Yer: İstanbul Şişli… 55 yaşında 5 katlı bir binadayız. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı lisansı olan, İSKA Dönüşüm Yapı Laboratuvarı kurucu ortağı Arif Acar ve grubu ile buluştuk. Bina sakinleri kentsel dönüşüm kapsamında yapılarını yenilemek için risk tespiti başvurusu yapmış. Gruplar binanın riskli yapı statüsünde olup olmadığını anlamak için kolları sıvıyor.
İşte bir binanın test süreci…
– Binaya gelen takımlar evvel binanın statik projesini istiyor ve projeye uygunluğa bakılıyor. Lakin eski yapılarda bu proje olmadığı için rölöve çiziliyor. Bizim bulunduğumuz binada da takım başının birinci işi rölöve çizmek oluyor. Kolonlar, kirişler, yükseklikler, nereden karot alındığı, yapılan süreçler hepsi rölöveye işleniyor. Binanın üç boyutlu modellemesi için rölövenin yanlışsız ve ayrıntılı yapılması kaide deniliyor.
Önce binanın rölövesi çiziliyor.
KAROT İÇİN YER SEÇİLİYOR
– Tüm cepheleri açıkta olan en alt kat inceleme katı kabul ediliyor. Biz de taban katta çalışmaya başlıyoruz. Yönetmeliğe nazaran en az 6 karot örneği alınmalı. Bunun için takımlar bir aygıtla 12 kolonda beton dayanımına bakıyor ve en düşük kıymetteki 6 kolon tespit ediliyor.
Karot alımı için yanlışsız yer seçiliyor.
– Kolonu tespit ettikten sonra rastgele karot çıkarılmıyor. Takımlar binanın statiğine ziyan vermemek için tekrar bir aygıtla çalışıyor, kolonda demir olmayan alanı buluyor. Bu alana işaret konulduktan sonra karot ustası karot çıkarma sürecini yapıyor. 6 farklı yerde bu süreç tekrarlanıyor.
DEMİR İÇİN SIYIRMA İŞLEMİ
– Karottan sonra sıra geliyor demiri görmeye. Bunun için de 3 kolonda ‘derin sıyırma’ yapılıyor. Kimi vakit daire sakinleri bu imajdan rahatsız olsa da demirin durumunu görmek için bu kural. Binanın dışında yaptığımız sıyırma süreci de bu binada demirin ne kadar makûs durumda olduğunu gösteriyor. Kabuk bağlamış demirler elle dahi parçalanıyor…
İşaretlenen alandan karot çıkarılıyor.
– 3 derin sıyırma dışında binaya tahribat vermeden 3 farklı yerde de röntgen çekilerek demir kullanımına bakılıyor. Başka bir takımın de sismik taban etüdü yaptığı bilgisi veriliyor. Alan çalışması 10 katı aşmayan bir binada yaklaşık 1.5-2 saat sürüyor.
Bu büyüklükte toplam altı karot alınıyor.
VERİLER İŞLENİYOR VE SONUÇ…
-Tüm bu süreçlerden sonra alınan numunelerle laboratuvara gidiliyor. Burada evvel karotların kesme süreci yapılıyor. Beton testine girmesi için her iki uç pürüzsüz hale geliyor ve dayanımı ölçülüyor.
– Binanın 3 boyutlu modellemesini yapan inşaat mühendisi alandan gelen dataları ve karot örneklerini bakanlığın belirlediği uygulamaya işliyor.
– Yapılan tahlile nazaran; Binada bugün yasak olan, dayanımı en düşük düz demir kullanılmış. (S220) Aktüel yönetmeliklerde az katlı yapılarda dahi C25 beton kaide. Bu yapısına nazaran C30-35’e kadar çıkıyor. Halbuki inceleme yapılan binada beton sınıfı C9 olarak belirleniyor.
SONUÇ: BİNA RİSKLİ.
Kabuk bağlayan demir riski gösteriyor.
1 YILLIK BİNA TEST İSTİYOR
Kahramanmaraş sarsıntısından sonra risk tespiti taleplerinin arttığını belirten Arif Acar, “Telefonlar susmuyor, çok büyük bir talep kelam konusu. Zelzelede yeni binaların yıkılması herkesi huzursuz etti. Bizi arayanlar ortasında yeni binalar da var. Hatta bir yıllık siteler dahi test istiyor” dedi.
Sıyırma ile demirin kalitesine bakılıyor.
İKİ SEÇENEK VAR RİSK VE PERFORMANS TESTİ FARKLI
RİSKLİ YAPI TESPİTİ:
Bu test yapının kentsel dönüşüme girmesi için yapılıyor. Yapan kuruluşun Bakanlık lisanslı olması gerekiyor. Bu kurumların listesi bakanlığın sitesinde yer alıyor. Maliklerden biri (çoğunluk kaidesi yok) bu kuruluşlara müracaat edebiliyor. Sürecin resmi olarak başlaması için kentseldonusum.csb.gov.tr adresinden de müracaat yapılması kaide. İncelemeler sonucunda yapı için riskli ya da risksiz deniliyor. Sonuç riskli ise hem tapuya işleniyor, hem de maliklere bildiri ediliyor. Konut sahipleri bildiriden itibaren 15 gün içerisinde, Vilayet Müdürlüğüne dilekçe ile itirazda bulunabiliyor. İtiraz yoksa, ya da yapılan itiraz sonrası tekrar riskli denilirse yıkım süreci başlıyor. Evvel 60 gün, sonra 30 günden az olmayan ek müddet veriliyor. Bu vakit sonunda malikler yıkmadıysa, elektrik, su üzere hizmetler kesiliyor ve yıkım yapılıyor.
