Ahmet Tirej Kaya
İSVEÇ – Haftalardır süren hükümet kurma görüşmelerinde parlamentodaki dört sağ parti mutabakata vardı. Muhafazakârlar (M), Hıristiyan Demokratlar (KD) ve Liberaller (L) tarafından oluşturulacak yeni hükümete, İsveç Demokratları (SD) dışarıdan dayanak verecek. SD, direkt hükümet içerisinde yer almasa da ‘Regeringskansliet’ olarak isimlendirilen kuruma üye verecek. Kelam konusu kurum, hükümetin hangi mevzuları önceleyeceğine ve çalışma alanlarındaki yönelimlerin oluşturulmasına karar veriyor.
LİBERALLER’DE KRİZ
Liberaller, göç konusunda SD’ye verdikleri ve parti unsurlarıyla uyuşmayan önemli odunların sonucu olarak beklenen hükümette yer almayı başarsa da, bu tavır parti içerisinden önemli yansıları de beraberinde getirdi. Partinin gençlik örgütünün (LUF) temsilcileri yayınladıkları yazıda, bir kısmının olumlu olsa da kıymetli bir kısmının liberalizmden ve parti siyasetlerinden uzak olduğunu belirttikleri muahedeyi ‘otoriter’ olarak tanımladı. Yazıda partinin milletvekilleri, yarın gerçekleşecek inanç oylamasında ‘hayır’ oyu vermeye ve görüşme masasına tekrar oturmaya çağrıldı. L’nin evvelki önderlerinden Maria Leissner, SVT’ye verdiği demeçte, muahedenin sunumunun yapıldığı sırada ağladığını belirtirken, partinin evvelki devir milletvekillerinden Barbro Westerholm ise mutabakata insan hakları, ayrımcılık ve mültecilik bahislerinde sert tenkitler getirdi. Westerholm, gelişmelerin bu istikamette devam etmesi durumunda partiden ayrılabileceğinin işaretini verdi.
Öte yandan partinin milletvekili Anna Starbrink, mutabakatta yer alan ‘ulusal dilencilik yasağı’ ve ‘sağlık bakım hizmetlerinde tercüman hakkının sınırlandırılması’nı içeren hususların değiştirilmemesi durumunda inanç oylamasında ‘hayır’ oyu vereceğini açıkladı. Lina Nordquist isimli milletvekili de ‘dilencilik yasağı’na karşı çıkanlar ortasında. Parlamentodaki koltuk istikrarının 176 sağ blok, 173 sol blok formunda olduğu düşünüldüğünde L içerisinde gerçekleşecek farklı bir tavrın hükümet istikrarlarını değiştirmesi mümkünlük dahilinde. L’ye gelen reaksiyonlarla ilgili açıklama yapan Toplumsal Demokratlar’ın (S) önderi Başbakan Magdalena Andersson, ‘kapısının açık olduğunu’ belirterek “İş birliği yapmaya hazırım” iletisi verdi.
Geçtiğimiz günlerde meclis komitelerinin oluşturulması sırasında çok sayıda kritik komitenin lider ve lider yardımcısı koltuğunu alan ve parlamentoda çok güçlü bir duruma erişen SD’nin hükümet mutabakatından da en kârlı çıkan parti olduğu belirtiliyor. Seçim sonuçlarına nazaran S’den sonraki en büyük parti olan SD, içinde yer almasa da mümkün hükümetin temel siyasetlerinin belirlenmesinde kıymetli bir rol oynadı.
62 SAYFA VE YEDİ ANA BAŞLIK
Dört partinin önderi tarafından cuma günü düzenlenen ortak basın toplantısında, “Tidö Mutabakatı: İsveç İçin Sözleşme” başlığını taşıyan muahedenin içeriği kamuoyuyla paylaşıldı. Kelam konusu muahede 62 sayfa ve yedi ana başlıktan oluşuyor. Muahedenin yaklaşık üçte biri göç ve entegrasyon konusunu içeriyor. Yedi ana başlık tamamı şunlar: Göç ve entegrasyon, iklim ve güç, cürüm, sıhhat ve hasta bakımı, eğitim, ekonomik büyüme ve aile iktisadı, hak ve özgürlüklerin güçlendirilmesi.
Anlaşmada, M’nin seçim kampanyası sırasında öne çıkardığı işsizlik ödeneğinin düşürülmesine dair seçim vaadinin gerçekleşmemiş olması dikkat çekiyor. SD, işsizlik ödeneğinin mevut haliyle devam etmesini savunuyordu ve mutabakattaki bu konu M’nin SD’ye karşı verdiği taviz olarak görülüyor.
Ortak basın toplantısında önderler seçim öncesinde yük verdikleri ve görüşmeler sırasında öne çıkardıkları bahislere dair açıklamalarda bulundu. SD başkanı Jimmie Åkesson göç ve entegrasyon, KD önderi Ebba Busch hasta ve yaşlı bakımı ile nükleer santraller, L önderi Johan Pehrson eğitim ve M önderi Ulf Kristersson bütçe ve iktisat hususlarında konuştu.
