti.
2018’den bu yana kurulan her 3 hükümette de yer alan 5 Yıldız, protesto hareketiyken verdiği vaatleri iktidara gelince yerine getirmemekle suçlanıyor.
Ancak, seçim maddeleri gereği son iki haftadır anket sonuçları yayımlanamasa da analistler, 5 Yıldız Hareketi’nin bilhassa güneyde son günlerde oylarını artırdığını söylüyor.
Ülkenin refah düzeyi nispeten düşük olan güney bölgelerinde, ‘’vatandaşlık geliri’’ denilen 780 euro’luk temel gelir projesi sayesinde hareketin dayanak almaya devam ettiği belirtiliyor.
Giorgia Meloni liderliğindeki sağ ittifak bu vatandaşlık gelirini iptal etmek istiyor. 5 Yıldız’ın 2019’da uygulamaya koyduğu bu temel gelir projesi sayesinde oylarını artırması, sağ ittifakın mutlak çoğunluğa ulaşma ihtimalini zora sokabilir.
Lig:
Salvini, Rus başkan Putin’e hayranlığını, üzerinde Putin resmi olan tişörtleriyle gösteriyordu.
İtalya’nın kuzey bölgelerinin bağımsızlığını isteyen bir parti olan Kuzey Ligi, ulusal çapta tezli bir partiye dönüşme maksadıyla ismini Lig olarak değiştirdi. 2013 seçimlerinde Kuzey Ligi yüzde 4 oy alırken 2018 seçimlerinde Lig yüzde 17’yi aşarak ülkenin üçüncü büyük partisi oldu.
Aşırı sağcı Lig, 2018-2019 devrinde popülist 5 Yıldız Hareketi’yle koalisyon hükümetinde yer aldı. Lig başkanı Matteo Salvini bu hükümette Başbakan Yardımcısı ve İçişleri Bakanı olarak vazife yaptı. Salvini bu devirde yürüttüğü İtalya limanlarını göçmen gemilerine kapatma siyasetiyle anılıyor.
2018’de sağdaki üç parti içinde en fazla dayanağa sahip olan Lig’di lakin ortadan geçen 4 yılda sağın liderliğini İtalya’nın Kardeşleri’ne kaptırdı. Son anketler Lig’in yüzde 12 civarı oya sahip olduğunu gösteriyor.
Salvini bu seçim kampanyasında da göç aykırılığına tartı verdi.
Lig 2017’de, Rusya önderi Vladimir Putin’in partisi Birleşik Rusya ile iş birliği mutabakatı imzalamıştı. Salvini de Rus öndere hayranlığını, üzerinde Putin resmi olan tişörtleriyle gösteriyordu.
Ukrayna işgali sonrası da Putin’e yakınlıkla suçlanan Salvini seçim kampanyasında, Rusya’ya uygulanan yaptırımlara karşı açıklamalar yaptı.
Salvini de Meloni üzere ülkenin nüfus azalması meselesini çözmek için ‘’İtalyanların daha fazla çocuk yapmasının’’ desteklenmesini istiyor.
Haydi İtalya (FI):
4 sefer başbakanlık koltuğuna oturan Silvio Berlusconi’nin merkez sağdaki partisi. 85 yaşındaki Berlusconi 2013’te vergi kaçakçılığından mahkum edilip siyaset yasağı alınca 2018 seçimlerinde aday olamamıştı, bu seçimlerde ise Senato’ya adaylığını koydu.
Senato seçimlerinde birinci sefer yaş hududunun 18’e indirilmesi üzerine kampanyasında gençlere hitap etmeye çalıştı. TikTok’a girerek gençlerden oy isteyen Berlusconi birinci görüntüsüyle 8 milyonun üzerinde görüntülenme elde etti.
Ancak toplumsal medyadaki muvaffakiyetinin oy sandıklarına yansıyacağı kuşkulu. Son anketler Haydi İtalya’nın oy oranını yüzde 7-8 bandında gösteriyor
Berlusconi, sağ ittifaktaki ortakları Meloni ve Salvini’ye kıyasla daha Avrupa Birliği yanlısı bir durum benimsiyor ve sağ ittifakın iktidara gelmesi halinde partisinin AB için bir garanti olacağını savunuyor.
Öte yandan Rusya başkanı Vladimir Putin ile geçmişte yakın dost olan Berlusconi de Salvini üzere, Ukrayna işgali sonrası da Putin’e ara almamakla eleştirildi.
Seçim kampanyasının son günlerinde de eski dostunu savunarak Ukrayna işgaliyle ilgili şunları söyledi:
‘’Putin bu özel operasyonu icat etmeye Rus halkı, partisi ve bakanları tarafından itildi. Rus askerlerinin bir hafta içinde Kyiv’e girip Zelenskiy hükümetinin yerine saygın insanları getirmesi ve sonra dönmesi planlanıyordu. Lakin beklenmedik bir direnişle karşılaştılar ve bu direniş Batı’dan gelen her türlü silahla desteklendi.’’
Merkez ittifak:
Draghi hükümeti 1.5 yıl iktidarda kaldı
Seçimlere parti önderi olarak giren 4 eski başbakandan biri de Matteo Renzi. Renzi’nin liderliğindeki Yaşayan İtalya ile eski bakanlardan Carlo Calenda’nın partisi Aksiyon, ‘’üçüncü kutup’’ diye isimlendirdikleri bir merkez ittifak kurdu. AB yanlısı, toplumsal liberal siyasetleri savunuyorlar.
Anketlerin yüzde 5-7 bandında dayanak gösterdiği ittifak hem sağdan hem soldan oy çekerek yüzde 10’u aşmayı ve sağın net bir zafer elde etmemesi halinde kritik bir rol üstlenmeyi umuyor.
Mario Draghi’nin siyasetlerinin sürdürülmesi taraftarı olan iki parti, Draghi’nin tekrar başbakanlık koltuğuna dönmesini hedeflediğini de gizlemiyor.