Kahramanmaraş’ta 6 Şubat’ta meydana gelen iki büyük sarsıntı Türkiye’nin sarsıntı ülkesi olduğu gerçeğini bir kere daha gözler önüne serdi. En az 38 bin can kaybının yaşandığı zelzelenin akabinde akıllara beklenen ‘büyük İstanbul depremi’ geldi.
İBB, megakentteki binaların zelzeleye karşı dayanıklılığını ölçmek için süratli tarama metoduyla hasar tespiti yapıyor. İBB Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Buğra Gökce ve İBB iştiraki İSTON uzmanları Bahçelievler’deki Yapı Laboratuvarı’nda binalarının durumunu öğrenmek isteyenlerin ne yapması gerektiğini ve sarsıntı risk tahlilinin İBB tarafından nasıl yaptığını anlattı.
‘Yoğun talepten sayfamız çöktü’
Gökce, şöyle devam etti:
Bu sayı her dakika da artıyor. Vaktimiz biraz uzayacak zira çok ağır ve vakte sıkışmış bir talep var. Önümüzdeki günlerde süratlice 50 grupla alana çıkmış olacağız. Bir grubumuz günde 3 binayı inceleyebilir bu tahlil sistemiyle. Ayda yaklaşık 3 bin 500 tane binayı 50 grupla çabucak incelemeye başlamış olacağız. Neden 50 grupla başlıyoruz zira gruplarımızın kıymetli bir kısmı Etraf ve Şehircilik Bakanlığı buyruğunda hasar tespit için vazife almış durumda.”
‘Yol gösteren bir harita’
Gökce, bu süratli tarama metodunun Türkiye’deki 6306 sayılı riskli yapıların belirlenmesi mevzuatından bir evvelki evre olduğunun altını çizerek “Çünkü bizim mevzuatta tanım edilen riskli yapı tahlilimiz vatandaşa riskli yapının belirlenmesinden sonra 30 günlük bir müddet tanımlayarak 90 gün içerisinde yapının tahliyesini ve yıkımını içeriyor. Bizim süratli bina taraması olarak isimlendirdiğimiz ve yaklaşık 3 buçuk yıldır uyguladığımız bu usul bundan bir evvelki adım olduğu için binayı direk riskli yapı olarak kodlamadığında vatandaşlarımız açısından bir fikir veren ve buradan sonraki süreci yol gösteren de bir harita olarak da önüne koyan bir içerik taşıyor” dedi.
‘Yüzde 70’inden fazlası süratli taramaya müsaade etmedi’
Gökce son 3 buçuk yılda bu çalışma kapsamında 2022 yılı sonuna kadar 107 bin binaya gittiklerini lakin yalnızca 29 bin 700 binaya girebildiklerini anlattı: “Binaların yüzde 70’inden fazlası İBB’nin süratli tarama yapmasına müsaade etmedi. Yüzde 30’a yakınından da biz bir tahlil aldık. Bu tahlil sonucunda da 318 tane binamız durduğu yerde çökebilir durumda. 1525 tane binamız da d ve e sınıfı olarak yüksek risk içeren binalar pozisyonunda. Bunun üzerinden bir hareket planı hayata koymaya karar verdik.”
‘Kiracıya kira yardımı vereceğiz’
Kira yardımı uygulamasına da değinen Gökce şöyle devam etti:
“İstanbul’da mevzuatın tanım ettiği 1100 lira kira yardımıyla mesken bulunabilir durumda değil. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı 1500 liraya yükseltti lakin İstanbul’da 1500 lira verip vatandaşımızı konutundan çıkarmak mümkün olmadığı için evvel meclisimize tabir ettik. O kararla 15 gün evvel Avcılar’da birinci binamızı 3 kat kira yardımlarını vermek suretiyle yıktık.
İBB bu 318 tane kendi kendine yıkılmak durumunda olan binadan başlayarak ikinci evreye 1525 tane d ve e sınıfı olduğunu tespit ettiğimiz binaları koyarak 4500 kira yardımı verecek. Bu yardımı mevzuat yeterince yalnızca mesken sahibine verilmesini uygun görüyor. Kiracıya verilmesine yönelik bir mevzuat yok. Tek seferde taşınma yardımı veriyor. Biz bu düzenlememizde kiracıya da yardımcı olacağız. Kiracılarımızın da meskeni boşaltması durumunda 4500 kira yardımını riskli binalardan başlayarak uygulayacağız.”
‘2000 sonrası binalar da incelenecek’
Son zelzelede 2000 yılı sonrası yapılan yapılarda da risk olduğunu ve yıkılmak durumunda olabildiğini de gördüklerini vurgulayan Gökce “Ancak bizim bu vakte kadarki uygulamamız yönetmelikler doğrultusunda 2000 öncesi binalara önceli vermekti. En son yaşadığımız zelzeleler bizim 2000 sonrasındaki yapılar için de müracaatları almak için de hazırlık yapmayı ödev olarak verdi. Bu hazırlığı yapıyoruz. Kısa vakitte 2000 sonrası yapılar için de süratli taramaya ait 10 kata kadar binalarda bina tahlilini biz yapıyor olacağız. Bu süratli tarama testi yüzde 90 oranında yanlışsız sonuç veriyor. Süratli tarama testi ücretsiz” dedi.
‘Hızlı tarama testi 10 kata kadar yapılabiliyor’
Gökce bu süratli bina tahlilinin 10 kata kadar binalarda yapılabildiğine dikkat çekerek 10 kat üzerine süratli taramanın teknik olarak mümkün olmadığına dikkat çekti. Gökce, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Elbirliğiyle seferberlikle fakat bütün yapı stokumuz dönüşebilir. 1 milyon 100 bine aşkın bina var İstanbul’da. Bunlar açısından değerli bir kısmının yüzde 73 kadarının 1999 öncesi yapılmış olduğunu biliyoruz. Süratlice bu eski yapı stokumuzun yenilenmesi gerek. Bu yapı stokunun yenilenmesi manasında hepimizin süratli bir sorumluluğa gereksinimi var. Vatandaşlarımızın da bu denizin gidilecek yeri yok bitti biz gerçekle yüzleşelim ve bu yapımızı yenileyelim diyen bir yere gitmesi gerekiyor. Devletimizin de bunu hem özendiren hem de kaçındıran birtakım düzenlemeleri yapması ve kararlılıkla hayat geçirmesi gerekiyor.”
‘1 milyonu aşkın yapı kayıt belgesi’
Toplantıda imar affına da değinildi. Gökce bununla ilgili ise şu sözleri aktardı:
“İstanbul’da ruhsatsız yapı çok fazla kalmadı. Zira imar affıyla yapı kayıt dokümanı herkes eline aldı. İstanbul’da 317 bin bina 1 milyona aşkın bağımsız ünitede yapı kayıt dokümanı var. Yani çok üzülerek söyleyeyim. ‘Herkes binamı tahlil et, ne kadar berbat imar affı çıkmasaydı’ diyor ancak her bağımsız ünitede 4 kişi yaşadığını düşünürsek her 6, 7 haneden birisinde imar affına müracaat da yapılmış manasına geliyor. Olağan ki ruhsatsız binaya bakma bahtımız yok ancak fiil durumda yapı kayıt evrakı almış yapılara da bakacağız.”