Prof. Dr. Salih Tuğ’un doğduğu 1930 yılında Türkiye, laik bir devlet anlayışını benimsemiş şimdi yedi yıllık gencecik bir Cumhuriyet devleti imiş. Rastgele bir siyasi geri dönüşten korkularak halka da dayatılan bu benimseyiş, insanların dinlerini özgürce yaşama hakları meselesini da beraberinde getirmiş. Örneğin yıllar sonra Marmara İlahiyat Fakültesi’nin kurucu dekanı olacak Tuğ, birinci dini eğitimini mahalledeki yaşlı bir bayanın meskeninde saklı bâtın almış. Dini öğrenmenin ve öğretmenin yasak olduğu bu devirde halk, bir sonraki nesle dini öğretecek kimsenin kalmaması üzere problemlerle da baş başaymış. Neredeyse çok partili bölümün başlamasına kadar ülke, bu sert laik yapısını korumuş. Medreselerin kapatılması, öğretim kurumlarından din derslerinin kaldırılmasının akabinde Diyanet İşleri Teşkilatı’nda takım bulunmaması ve mezunlarının istihdam edilmemesi üzere sebeplerle ilahiyat fakülteleri de fonksiyonsuz bir kurum olarak kapanmaya mecbur olmuş. Fakültelerin yerine ise öğrencisi olmayan İslam araştırma enstitüleri açılmış. Bu süreç 1945 yılına kadar devam etmiş. 1945 yılında ise Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Anayasası’nın altına attığı imzanın tesiri ile kanunda yer alan din ve vicdan hürriyeti gereği dinini yaşamak, dinini öğrenmek ve dinini öğretmek hakkı da Türk insanına tekrar tanınmış. İmam hatip ve ilahiyatlar yine açılmış. Lakin 1924’ten itibaren örgün dini eğitime orta verilmesi, yeni talebelerin yetişmesine mani olduğundan açılan imam hatiplerde ve ilahiyat fakültelerinde hocaların sayısı yetersizmiş. Tahlil olarak, yurt dışından hocalar getirilmeye başlanmış. Muhammed Tanci, Muhammed Hamidullah ve Tayyip Okiç üzere isimler Türkiye’ye gelerek dersler vermiş. Bilhassa Muhammed Hamidullah, üniversite öğrencilerinin takip ettiği derslerin yanında halka açık dersler, seminerler verirmiş. Halka açık derslerinde amfi sıralarından, merdiven basamaklarına kadar dayanılmaz bir kalabalık olurmuş. Salih Tuğ’a nazaran bu derslere gösterilen ağır ilgi, o yıllarda Türk halkının İslam’a ve İslam kültürüne olan susamışlığın bir göstergesi.
NİKAH ŞAHİDİMİZ FUAT SEZGİN’Dİ
“Ama Menderes’ten sonra İslam kültürüne, hukukuna ve toplum yaşayışına sempati duyulan bir devre geçilmiştir” diyor Tuğ ve ekliyor: “O yüzden Menderes’in cürmü İslam kıymetlerine ve İslam dünyasına fazla açılmak olması sebebiyle idamına karar verildi. Onun dönemi bir geçit evresidir. O geçit zamanından sonra çok parti zamanı yavaş yavaş işlemeye başladı Türkiye’de. Her alanda bilimde, hukukta, sanatta ve iktisatta daha ne kadar ilim alanı varsa bu alanlarda İslami kıymetlere yer ve ehemmiyet verilmeye başlandı. Müslümanca bir hayat yaşamak cürüm teşkil etmekten çıktı ve olağan bir hukuksal yapı ortaya çıktı. Olması gerektiği gibi…” Prof. Dr. Salih Tuğ ile Aksaray’daki eski ahşap konutlarından, Marmara İlahiyat Fakültesi’nin kurucu dekanlığına, Muhammed Hamidullah’tan, merhum eşi Binnaz Altıner Tuğ ile nikah şahitliğini üstlenen Prof. Dr. Fuat Sezgin’e iki günde nihayetlenecek koyu bir sohbete koyuluyoruz.
