Rusya’nın Ukrayna’ya savaş açma hazırlığı yaptığı ortaya çıktığında, Rus ordusunun kısa müddette Ukrayna’yı ele geçirebileceği düşünülüyordu fakat savaşın üzerinden bir yıl geçmesine karşın yakın vakitte biteceğine dair bir emare görünmüyor. Rusya-Ukrayna savaşı, başlangıcından bu yana Washington’da gündemin değerli bahislerinden biri olmaya devam ediyor.
ABD, Rusya’nın Ukrayna’ya atak hazırlığında olduğuna dair istihbaratı, savaşın başlangıcından bir mühlet evvel ifşa etti lakin Rusya’yı durduramadı. ABD Lideri Joe Biden idaresinin yaptırım tehditleri de Moskova’yı savaştan caydıramadı.
Diplomatik angajmanlar sonuçsuz kaldı
Pentagon, Ekim 2021’den itibaren Rusya’nın Ukrayna hududuna tatbikat savıyla yaptığı yığınağı yakından takip etti ve dünya kamuoyuna bunun bir tatbikat olmadığını, bir savaş hazırlığı olduğunu duyurdu. ABD bakanları Rus mevkidaşları ile bu süreçte birkaç sefer görüşmüştü fakat Washington’ın Moskova ile birinci kritik teması 8 Kasım 2021’de ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Yöneticisi Bill Burns’ün, Moskova ziyaretiyle oldu.
Burns, mevkidaşının yanı sıra Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile de telefonda görüştü ve Rus ordusunun Ukrayna hududundaki yığınağı konusunda tasalarını iletti. Burns’ün ziyaretinin akabinde ABD idaresi tonunu daha da sertleştirdi ve Kremlin’i şeffaf davranmaya çağırdı.
ABD ile Rusya ortasındaki ikinci üst seviye temas, 2 Aralık’ta ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ortasında İsveç’in Stockholm kentinde düzenlenen Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Dışişleri Bakanları Toplantısı kapsamında gerçekleşti.
Oldukça gergin geçtiği belirtilen toplantıda Blinken, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasının sonuçları olacağını ve Moskova’nın ağır bedel ödeyeceğini mevkidaşına iletti. Stockholm’daki görüşmenin akabinde iki bakan bu defa 21 Ocak’ta İsviçre’nin Cenevre kentinde bir ortaya geldi lakin bu görüşmeden de bir sonuç çıkmadı.
Biden idaresinin Rusya’ya “ağır bedel ödetme” ikazının ayrıntıları hem Washington’da hem de öbür başkentlerde merak konusuydu fakat idare, Ukrayna’ya asker göndermeyeceğini lakin atağa uğraması durumunda bu ülkeye takviye vereceğini ve Rusya’yı yaptırımlara tabi tutacağını açıkladı.
CIA Rusya’nın savaş hazırlıklarını ifşa etti
ABD idaresi bir taraftan Rusya ile diplomatik angajmanlarını sürdürürken başka taraftan Rus ordusunun savaş hazırlıklarına yönelik bilgileri sızdırmaya başladı. ABD istihbaratınca 4 Aralık 2021’de sızdırılan bir dokümanda, Rusya’nın Ukrayna’ya 175 bin askerin katılacağı bir akın hazırlığı yaptığı tez edildi. İstihbarat, Rusya’nın Ukrayna’nın sonuna yakın farklı bölgelerde top ve dolaylı atış sistemleri yerleştirdiğini de ifşa etti. Öte yandan Pentagon, Rusya’nın Ukrayna hududuna yakın bölgelerdeki askeri yığınağına ait gazetecileri günlük bilgilendirdi. ABD istihbaratının yaptığı başka bir değerli sızıntı ise 14 Ocak 2022’de geldi.
İstihbarat, Rusya’nın Ukrayna’yı işgale taban hazırlamak üzere bir küme casusunu Ukrayna’nın doğusunda “yanıltma operasyonu” düzenlemek üzere konuşlandırdığı savını sızdırdı. Bu argüman daha sonra Beyaz Saray ve Pentagon tarafından da teyit edildi. Savaşın kaçınılmaz olduğu anlaşılınca ABD bölgeye yığınak yapmaya başladı Yeni yıla girildiğinde savaşın kaçınılmaz olduğu büyük ölçüde anlaşılmıştı ve Washington bölgede hazırlık yapmaya başladı.