Dört partinin üzerinde anlaştığı 62 sayfalık mutabakat metnindeki ana başlıklar ve içerikleri şöyle:
GÖÇ VE ENTEGRASYON: AB’nin göç siyasetindeki asgarî seviyenin temel alınması. Göç alışta düzenleme yapılması ve sert zorunlulukların getirilmesi. İşgücü göçünde sert şartların oluşturulması. Göç alanında hukukî garanti getirilmesi. İstekli geri dönüşlerin teşvikinin kontrolü. Nüfus sayımı. Vatandaşlık şartlarının sertleştirilmesi.
İKLİM VE GÜÇ: Yeni nükleer güç santrallerinin kurulması. Güç siyasetinde yüzde 100 yenilenebilir güçten, yüzde 100 fosil gücüne geçiş. Devlet kredi garantisinin 400 milyar kron olması üzere tekniklerle nükleer güce yatırım şartlarının güçlendirilmesi. Siyasetçilerin keyfi olarak nükleer santralleri kapatmasını engelleyen yeni yasalar. Ringhals 1 ve 2’nin yine açılmasıyla ilgili araştırmanın süratli bir formda yapılması. Kapalı reaktörlerin yine açılması yasağının kaldırılması.
SUÇ: Çete hatalarında iki kat ceza. Kabahat çetelerine iştirakin cezalandırılması. Daha tesirli, bâtın ve zorlayıcı yolların getirilmesi. Arama-denetleme bölgelerinin oluşturulması. Bilinmeyen şahit uygulamasının ve bir yerde bulunma yasağının uygulanması. 18 yaş ve üstü için ceza indiriminin kaldırılması.
SAĞLIK VE HASTA BAKIMI: Bakım hizmetleriyle ilgili devletteki sorumlu ünitelerin araştırılması. Temel bakımın genişletilmesi. Diş bakım hizmetlerinin araştırılması. Bakım hizmetlerindeki kuyrukların bitirilmesi, erişilebilirliğin uygunlaştırılması ve ülkenin farklı bölgelerindeki eşitliğin garanti altına alınması. Ruhsal sıhhatin ve intihar hadiselerinin önlenmesinin güçlendirilmesinin halk sıhhati çalışmalarının bir kesimi olarak öncelik olarak alınması. Kanser ve çocuk kanser hadiseleri için özel yatırımların yapılması. Ulusal bir doğum planının hazırlanması.
EĞİTİM: Ulusal bağlayıcılığı olan bir okul ödeneği kuralının getirilmesi. Tahsil mühletinin arttırılması ve eğitimde kullanılan dokümanların tekrar düzenlenmesi. Bilgiye odaklanan bir not sisteminin oluşturulması. Yeni bir özel okul yasasının çıkarılması. Daha fazla branş öğretmeni için yatırımların yapılması ve sınıflarda tertibi sağlamak için daha net kuralların uygulanması.
EKOMOMİK BÜYÜME VE AİLE İKTİSADI: Toplumsal yardımlarla hayatını sürdürenler için sonlandırmalar ve zorunluluklar getiren büyük bir ıslahat. Sıhhat sigortasının, hastalık nedeniyle çalışamayanlara ekonomik garanti vermesi. Bugün bulunan işsizlik parasındaki oranın geçerli olmaya devam etmesi. Düşük ve orta gelirlilere yönelik olarak çalışanlardan kesilen vergilerin düşürülmesi. Emekli maaşlarındaki vergiler ile tasarruf vergilerinin düşürülmesi.
HAK VE ÖZGÜRLÜKLER: Medya özgürlüğünün ve çeşitliliğinin desteklenmesi. Kamu yayıncılığı yapan medyanın bağımsızlığının olduğu üzere kalması ve uzun vadeli finansmanının korunması. Kültürel içeriklere dönük siyasi denetimin azalması için tedbirlerin alınması. Bir İsveç kültür kanonunun oluşturulması. (Ortak kültürel referans çerçevesi)
ANLAŞMA İÇİN NE DEDİLER?
Sol Parti (V) başkanı Nooshi Dadgostar hususla ilgili yayınlanan yazısında, “İsveç sağın planıyla daha soğuk bir ülke oluyor” dedi.
SD’ye karşı sol blokla birlikte hareket eden Merkez Parti’nin (C) önderi Annie Lööf ve partinin küme sözcüsü Daniel Bäckström imzasıyla yayınlanan yazıda, “SD her şeyi aldı, Rosenbad’ın (başbakanlık ofisinin bulunduğu ve hükümetin yönetildiği bina) anahtarlarını da” sözleri kullanıldı.
İsveç’te 49 bayan hareketinin çatı tertibi olan İsveç Bayan Örgütleri’nden yapılan açıklamada, mutabakatın bayanların hayatını daha da kötüleştireceği belirtilerek, “Göreve başlayacak hükümetin SD ile yaptığı iş birliği muahedesi, bayanlar ve erkekler ortasındaki ekonomik farklılıkları arttırma riskini içeriyor. Esasen sonlandırılmış olan göç konusunda sertleştirme siyaseti bilhassa bayanlara darbe vuruyor” denildi.