AKP milletvekillerinin imzasını taşıyan İstanbul Finans Merkezi Kanunu Teklifi, TBMM Genel Şurası’nda kabul edilerek maddeleşti.
Kanuna nazaran, Türkiye Cumhuriyeti’nin finansal rekabet gücünü milletlerarası alanda artırmak, finansal piyasalarla eser ve hizmetlerin gelişmesine ve derinleşmesine katkıda bulunmak, memleketler arası finans ve sermaye piyasalarına entegrasyonu güçlendirmek ve bu sayede İstanbul Finans Merkezinin (İFM) önde gelen global finans merkezlerinden biri olması amaçlanıyor.
İFM’nin alanı, yönetilmesine ve işletilmesine dair kararlar, İFM’de gerçekleştirilen faaliyetler ve bu faaliyetlere dair teşvik, indirim, istisna ve muafiyetler de düzenleniyor.
Finansal faaliyetlere ait tarifte ilgili kanunlara atıf yapılarak; bankacılık, sermaye piyasaları, sigortacılık, finansal kiralama, faktoring ve gibisi piyasalar altında yer alan menkul değerler, türev araçlar, ödeme sistemleri, elektronik para ve gibisi faaliyet, hizmet ve süreçlerin İFM’de finansal faaliyet olarak gerçekleştirilebileceği belirtiliyor. Yönetici şirket, “kanun kapsamında verilen vazife ve yetkileri kullanmak üzere Türkiye Varlık Fonu tarafından kurulan ve özel hukuk kararlarına tabi olarak faaliyet gösteren anonim şirket” biçiminde tanımlanıyor.
Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından iştirakçi evrakı verilecek
İFM’de tüm altyapı ve üstyapının işletilmesi, yönetilmesi, bağımsız kısımların ve alanların kiralanması ile kamuya ilişkin olan ve imar planında belirlenen işlevler doğrultusunda ilgili kurumlara tahsis edilmiş alanlar hariç olmak üzere genel hizmetlere ayrılmış yol, meydan, yeşil alan, park ve gibisi yerlere dair her türlü idare faaliyeti 20 yıl mühletle yönetici şirket tarafından gerçekleştirilecek.
Kat Mülkiyeti Kanunu kapsamında kat malikleri heyeti, ada temsilciler konseyi ve toplu yapı temsilciler şurasına ilişkin yetkiler İFM’de bulunan taşınmazlar açısından 20 yıl müddetle yönetici şirket tarafından kullanılacak.
Ofis alanında faaliyet göstermek üzere iştirakçilere Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından iştirakçi evrakı verilecek. İştirakçi evrakı verilmesine, iştirakçi evrakı muafiyet şartlarına, iştirakçi dokümanının askıya alınması ve iptaline ait konular dahil iştirakçi evrakına dair tarz ve asıllar uygulama yönetmeliğinde düzenlenecek.
‘Tek durak büro’
Katılımcıların faaliyetlerine ait müsaade, ruhsat, lisans ve gibisi onay müracaatları ile bunların çalışanlarına ve bu çalışanların bakmakla yükümlü olduğu bireylere ait müsaade ve onay üzere müracaatlarının yapılabilmesi ve bu müracaat süreçlerinin hızlandırılması emeliyle, kamu kurum ve kuruluşlarının ilgili ünitelerinin vazife alacağı “tek durak büro” oluşturulacak.
Tek durak ofiste, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı temsilcileri ile bu bakanlıklarca gerekli görülmesi halinde bunların bağlı, ilgili, bağlantılı kuruluşları yahut bu bakanlıkların kontrolünde olan kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcileri ve ilgili ilçe belediyesi temsilcileri yer alacak.
İFM’de gerçekleştirilecek iş ve süreçlerin tek elden takibini yapmak ve tek durak ofiste yer alan kamu kurum ve kuruluşları ortasındaki uyumu sağlamak hedefiyle tek durak ofis, ilgili mevzuat kararları gizli kalmak kaydıyla Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından sevk ve yönetim edilecek. Gereksinim duyulması halinde farklı bakanlık, kamu kurum ve kuruluşları da tek durak ofise dahil edilebilecek. Tek durak ofisin işleyişine dair yol ve asıllar uygulama yönetmeliğinde düzenlenecek.