Uçaksavar füzelerine izin
ABD idaresi, 21 Ocak’ta Letonya, Litvanya ve Estonya’ya, ellerindeki ABD menşeli Javelin tanksavar ve Stinger uçaksavar füzelerini Ukrayna ordusuna dayanak emeliyle gönderme müsaadesi verdi. Bölgede tansiyon tırmanırken Blinken, Kiev’i ziyaret etti ve Ukrayna’ya takviyelerini yineledi. ABD Dışişleri Bakanlığı, beklenen Rusya müdahalesine karşı, 24 Ocak’ta Kiev Büyükelçiliğindeki işçisinin ailelerine Ukrayna’dan ayrılmaları talimatı verdi ve Pentagon, Ukrayna krizinde beklenmedik durumlara karşı etkinleştirilmesi beklenen NATO Mukabele Gücü için 8 bin 500 askeri teyakkuza geçirdi.
ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, 28 Ocak 2022’de düzenlediği basın toplantısında Putin’in akın kararı alıp almadığını bilmediğini fakat yapılan yığınağın Rus ordusunun artık atak başlatma kabiliyetine erişmiş olduğunu gösterdiğini söyledi.
Buna karşılık Pentagon, Doğu Avrupa’daki asker sayısını süratle arttırmaya başladı.
100 binden fazla asker konuşlanmıştı
24 Şubat’ta savaş başladığında, başta Almanya, Polonya ve Romanya’da olmak üzere Doğu Avrupa’da 100 binden fazla ABD askeri konuşlanmıştı. ABD istihbaratı, 21 Şubat 2022’de Putin’in Rus ordusuna akın buyruğunu verdiğini ifşa etti. Bunun üzerine Biden Ukrayna krizini görüşmek üzere Ulusal Güvenlik Kurulunu topladı ve ABD, Kiev’deki diplomatlarını evvel Lviv’e sonra da Polonya’ya çekti.
ABD Ukrayna’ya 1 yılda 30 milyar dolara yakın silah ve ekipman verdi
ABD ordusunun Rusya’nın operasyon senaryosuna ait iddiası tuttu ve Rusya, kuzeyden Kiev, kuzeydoğuda Harkiv, güneyde ise Herson ve Mariupol’a taarruz başlattı. Yıl boyunca savaşın gidişatına nazaran askeri yardımlarını şekillendiren ABD birinci etapta Kiev’e yönelik 64 kilometrelik konvoyla düzenlenen kara harekatını ve hava taarruzlarını durdurmaya yönelik yardımlar sağladı.
Kiev’e yönelik ataklar püskürtüldükten sonra ABD, Ukrayna ordusuna, cephelere direkt taarruz etmeden Rus ordusunu dolaylı atışlarla püskürtmek üzere top sistemleri, insansız hava araçları temin etti. Bu yardımlar daha sonra geri alınan bölgelerin tutulması ve tahkim edilmesi için zırhlı araçlara ve mühimmata ağırlaştı.
Rusya’nın füze ve insansız hava araçları ile düzenlediği taarruzların artması üzerine ABD de hava savunma kabiliyetleri vermeye başladı.
ABD savaşın başından bu yana Ukrayna ordusuna 29,8 milyar dolar silah ve ekipman verdi.
Bu yardımların büyük bir kısmı Pentagon envanterinden sağlandı lakin bir kısmı ise Ukrayna Güvenlik İnisiyatifi olarak bilinen bir fon kapsamında silah firmalarından tedarik edildi.
Top ve zırh delici mühimmata tartı verildi
Pentagon bilgilerine nazaran, ABD savaşın başlarında Ukrayna ordusuna 8 bin 500’den fazla Javelin anti-tank füzesi ve 54 binden fazla öteki zırh delici mühimmat verdi. Kiev yakınlarındaki Rus cephesi dağılınca Rusya birliklerini Ukrayna’nın doğusuna kaydırdı; bunun üzerine ABD de yardımlarını dolaylı atış sistemlerine ağırlaştırdı.
Yönetim, birinci etapta Ukrayna’ya 160 adet 155 mm obüs top sistemi sağladı daha sonra ise çabucak her yardım paketinde obüs top mermileri yer aldı. ABD, Ukrayna’ya bir yılda toplamda 6 bini hassas güdümlü, 10 bini zırh delici olmak üzere 1 milyondan fazla 155 mm top mermisi verdi.
Ukrayna ordusuna ayrıyeten 1 milyondan fazla 152 mm, 122 ve 105 mm top mermisi veren ABD, 50’den fazla havan topu ve 100 binden fazla havan topu mermisi sağladı.