YAPI PERFORMANS TESTİ:
Bu test ile binanın son sarsıntı yönetmeliğine uygun yapılıp yapılmadığına bakılıyor. Öbür testin bilakis her katta inceleme yapılıyor. Sonucunda da sarsıntıya sağlam, hasar alabilir, yıkılabilir üzere tüm seçenekler ayrıntılıca aktarılıyor. Testin sonucu kamu ile paylaşılmıyor, binada yaşayanlara bildiriliyor. Münasebetiyle süratli bir yıkım süreci işlemiyor. Performans testini bakanlık lisanslı firmaların yapması zarurî değil. Gerekli dokümanlara sahip mühendislik firmaları da süreç yapabiliyor. Ayrıyeten İstanbul Büyükşehir Belediyesi de 2000 evvelki yapılarda fiyatsız olarak süratli tarama yapıyor. 9 kata kadar olan yapılarda bu hizmet veriliyor. İBB sonuçları dönüşüm maddesinden faydalanmak için kâfi olmuyor.
Şehrin merkezinde bulunan bu bina riskli çıkarken, etrafındaki yapıların da emsal yaş ve özelliklerde olması telaş yaratıyor.
VATANDAŞ NE ÖDEYECEK?
RİSKLİ yapı tespiti 10 kattan daha az olan binalarda tek katta yapılıyor. Dört tarafı açık, yere gömülü olmayan giriş katta örnekler alınıyor, bodruma bakılıyor. Çalışma müddeti daha kısa olan bu testin maliyeti 7 ila 10 bin lira ortasında değişiyor. Şayet yapı 10 kattan fazla ise kat başına 4 ila 6 bin lira talep ediliyor. Yapı performans testinde ise binanın kat sayısı ne olursa olsun her katta süreç yapılıyor. Bu çalışmada da her kat için 4 ila 6 bin lira ortasında değişen sayılar talep ediliyor. Yani 15 katlı binada ortalama fiyat 60-90 bin lira oluyor. Binada 60 hane olduğu düşünürsek, daire başına bin- bin 500 lira düşüyor.
DİKKAT: İNCELEMEDEN RAPOR VERİYORLAR
ÇOK fazla merdiven altı firma olduğu konusunda ikazda bulunan Acar şunları söyledi: “Binadan hiç numune almadan ya da aldığı numuneyi çöpe atıp incelemeden uydurma rapor yazanlar var. Biz bir yapı için kelam gelimi 20 bin lira teklif veriyoruz, birebirini bin liraya yapan var diyorlar. Bakıyoruz yaptıkları sürece külliyen hayali. Şayet risk tespiti istiyorsanız esasen bakanlık lisanslı olması mecburî. Yapı performans testi için koşul değil. İşi hakkıyla yapan mühendislik firmaları var. Bu firmaları yanlışsız seçmeniz değerli. Belediyelerden emniyetli firma sorulabilir. Bir de bu firmaların, İşyeri Tescil Dokümanı ve Hür İnşaat Mühendisi Dokümanı olması gerekir. Bunları sorgulayarak süreç yaptırmalarını öneririm.”
Emlak editörü Gülistan Alagöz, mühendislik firması kurucusu Arif Acar’dan bilgi aldı.
HATALI SÜREÇLER BİNAYA ZİYAN VERİR
Birçok kişi risk tespitinde açılan büyük deliklerin, yapılan soyma süreçlerinin binaya ziyan vermesinden telaş duyuyor. Arif Acar bu mevzuyu şöyle kıymetlendirdi: “Bizler demirin olmadığı yeri tespit edip karot çıkarıyoruz. Lakin bu aygıtı olmayan ya da yanlışsız kullanamayan şahıslar demirleri kesip bina statiğine ziyan verebilir. Lakin kuralına uygun yapılan karot çıkarma süreci vatandaşları huzursuz etmesin. Zira tespiti yapmanın öteki bir yolu yok.”
KAROT BOŞLUĞU KESİNLİKLE DOLDURULMALI
BİNALARDA yapılan süreçlerde çok sayıda karot alınıyor, bu da büyük boşluklara neden oluyor. Uzmanlara nazaran şayet kentsel dönüşüme girecek ve bir iki ay içinde yıkılacak bir bina ise bu boşluklar sorun yaratmaz. Lakin bina risksiz çıktıysa ya da çabucak bir süreç yapılmayacaksa açılan boşlukların kesinlikle doldurulması gerekiyor. Üstelik kolay tamir harcı ile değil, yüksek dirençli harç kullanılmalı.