Katılımcı evrakı alarak finansal faaliyet gösteren kuruluşların yurt dışında yerleşik şahıslara sundukları finansal hizmetler, hizmetten en son olarak yurt dışında faydalanılması şartıyla finansal hizmet ihracatı olarak pahalandırılacak.
Finansal kuruluşların kendi nam ve hesabına gerçekleştirdikleri türev süreçleri, portföylerine varlık alma yahut portföylerinden varlık satma süreçleriyle yurt içinde yerleşik şahısların tasarruflarını yurt dışına çıkaran faaliyetleri, hizmetleri ve süreçleri finansal hizmet ihracatı olarak değerlendirilmeyecek.
Katılımcı dokümanı almış finansal kuruluşlar tarafından İFM’de gerçekleştirilen finansal hizmet ihracatı niteliğindeki faaliyetler kapsamında elde edilen yararların yüzde 75’i Kurumlar Vergisi matrahının tespitinde, Kurumlar Vergisi beyannamesi üzerinde ayrıyeten gösterilmek kuralıyla, kurum yararından indirilecek. Süreçler ile bu süreçler nedeniyle lehe alınan paralar Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’nden; faaliyetlere ait süreçler her türlü harçtan, bu süreçlere ait düzenlenen kağıtlar Damga Vergisi’nden istisna tutulacak.
Katılımcı dokümanı almış finansal kuruluşların İFM’de istihdam ettikleri işçiye ödenen aylık fiyatın gerçek safi kıymetinin; yurt dışında en az 5 yıllık mesleksel deneyime sahip şahıslarda yüzde 60’ı, yurt dışında en az 10 yıllık mesleksel deneyime sahip şahıslarda ise yüzde 80’i Gelir Vergisi’nden istisna olacak. Bu kapsamda belirtilen istisna, İFM’de çalışmaya başlamadan evvelki son 3 yılda Türkiye’de çalışmamış olan çalışanın fiyat gelirlerine uygulanacak.
İFM’de yer alan taşınmazların kiralanmasına dair süreçler her türlü harçtan ve bu süreçlere ait düzenlenen kağıtlar Damga Vergisi’nden istisna olacak. En az 3 ülkede etkin olarak faaliyet gösteren iştirakçilerin bölgesel hazine ve finansal idare merkezleri hakkında da bu unsur kararları uygulanacak.
Hesap ve defterleri Türkçe tutma mecburiliği olmayacak
Katılımcıların tutmak zorunda oldukları defterler ile düzenleyecekleri dokümanların yabancı para ünitesiyle tutulabilmesi ve düzenlenebilmesine ait Vergi Yöntem Kanunu ile Türk Ticaret Kanunu kararlarına bağlı olmaksızın düzenleme yapmaya Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkili olacak.
Katılımcılar, kendi ortalarında ve İFM’de yürüttükleri faaliyetler kapsamında düzenlenen her nevi muamele, sözleşme, muhabere, hesap ve defterlerini Türkçe tutmaya mecbur olmayacak.
En az 3 ülkede faal olarak faaliyet gösteren iştirakçilerin bölgesel hazine ve finansal idare merkezleri hakkında da bu kararlar uygulanacak.
Yabancı işçi istihdamı
İFM’de faaliyet gösterecek iştirakçiler ile en az 3 ülkede faal olarak faaliyet gösteren iştirakçilerin bölgesel hazine ve finansal idare merkezleri Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı tarafından Memleketler arası İşgücü Kanunu uyarınca düzenlenen çalışma müsaadesiyle yabancı asıllı işçi çalıştırabilecek. Bu kapsamda yapılacak çalışma müsaadesi müracaatları istisnai olarak pahalandırılacak.
İFM’de bulunan taşınmazlar, sırf projesinde ve idare planında belirlenen gayeler doğrultusunda kullanılabilecek. İFM’de her tıp ve ölçekteki, mekansal plan, parselasyon planı, arsa ve arazi düzenlemesi, jeolojik ve jeoteknik etüt, mikro bölgeleme, harita ve kentsel tasarım projeleri yapmaya, yaptırmaya ve onaylamaya Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı yetkili olacak.
İFM idare planı ve işletme projesi, yönetici şirket tarafından hazırlanarak resen tescil ettirilecek.
Kanunun uygulanmasına ait tarz ve asıllar ile öteki konular Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan uygulama yönetmeliğinde düzenlenecek.
