Emeklilikte yaşa takılan (EYT) 1.5 milyon kişi yeni yılda emekliliğe hak kazanacak. EYT düzenlemesi büyük heyecan yaratırken 8 Eylül 1999 tarihinde evvel işe başlayan herkes emeklilik hesabı yapıyor.
Çalışan personeller “meslek hastalığı”, memurlar da “vazife malulü” kapsamında bulunuyor. İşini yapmaya pürüz sıhhat sorunu olanlar vergi indirimi talebinde bulunarak erken emekli olabilir. EYT ve kolay emeklilik konusunda merak edilen soruların cevapları şöyle:
EYT’den yararlanabilmem için 60 prim günüm eksik ne yapabilirim?
Erkeklerde askerlik borçlanması, bayanlar doğum borçlanmasına rağmen eksik prim varsa isteğe bağlı sigorta seçeneği bulunuyor. İsteğe bağlı sigortayla eksik primleri doldurarak da emekli olunabilir. E-devlete girerek yaptırabilirsiniz. Primini tamamlayanlar emekli olabilecek. Bağ-Kur’lular için primlerini ihya etme imkânı da bulunuyor. Yasa çıkar çıkmaz prim kuralı netleştiğinde borçlanmanızı yapın. Taban fiyat arttığında borçlanma maliyetleri de artacak. Düşük ölçüden borçlanma imkânı elde edilecek.
EYT yasası çıkar çıkmaz emekli olmak zorunda mıyım?
Öyle bir mecburilik bulunmuyor. İsteyen dilekçesini vererek emekli olabilir. Özel dalda çalışanlar emekli olduktan sonra patronla karşılıklı muahedeye dayalı olarak çalışmaya devam edebilir. Emekli olduktan sonra kamuda çalışma halinde ise aylık kesilir.
Hem SSK hem Bağ-Kur’lu çalışanların emekliliği nasıl hesaplanacak?
Sigortalı çalışmaya 2008 öncesi başlayıp, birden fazla statüde çalışanların hizmet birleştirmesi suretiyle emekliliğinde son 7 yıl (prim günü) içinde en fazla çalışılan statünün şartları aranıyor. Mühletlerin eşit olması durumunda son çalışılan statü dikkate alınır. 2008 sonrası çalışmaya başlayanlarda ise son 7 yılda değil, tüm çalışma hayatı boyunca en fazla çalıştığı statüye bakılıyor. Toplumsal güvenlik mevzuatına nazaran bir yıl 360 gün, 7 yıl ise 2520 gündür. Buna nazaran, son 2520 prim gününde en fazla hangi statüde prim günü bildirilmiş ise o statüden emekli olunur.
Sağlık meselelerim nedeniyle emeklilik için ne yapmam gerekiyor?
Çalışma, kazanma gücünün tamamı ya da bir kısmını kaybetme durumunda daima gelir kaybına neden olan fizyolojik risk olarak söz edilen malullük halinde erken emekli olunabilir. Süreksiz malul aylığının kalıcı olması için bir hastalık nedeniyle çalışma gücünde en az yüzde 60 oranında kayıp olduğuna dair sıhhat raporu gerekiyor. Rapor için toplumsal güvenlik merkezine başvurarak yetkili hastanelere sevk istenir. Ağır hastalıklarda malul aylığı bağlanması için en az 10 yıl sigortalı ve 1800 gün prim ödeme şartı bulunuyor. Prim gün sayısı borçlanarak tamamlanabilir.
Emeklilik için vergi indiriminden kimler yararlanır?
Sağlık problemleri nedeniyle işe gitmekte zorlananlara emeklilik süreçlerinde birtakım ayrıcalıklar tanınıyor. Gelir vergisi matrahından yapılan indirim bunlardan biri. Şeker hastası ya da astım hastası olanlar da sıhhat heyetinden alınan yeterlilik raporu ile vergi indirimine başvurabiliyor. Alınacak vergi indirimi ile SGK’ya yapılan müracaat sonucunda da erken emekli olunabilir.
EYT kapsamında mıyım, çabucak emekli olabilecek miyim?
8 Eylül 1999 tarihinden evvel uzun sigorta kollarında çalışmış olmanız koşul. Bu tarih de dâhil olmak üzere priminiz yatırılmış olacak, fiili çalışma olacak. SSK’lılar için en az 5.000 prim gününüz olacak, erkeklerin 25 yılı tamamlaması gerekiyor, bayanlar 20 yılını tamamladı. Bayanlar esasen 20 yılını tamamladı. E-devlete girerek şartlarınıza bakın ve bu üç kurala sahipseniz maddeden yararlanacaksınız. Bağ- Kur’lu olanlarda bayanlarda 7.200, erkeklerde 9 bin prim gününe muhtaçlık bulunuyor. Lakin bu durum da maddede netleşecek.
Süreç herkes için birebir mı, engelli emeklilik şartları ne?
Maluliyet tespitinde sigorta ayırımı bulunmuyor. Türk Silahlı Kuvvetleri, İçişleri Bakanlığı, özel güvenlik hizmetleri ve olağan sigortalıların maluliyet tespitinde her bir kurumun sıhhat yönetmelikleri dikkate alınıyor. Malulen emekli olamayan engelli hakkıyla da emekliliğe hak kazanabiliyor. Malulen emekli olmak için gerekli sigortalılık mühleti, prim şartını yerine getiremeyen engellilik tespiti yaptırarak emekli olabilir.
Kanser tanısı konulan bir kişi kalıcı malul aylığı alır mı?
Tüm kanser hastalarında teşhis konulduktan sonra bir yıl içinde başvurulması koşuluyla 18 ay maluliyet aylığı bağlanıyor. Kimi hastalarda da teşhis konulduğunda 12-24 ay aylık bağlanabiliyor. Kan kanseri tedavisinde bu mühlet 24 ayken, kemik iliği nakli yaptıranlar da 12 ay uygulanıyor. Bu müddetler, tedavisi tamamlanamayanlar için, rapor almak suretiyle uzatılabiliyor.