ABD ayrıyeten, Ukrayna’ya TOW anti tank füzeleri ve 38 adet Yüksek Performanslı Topçu Roket Sistemi (HIMARS) gönderdi.
Pentagon, Ukrayna ordusuna sağladığı HIMARS mühimmatı, hassas güdümlü ve lazer güdümlü roketlerin sayısını saklı tutuyor.
Diğer taraftan, ABD son aylarda, Ukrayna ordusuna binlerce ekipman ve işçi taşıyıcı ile taktik muharebe araçları verdi.
Bunların ortasında, 109 Bradley zırhlı piyade muharebe aracı, 1700’den Humvee zırhlı araç, 90 Stryker zırhlı işçi taşıyıcı, 500’den fazla M113 ve M117 zırhlı işçi taşıyıcıları ve 500’den fazla MRAP zırhlı araç bulunuyor.
Patriot hava savunma sistemi de verildi
ABD savaşın başında Ukrayna’ya 1600’den fazla omuzdan atılan Stinger hava savunma sistemi verdi fakat eylül ayından başlamak üzere yardım paketlerinde Ulusal Gelişmiş Karadan Havaya Füze Sistemi (NASAMS), Hawk ve Avenger hava savunma sistemleri de yer almaya başladı. Pentagon datalarına nazaran, Ukrayna’ya 8 NASAMS, 2 Hawk ve 12 Avenger hava savunma sistemi verildi.
Ukrayna ordusuna ayrıyeten hava savunma sistemleri mühimmatının yanı sıra hava savunma radarları ve insansız hava araçlarına karşı koyma sistemleri sağlandı. Öte yandan, ABD idaresi 21 Aralık 2022’de Ukrayna’ya 1 adet Patriot hava savunma sistemi vereceğini duyurdu.
Patriot sistemleri için Ukrayna ordusunun eğitimleri devam ediyor ve Pentagon bu sistemlerin gelecek aylarda alanda olmasını bekliyor. ABD, Rus ordusuna karşı savunma yapmak üzere güçlü kara ekipmanları verirken kıymetli hava kabiliyetleri verme konusunda daha temkinli davrandı.
F-16 konusu ve Pentagon’un yaklaşımı
ABD kendi envanterinde faal kullandığı kritik hava silahlarından hiçbirini vermedi. ABD yahut NATO üyelerinin Ukrayna’ya F-16 uçakları vermesi de konuşuluyor lakin Pentagon ve idare bu mevzuya şimdi sıcak bakmıyor.
Pentagon, Ukrayna ordusuna ABD imali helikopter de vermedi; buna karşılık müttefiklerden aldığı Sovyet üretimi Mi-17 helikopterlerini modernize ederek Ukrayna’ya tedarik etti.
Öte yandan, ABD, Ukrayna’ya 700’ün üzerinde taktik İHA, 1800’den fazla Phoenix Ghost ve Puma ile 15 Scan Eagle İHA’ları verdi.
Bu İHA’lar ABD ordusunun çok da kullanmadığı sistemler olarak biliniyor.
Kıyı savunma sistemleri de verildi
ABD’nin Ukrayna’ya sağladığı öteki bir kabiliyet de kıyı savunma sistemleri oldu. Pentagon bilgilerine nazaran, ABD Ukrayna’ya insansız kıyı savunma araçlarının yanı sıra, kıyı ve ırmak devriye botları ve Harpoon kıyı savunma füzelerini verdi. Bunların yanı sıra Ukrayna ordusuna çok sayıda uydu bağlantı ekipmanı da sağlandı.
Tank pazarlığı
ABD uzun müddet Ukrayna’ya tank vermeme konusunda direndi lakin Almanya’nın Leopard tanklarını Ukrayna’ya tedarik edilmesine ait tartışmada ABD’nin evvel tank vermesini kaide koşması Biden idaresini sıkıntı durumda bıraktı. İdare kısa bir mühlet içinde ağız değiştirdi ve Ukrayna ordusuna verilmek üzere 31 adet M1A Abrams tankı satın alınacağını duyurdu.
Bunun üzerine Almanya da Ukrayna’ya Leopard 2 tankı vereceğini duyurdu ve bu tanklara sahip ülkelere bu istikamette adım atmasına müsaade verdi. Öbür taraftan, ABD’nin Abrams tanklarını ne vakit teslim edeceği şimdi bilinmiyor.