Kurumlar Vergisi ve harçlara ait muafiyet
İFM’nin faaliyete geçtiği birinci devirde, taşınmaları teşvik etmek ve İFM’yi global ölçekte rekabetçi kılmak gayesiyle iştirakçi dokümanı almış finansal faaliyet gösteren kuruluşlar tarafından İFM’de gerçekleştirilen finansal hizmet ihracatı niteliğindeki faaliyetlerden 2022-2031 yılları ortasında elde edilen çıkarlar için Kurumlar Vergisi indirim oranı yüzde 100 olarak uygulanacak.
Katılımcı dokümanı almış finansal kuruluşların İFM’de bulunan merkez ve şubelerinden alınması gereken finansal faaliyet harçları, kanunun yürürlük tarihinden itibaren 5 yıl mühletle alınmayacak.
TBMM Başkanvekili Nimetullah Erdoğmuş, teklifin kabul edilmesinin akabinde birleşime orta verdi. Erdoğmuş, ortadan sonra kurulun yerinde olmaması nedeniyle birleşimi yarın saat 14.00’te toplanmak üzere kapattı.
HDP Gaziantep Milletvekili Mahmut Toğrul, İstanbul Finans Merkezinin bir gayrimenkul projesinden ibaret olduğunu tabir etti. İstanbul Finans Merkezinin, bugün prestijiyle bakıldığında, bir gayrimenkul yap-sat projesinin ötesine geçecek bir proje olmadığını savunan Toğrul, “Finans merkezi olmanın şartı, devasa bir yerleşke inşa etmek değildir” dedi. Toğrul, İstanbul Finans Merkezinin memleketler arası bir finans merkezi haline gelmesi için hukuk devleti prensiplerine riayet edilmesi, öngörülebilir yasal çerçevelerin hukuk ve iktisat kurumlarına olan inancı sağlaması, demokrasi, insan hakları ve özgürlüklerinin teminat altında olması gerektiğini söyledi.
CHP Konya Milletvekili Abdüllatif Şener, “İstanbul Finans Merkezi” ismi altında verilen bu kanun teklifinin bir inşaat ve rant alanı oluşturmaya yönelik düzenlemeleri içerdiğini öne sürerek, “Onun için bu teklifle birlikte ortaya bir finans merkezi çıkmaz” dedi.
İYİ Parti Antalya Milletvekili Feridun Bahşi, HSK’nin yaz kararnamesiyle 5 bin 75’i isimli, 351’i idari yargıda olmak üzere toplam 5 bin 426 hakim savcının yerlerinin değiştirildiğini belirterek, yorumunu yaptı.
HDP Ankara Milletvekili Filiz Kerestecioğlu da HSK’nin yaz kararnamesine işaret ederek, “Önce seçim maddesiyle vilayet ve ilçe seçim heyetlerinin seçilme halini değiştirmiştiniz, artık de bu vazife yeri değişiklikleriyle temmuzdaki kuralar çekilmeden evvel şuralarda yer alacak yargı mensupları değiştirilmiş oluyor. Muhakkak ki gaye; kritik vilayet ve ilçelerde seçim heyetlerine girecek isimleri kendinize nazaran belirleyebilmek. Ne yaparsanız yapın seçim güvenliğimizi sağlayıp sandıkları kendimiz ve halkımız koruyor olacağız” diye konuştu.
CHP Antalya Milletvekili Cavit Arı, İstanbul Finans Merkezi Kanun Teklifi’nin, İstanbul Finans Merkezinde gerçekleştirilen faaliyetleri ve bu faaliyetlere dair teşvik, indirim, istisna ve muafiyetlerini düzenlediğini belirterek, “Öncelikle söylemem gerekir ki sağlamaya çalıştığınız muafiyetlerin birçoğu açıkça Anayasa’ya karşıttır. Kanun teklifiyle Türk parasından vazgeçmektesiniz” dedi.
Kanun teklifiyle Türkçe’den de vazgeçildiğini savunan Arı, “Bu, Anayasa’ya açıkça terstir zira bizim lisanımız Türkçe’dir. Lakin siz bu finans merkezinde yapılacak olan muamelelerde Türkçe’nin kullanılmasından açıkça vazgeçildiğini bu kanun teklifine yazmaktasınız” tabirlerini kullandı.
Teklif daha sonra TBMM Genel Heyetinde yapılan oylamayla kabul edildi.