İstanbul Sanayi Odası (İSO) İdare Şurası Lideri Erdal Bahçıvan, Ukrayna ile savaş halinde olduğu için yaptırımlar uygulanan Rusya’nın Avrupa’ya gaz sevkiyatını azaltması sonucu, kimi sanayi firmalarının güç maliyetleri nedeniyle üretime orta verdiğini; birtakım güç firmalarının da iflas ettiği istikametinde kritik haberlerin gündeme damga vurduğunu söyleyerek, “Hiç tereddüt etmeden şu tespiti yapabiliriz: 1970’leri andıran fakat sebep sonuç bağlantısı açısından farklılık gösteren global bir güç krizinin eşiğindeyiz” dedi.
İSO Meclisi’nin ağustos ayı olağan toplantısı, ‘Enerji Arzındaki Gelişmelerin Avrupa ve Türkiye’ye Etkileri’ ana gündemi ile Odakule Fazıl Zobu Meclis Salonu’nda yapıldı.
Rusya-Ukrayna savaşı ve alınan yaptırım kararlarının akabinde global güç krizinin kapıda olduğu ikazını yapan Erdal Bahçıvan şunları söyledi:
“Küresel bir güç krizinin eşiğindeyiz”
Rusya ile Ukrayna ortasında yaşanan savaş nedeniyle Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve bunun sonucunda Rusya’nın Avrupa’ya gaz sevkiyatını azaltması sonucu, hususun Avrupa’da tam bir güç krizine dönüştüğüne şahit oluyoruz. Son günlerde, Avrupalı birtakım sanayi firmalarının güç maliyetleri nedeniyle üretime orta verdi. Dar gelirli aileler kışı soğukta geçirecekler, güç firmalarının iflas ediyor olduğu istikametindeki kritik haberler de gündeme damga vuruyor. Bu son gelişmeler üzerine, hiç tereddüt etmeden şu tespiti yapabiliriz: 1970’leri andıran lakin sebep sonuç bağlantısı açısından farklılık gösteren global bir güç krizinin eşiğindeyiz.
Geçmişe dönüp bakacak olursak, 50 yıl evvel yaşanan petrol şoku, jeopolitik tansiyonlardan kaynaklanıyorken; bugün yaşamakta olduğumuz kriz ise, pandemi sonrası tedarik zincirindeki aksamalar ve stok erimesi sebebiyle arzın talebi karşılayamaması sonucu tetiklendi. Biraz evvel tabir ettiğim üzere uygulanan yaptırımlar nedeniyle Rusya’nın Avrupa’ya güç arzını azaltması da krizin derinleşmesinde değerli rol oynadı ve oynamaya da devam ediyor.
“Bankaların fosil yakıtlı santrallere kredi vermekte isteksiz”
Yaşanan krizin ana nedenlerinden bir oburu ise son yıllarda güç dalındaki arama ve yatırımların azalması oldu. Yakın geçmişe baktığımızda, 1980’lerden başlayarak süratle özelleştirilen güç kesiminin, sabit yatırım üzerinden kar etmeye çalıştığını ve kapasite arttırmadığını görüyoruz. Bununla birlikte bankaların fosil yakıtlı santrallere kredi vermekte isteksiz davranması da arama ve yatırımlara ket vuran kıymetli bir faktör olmuştur.
Bugün, Memleketler arası Güç Ajansı’nın bilgilerine nazaran, 2022’de güç yatırımlarının yüklü bir biçimde pak güç olmak üzere yüzde 8 artarak 2,4 trilyon dolara ulaşması bekleniyor. Lakin bu yatırımların ne geleceğin beklentilerini ne de günümüz enerji krizini karşılamaktan hayli uzakta olduğu bir gerçek.
Enerji krizinin iklim krizi ile etkileşimi dünyayı içinden çıkılamaz bir duruma getirdi. Fosil yakıtlar iklim krizinin ana sebebi olarak görülürken, güç krizi sebebiyle Avrupa ve Asya’da kömürden elektrik üretiminin canlandırılması, karbon emisyonlarının artmasını da beraberinde getiriyor. Öte yandan; iklim değişikliği tesiriyle çok sıcaklar, güç tüketimini artırırken nükleer santrallerde soğutma suyu sebebiyle randıman yüzde 30 oranında düşüyor.
“Rusya, gazı bir koz olarak kullanmakta”
Biraz evvel tabir ettiğim üzere Rusya’ya yönelik uygulamaya konan ekonomik ve finansal yaptırımlara karşılık Rusya da gazı bir koz olarak kullanmakta. Bu formda siyasallaşan güç krizinin, önümüzdeki devirde toplumsal yükleri artıracağı da kaçınılmaz görünüyor. O denli ki global ölçekte yaşanmakta olan yüksek güç ve besin fiyatları nedeniyle toplumlarda yükselmeye başlayan olumsuz sesler de buna işaret ediyor. Bu olumsuz toplumsal sesler karşısında dünya devletleri de harekete geçmeye başladı. Fransa, elektrik sistemini kamulaştırmayı, nükleer güç santrallerini yenilemeyi planlarken; İngiltere’de güç şirketlerinin kârlarına ek ve büyük vergiler getirilmesi tartışılıyor. Almanya ve Belçika nükleer güçten vazgeçme planlarını rafa kaldırıyor. Fransa, Hollanda ve Danimarka’da elektrik kısıntısı ve ışık söndürme kampanyaları başlatılıyor.
Yaşamakta olduğumuz güç krizinin bizlere gösterdiği en değerli gerçek; güçte ülkelerin kendi kendilerine yetebilmelerinin, bağımlı olmamanın ne kadar kıymetli olduğudur. Bu gayeyle ülkemizde doğalgaz ve petrol kaynaklarına yönelik arama çalışmalarını ve gaz depolama kapasitemizin artırılmasına ve farklı güç kaynaklarının çeşitlendirilmesine yönelik faaliyetleri takdirle izliyoruz. Güçte kendi kendimize yetebilmemiz için güçlü güneş, rüzgar ve başka yenilenebilir güç kaynaklarına sahibiz. ‘Enerjide Yeşil Dönüşüm’ü gerçekleştirebilmemiz için gerekli yenilenebilir güç yatırımlarının en güçlü enstrümanlar ile daima olarak teşvik edilmesi gerekiyor. Mayıs 2019’da yayımlanan lisanssız yönetmeliği, sanayicilerimizi çatılarına güneş gücü yatırımı yapmaya teşvik etmiş, üretilen gücün gereksinim fazlasının satılabilmesine de imkan sağlamıştı. Lakin, 11 Ağustos’ta yayımlanan karar ile satışı yapılabilecek elektrik ölçüsü tüketilen ölçü ile sonlandırılmıştır. Bu uygulama mevcut ve yeni yatırımları olumsuz etkileyebilecektir. Güce yönelik yatırımların uzun vadeli yatırımlar olduğunu, yatırımlara yönelik siyaset ve teşviklerin bu bakış açısı ile belirlenmesi gerektiğini bilhassa vurgulamak istiyorum.” (ANKA)