ABD ve Avrupa ülkelerinin verdiği silah savaşın seyrini kökten değiştirecek nitelikte değil fakat bir müddetliğine Rusya’nın Ukrayna’nın tamamını ele geçirmesinin önüne geçti.
Biden idaresi Rusya’ya çok sayıda yaptırım uyguladı
Biden idaresi, Şubat 2022’den bu yana Rusya’ya onlarca yaptırım uyguladı. ABD, Rusya Merkez Bankasının süreçlerine sınırlamalar getirdi, Rus savunma ve güç dalına yaptırımlar uyguladı ve ABD şirketlerinin Rus petrolü ithal etmesine yasak getirdi.
Ayrıca, Biden idaresi ABD şirketlerinin Rusya’ya yatırımlarını, Rusya’dan altın, elmas, deniz eserleri ve alkollü içecek ithalatını ve bunların Rusya’ya ihracatını yasakladı.
Rus uçaklarının ABD hava alanına girmesini ve Rusya bayraklı gemilerin ABD limanlarına girmesi de yasaklandı.
ABD idaresi, öte yandan, çok sayıda Rus yetkilisi ve devlet kurumu ile Kremlin ile bağlantılı kişi ve kuruluşu yaptırım listesine aldı.
Biden, Avrupa Birliği (AB), İngiltere, Kanada, Japonya ve Avustralya ile ortak bir kararla Rus petrol ihracatının varil fiyatını azamî 60 dolarla sınırladı.
Çin ve Hindistan başta olmak üzere birçok ülke bu karara uymadı lakin ABD bunun global olarak uygulanması için çalışıyor.
ABD ayrıyeten, Rusya’nın Ukrayna’da savaş kabahati işlediği argümanıyla Moskova aleyhine Ukrayna’da delil toplama çalışmalarına takviye veriyor.
Nükleer silah tartışması
Birkaç kere, başta Putin olmak üzere üst seviye Rus yetkililerinin Rusya topraklarının tehdit edilmesi durumunda nükleer silah kullanacaklarını açıklaması Washington’da hayli temkinli karşılandı. ABD bu çeşit yorumları “sorumsuzluk” olarak niteledi lakin Rusya’nın nükleer kabiliyetlerini de yakından izlediğini duyurdu ancak Biden, bir seçim kampanyasında Rusya’nın Ukrayna’da nükleer silah kullanma ihtimalini kastederek, 1962’deki Küba Füze Krizi’nden bu yana birinci defa nükleer kıyamet ile karşı karşıya olduklarını söz etti.
Biden bu kelamlarını daha sonra toparlamaya çalıştı fakat bu yorum dünyada paniğe neden oldu.
ABD’nin dayanak konusundaki kararlılığında değişiklik yok
Rus ordusunun uyum, ikmal ve idame meseleleri, ABD ve Avrupa ülkelerinin Ukrayna’ya sağladığı silahlar Ukrayna’nın düşmesini engelledi ve Rus ordusuna ağır kayıplar verdirdi fakat ne Ukrayna’ya verilen yardımlar ne de Moskova’ya uygulanan yaptırımlar savaşı durduramadı. ABD de bugüne kadar Ukrayna’nın ardında durdu ve ABD’nin Ukrayna’yı destekleme konusundaki kararlılığında bir değişiklik öngörülmüyor.
Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenski, ABD Kongresinin ortak oturumuna hitap etti, Beyaz Saray’da Biden tarafından ağırlandı. Biden, Kiev’e ziyarette bulunarak savaşın birinci yıl dönümünde Ukrayna’nın yanında oldukları iletisini verdi.
Avrupa ve ABD iktisadına büyük yük getiren Ukrayna savaşının uzaması ihtimali Batı’yı korkutuyor. Biden idaresi ne değerine olursa olsun Ukrayna’yı sonuna kadar desteklemekte kararlı olduğu iletisini verse de ABD muhalefetinin yahut Avrupalı müttefiklerin bu yıpratıcı savaşa ne kadar takviye verebileceği şimdi bilinmiyor.
Ekonomik ve askeri olarak her geçen gün daha fazla izole olan, cephede savaşacak asker bulmakta zorlanan Rusya’nın savaşı ne kadar sürdürebileceği de bir öbür belirsizlik.
Öte yandan, nükleer silahların bir formda savaş meydanında kullanılmasına yönelik mümkün senaryolar da dünyanın endişeli düşü olmaya devam ediyor.