İştah, kan şekeri seviyesindeki düşüşü, vücudun ısı üretimindeki düşüşü ve hatta yağ metabolizmasındaki bir değişikliği izleyerek, beyinde bulunan açlık merkezine mesajlar gönderen karmaşık sistem tarafından düzenlenir. Bu yapıdaki herhangi bir bozuklukta veya kişi sürekli tokluk hissi yaşadığında iştahsızlık meydana gelir.
Acıktığımızda, vücut yiyecek ihtiyacı duyar. Daha sonra, yemek zamanının geldiğini bildirmek için beyne bir sinyal gönderir. Hormonlar iştahın düzenlenmesinde önemli bir rol oynar. Açlık hissini düzenleyen ana hormonlar, açlık hissini oluşturan ghrelin ve beyne yeterince yediğinizi bildiren leptindir.
Birçok faktör bu hormonları ve iştah durumunu etkileyebilir. Çoğu insan, çevresel faktörler, ilaçlar veya belirli psikolojik veya fiziksel sorunlar nedeniyle iştah kaybı yaşayabilir.
İştah kaybı kısa sürede geçerse önemli olarak kabul edilmez ancak 2 haftadan uzun süren iştah kaybı ciddi sağlık sorunlarını gösterebilir.
İştahsızlığa neden olan 10 sağlık sorunu
Her zamanki gibi yemek yemek istemediğinizde, vücudunuz size bir şeyler söylemeye çalışır. Yorgun olmanız ve istemeden kilo vermeniz de bu süreçte mümkündür.
İştahsızlığa neden olabilecek birçok farklı neden vardır. İşte iştahsızlığa neden olan sağlık sorunları:
1. Viral veya bakteriyel enfeksiyon
Akut gastroenterit, grip ve idrar yolu enfeksiyonları gibi hastalıklar da dahil olmak üzere viral ve bakteriyel enfeksiyonlar, iştah kaybının yaygın nedenleri arasındadır.
Bunun nedeni, hasta olduğunuzda vücudun, iltihaplanma ve bağışıklık tepkisinin bir parçası olarak iştahı düzenleyen sitokin adı verilen kimyasalları salgılamasıdır. Bu sitokinler beyindeki nöronlar üzerinde etki ederek iştahı azaltır ve yemek isteklerini yok eder.
2. Kronik sağlık sorunları
Bazı kronik hastalıklar iştahı farklı şekillerde etkiler. İştahsızlığa neden olabilecek yaygın kronik sağlık sorunları kronik ağrı, diyabet ve sindirim sistemi rahatsızlıklarıdır.
Migren, fibromiyalji ve artrit gibi kronik ağrıya neden olan hastalıklar yiyeceklere olan ilginizi kaybetmenize neden olabilir. Vücut, hastalık veya onun neden olduğu ağrılarla mücadele etmek için tüm kaynaklarına ihtiyaç duyar ve bu nedenle açlığı düzenleme, sindirim gibi bazı işlevleri geçici olarak bırakarak gücünü korur.
Diyabetli kişiler, midenin yavaş boşalması olan gastroparezi adı verilen bir durum nedeniyle iştahlarını kaybedebilirler. Gastroparezi en sık dengesiz diyabet durumunda, özellikle sinir sisteminde komplikasyonlarla ortaya çıkar.
İnflamatuar bağırsak hastalığı veya irritabl bağırsak sendromu gibi bağırsağı etkileyen durumlar, karın ağrısı, şişkinlik, ishal ve bağırsak spazmları gibi yemek yeme isteğini azaltan sorunlar nedeniyle iştahı etkiler.
3. Psikolojik faktörler
Ruh sağlığı sorunları iştah üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Depresyonu olan insanlar genellikle yemeğe olan ilgilerini kaybederler ve endişeli, stresli hissedildiğinde ya da ayrılık ya da sevilen birinin ölümü gibi travmatik olaylardan sonra iştahta azalma görülür.
Stresli olaylar sırasında beyin, sindirim sistemini yavaşlatan stres hormonu olarak da adlandırılan adrenalin salgılar. Depresyon, beynin hipotalamus bölgesinde iştahı da azaltan kortikotropin salgılatıcı hormon üretimini tetikler.
