Natalie Lisbona | İş Dünyası Muhabiri, Tel Aviv
Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) İsrail Büyükelçisi Muhammed Al Khaja, 6 Eylül’de Tel Aviv Menkul Değerler Borsası’nı açmak için düğmeye basıyor. Akabinde Borsa’nın CEO’su Ittai Ben-Zeev ve BAE finans merkezi Abu Dhabi Küresel Market Lideri Ahmed Al Zaabi’nin elini sıkıyor.
Bu sıradan bir İsrail borsa açılışı değil.
Daha çok, ABD’nin aracılık ettiği ve Bahreyn’in de dahil olduğu; İsrail ve BAE ortasında Abraham Mutabakatı’nın imzalanmasından iki yıl sonra, iki ülke ortasındaki bağların derinleştirdiği bir öteki dönüm noktası.
BAE ve Bahreyn’in İsrail’le bağlantılarını tam diplomatik bağlar kurarak olağanlaştırma mutabakatı, Körfez ülkelerinin İsrail’e karşı onlarca yıllık boykotunu sona erdirmişti.
Abraham Mutabakatları, 15 Eylül 2020’de Washigton DC’de imzalandı
İsrail’i ziyaret eden delegasyondan BAE’li yatırımcı Sabah Al-Binali Eylül ayı başında Tel Aviv’deki tertibi gülümseyerek takip etmişti.
Kudüs merkezli yatırım fonu OurCrowd Arabia’nın İdare Konseyi Lideri ve risk sermayedarı Al-Binali, “Ortadoğu’daki komşular ortasındaki uzun, derin ve verimli bir alaka kurulmasına tanıklık ediyoruz” formunda konuşmuştu.
Al-Binali, İsrail ve BAE ortasındaki iş ilgilerinin güçlenmesini herkes için çıkarlı olarak kıymetlendiriyor.
“İsrail ve Buyrukluk ortasında, iş dünyasında, teknoloji maharetinde ve tecrübesinde doğal bir sinerji var” diyen Al-Binali, bu paydaşlığın daha da yeterli sonuçlar doğurmasını beklediğini ekliyor.
Al-Binali, geçen ay kimi iş mutabakatlarında prensipte mutabakat sağlanan ziyaretinin sonucu olarak hali hazırda çalışaların ilerlemiş olduğu lojistik, tıp teknolojisi, tarım teknolojisi ve siber güvenlik üzere dallarda ortak projeler öngörüldüğünü belirtiyor.
Küresel ticaret
Ekonomistler Abraham Anlaşmaları’nın İsrail ve BAE ortasındaki ticareti arttıracağı konusuna katılıyor.
Bir taraftan İsrail teknoloji kesiminde güçlü ve buna askeri teknoloji de dahil. BAE ise Suudi Arabistan’dan sonra Körfez’deki ikinci büyük iktisat ve hâlâ petrol satışları önde gitse de farklı dalları deniyor.
Dubai merkezli data ve iktisat araştırmaları firması Algorithm Research’ün kurucusu ve CEO’su Ketaki Sharma, İsrail ve BAE ortasındaki ticaret hacminin gelecek beş yılda 10 milyar doların üzerine çıkacağına inanıyor.
“Mutabakat 2020’de imzalandı ve şimdiden hem İsrail hem de BAE ticaretini büyük ölçüde canlandırdı” diyen Sharma, Birleşmiş Milletler (BM) bilgilerine nazaran 2020’den 2021’e, İsrail’den BAE’ye yıllık ihracatın 74 milyon dolardan 384 milyon dolara çıktığını ekliyor. Tam zıddında ise 115 milyondan 632 milyon dolara hakikat bir yükseliş gerçekleşti.
“Tarım, pak güç, siber güvenlik ve akıllı kent alanlarında iki ülke ortasında birtakım âlâ niyet mutabakatları imzalandı.
“Ayrıca 2022 yılı başında, iki ülke ortasında ticareti yapılan eserlerin yüzde 96’sında gümrük vergilerinin kaldırılmasını sağlayan bir özgür ticaret mutabakatı da imzalandı”.
İsrail, Abraham Anlaşmaları’nın akabinde silah satışlarında rekor kırdığını açıkladı.
İsrail Savunma Bakanlığı’na nazaran silah satışları, yüzde 7’si BAE ve Bahreyn’e olmak üzere 2021’de 11,3 milyar dolara çıktı.
İsrail’in 2013-2016 ortasında misyon yapan eski Savunma Bakanı Moshe Ya’alon BBC’ye bunun sebebinin ‘bölgedeki ortak güvenlik tehdidi’ İran olduğunu söyledi.
“Geçtiğimiz yıllarda İsrail ve Körfez ülkeleri, İran ile ona yakın ortak düşmanlarla karşı karşıyaydı. Filistin sorunu devam etmekle birlikte artık Arap-İsrail çatışması yok.”
Filistin ise İsrail’le olağanlaşma mutabakatlarını keskin bir biçimde eleştirdi ve Arap ülkelerini “davayı satmakla” itham etti.
Körfez’in dışında Fas da İsrail’le benzeri olağanlaşma muahedeleri imzaladı ve son devirde süreç sürat kaybetse de Sudan da birebir yolda ilerledi.
Ya’alon şimdilerde İsrail’in yürüttüğü Abu Dhabi merkezli yatırım fonu Synaptech’in müdürü. İsrail’in yeni Körfez ülkeleri ortasındaki ittifakın anahtarının savunma olduğuna inanıyor lakin güvenlik nedeniyle çok fazla ayrıntı veremiyor. Sırf, “Güvenlik konusunda ortalık yolu bulduk” diyerek onaylıyor.
Ya’alon öteki alanlarda da gelişmeler olduğu konusuna da değiniyor:
“Körfez ülkesi başkanları teknoloji, çölde tarım, suyun kullanımı vs. üzere petrolden daha fazlasına gereksinimleri olduğunu fark ettiler. İsrail’de bu teknolojilere ulaştığımız için şanslıyız. Münasebetiyle pek çok ortak çıkarımız var.”
İsrail ve BAE firmaları ortasında güç bölümünde de mutabakatlar imzalandı.
Geçtiğimiz Eylül ayında İsrail şirketi NewMed Energy (Delek Drilling) yüzde 22’sini 1 milyar dolara BAE merkezli Mubadala Energy şirketine sattığını açıkladı.
NewMed CEO’su Yossi Abu, “Mubadala ile imzaladığımız mutabakat, bölgedeki ülkelerle münasebetlerimizi üçlendirme maksadımızın bir parçası” diyor ve bunun bölgedeki hareketliliği güçlendirmek için kıymetli bir adım olduğunu ekliyor.