4. İlaçlar
Ağrı kesiciler, antidepresanlar, antibiyotikler ve tip 2 diyabet ilaçları dahil olmak üzere bazı ilaçların yan etkisi iştahı azaltma olabilir.
Birçok ilaç iştah kaybına neden olabilir. Özellikle tansiyon ilaçları ve mideyi bozabilecek ve ibuprofen gibi iştahı bastırabilecek ilaçlar yemek yeme isteklerini azaltabilir.
İlaçlarınızdan birinin iştahınızda değişikliğe neden olduğunu düşünüyorsanız, doktorunuzla konuşabilirsiniz, gerekirse deneyebileceğiniz uygun bir alternatif önereceklerdir.
5. Az aktif tiroid
Hipotiroidizm olarak da adlandırılan az aktif tiroidiniz varsa, tiroid beziniz yeterli hormon üretmez. Bu, birçok vücut fonksiyonunun yavaşlamasına neden olur ve bu da iştah kaybına neden olabilir. Diğer belirtiler kilo alımı, yorgunluk, soğuğa duyarlılık ve depresyondur.
Bu belirtilerin ortaya çıktığını fark ederseniz, tiroid hormonlarının seviyesini kontrol ettirmek için bir kan testi ve hormon testi yaptırabilirsiniz.
6. Anoreksiya
Anoreksiya nervoza gıda alımını, aşırı egzersizi veya her ikisini sınırlayarak ağırlığı mümkün olduğunca düşük tutma arzusu ile karakterize edilen bir yeme bozukluğu ve ciddi zihinsel sağlık sorunudur. Bu bozukluk iştahta azalmaya da neden olabilir.
Anoreksiya nervoza özel tıbbi tedavi gerektirir ve ciddi vakalarda yaşamı tehdit edebilir.
7. Alkol bağımlılığı
Aşırı alkol tüketimine mide rahatsızlığı, solgun cilt, ayaklarda ve ellerde uyuşma ve karıncalanma gibi birçok fiziksel sorun eşlik eder. Alkol ayrıca iştah üzerinde de büyük bir etkiye sahiptir ve dikkat yalnızca alkole odaklandığı içn yemeğe olan ilgi kaybedilir.
8. Tat kaybı
Özellikle pandemiden sonra Covid-19’a bağlı koku ve tat kaybı nedeniyle yemek yeme isteklerinde azalma görülmüştür. Araştırmalar, Covid-19 nedeniyle koku veya tat kaybı yaşayanların yüzde 90’a yakınının yemek yeme zevkinde azalma hissettiğini göstermektedir.
9. Mide bulantısı
Hamilelik, özellikle mide bulantısı nedeniyle iştah kaybının yaygın bir nedenidir. Mide bulantısı günün herhangi bir saatinde ortaya çıkabilir. Özellikle hamileliğin ilk üç ayında sık görülürler.
Hiperemezis gravidarum, aşırı sıvı kaybına ve kilo kaybına yol açabilen, hamilelikle ilişkili bulantı ve kusmanın aşırı olduğu durumdur. Bu durum genellikle mide bulantısı önleyici ilaçlarla tedavi gerektirir ve ciddi su kaybı durumunda hayatı tehdit edici boyutlara ulaşabilir.
10. Kanser
En sık iştah kaybına neden olan kanserler yumurtalık, mide, kolon, rektum, pankreas ve mesane kanserleridir. İştahsızlık, kanser veya kanser tedavilerinin neden olduğu metabolik bir değişiklik olan kaşeksinin bir sonucu olarak ortaya çıkabilir.
Kanser tedavileri de iştah kaybına neden olabilir. Kanser teşhisi konan kişilerin yarısından fazlası iştah kaybı yaşar. Kemoterapi ve immünoterapi gibi tedaviler, tatta değişikliklere ve bulantı gibi sorunlara neden olarak durumu daha da kötüleştirebilir.
Kanserde erken teşhis tedavinin başarısını arttırır, bu nedenle doktorunuzu iştahsızlık hakkında mutlaka bilgilendirin.