İstanbul’un en eski semtlerinden birinde, Aksaray’da Horhor Caddesi’ne bağlı Uzunyusuf Sokağı’nda 12 Şubat 1930 yılında başlıyor Salih Tuğ’un kıssası. İsmi üzere gerçekten uzunca bir sokakta, 8 numaralı ahşap bir konutta dünyaya geliyor. Ailenin kökleri Bolu’nun Gerede Kazası’nın Seyyid Aliler Köyü’ne dayanıyor. Babası ve dedesi İstanbul’a göç ettiklerinde evvel İçerenköy’e yerleşmişler. O vakitler İçerenköy, Ataşehir üzere ilçelerin mevkileri büsbütün kırlık alanlarmış. Baba oğul, bir mühlet buradaki büyük bahçeli köşklerde bahçıvanlık yapmışlar. Akabinde Fatih’e Kocamustafapaşa taraflarına yerleşmişler. Aile, Aksaray’da ticaret işleriyle uğraşmaya başlamış. Aksaray’da oturdukları ahşap mesken, üç katlı bir geniş aile meskeniymiş. Tuğ, iki metreye yakın uzunluğuyla ahşap konutun kapılarından eğilerek geçmek zorunda kalan ve 1927’de vefat eden dedesini göremese de 1937 yılında vefat eden ninesini ve cenazesinin kaldırılmasını net bir halde hatırlıyor. O vakitler bugünkü üzere cenaze nakil otomobilleri yokmuş. Akaryakıtlı cenaze arabası yalnızca gayrimüslümlerde olurmuş. Kimi özel bir grup durumları olan kimseler hariç suriçine cenaze gömülmezmiş. Bu nedenle suriçi sakinleri cenazelerini tabuta koyarak, sur dışında gömüleceği kabre kadar cenazeyi omuzlarında taşırlarmış. Tuğ da şimdi 7 yaşında bir çocukken ninesinin cenazesini Aksaray’dan Topkapı Sur Dışı Mezarlığı’na kadar takip etmek istemiş. Lakin babası bu uzun yolda yorulacağını düşünerek onu yoldan geri çevirmiş. Lise çağlarında ise hareketli bir çocuk olan Tuğ’u yolundan döndürmek pek mümkün değilmiş. Örneğin, bir vakitler mahalleden arkadaşlarıyla birlikte İstanbul’a ormanlardan pak su getirmek için kullanılan ve Atatürk Bulvarı açılacak diye yıkılması planlanan fakat son anda vazgeçilen Bozdoğan Kemeri’nin üzerine çıkar, Fatih’ten Beyazıt’a kadar kemer üzerinde yürürmüş.
ERKEN BAŞLAYAN OKUL HAYATI
Sinop, Ayancık’ın Çangal Köyü’nden olan annesi, tesettürlü olmanın getirilerine riayet eden bir bayanmış. O vakitler Aksaray’da yaşayan tüm muhafazakar ailelerin hanımları üzere çarşaf giyermiş. Alışveriş esnasında namahrem bireylerle sohbet edileceği vakit yüzünü bir peçe ile örter, dükkandan çıktığında çevreyi daha güzel görebilmek için peçesini kaldırırmış. Babası da annesi üzere muhafazakar zihniyetli ve tatbikatlı bir kimseymiş. En çok Fatih Camii’ni sever bilhassa cuma namazlarını orada kılmayı tercih edermiş. Pazar günleri ise kanunen ticarethanelerin kapalı olmasını fırsat bilir, çocuklarını alır Fatih Camii’ne götürürmüş. Babası, hocası ve arkadaşlarıyla bir arada minberin yakınında bir yerde hadis, tefsir yahut Arapça dersi yaparken onlar da o saatlerde bomboş olan mescitte koşmaca oynarlarmış. Babası dini ilimleri öğrenmeye meraklı biriymiş. Evvelden kimi sultani mescitler bir dershane üzere kullanılır, tefsir, hadis, tarih üzere İslam’ın asıllı bilgilerini almak üzere dersler yapılırmış. Mescitlerde vazife alan imamlar ise rastgele bir imam değil, medrese mezunu kimseler olurlarmış. Hocaların hocası olarak bilinen Hüsrev Aydınlar da bu isimlerden. Kendisinin Vatan Caddesi’ne hakikat bir bostanı ve konutu varmış. Oradan yürüyerek Fatih Camii’ne gelir, Salih Tuğ’un babasının da içinde bulunduğu 10-15 kişilik kümeyle ders yaparlarmış. Babası ve arkadaşları, hem mescitlerin hem de buradaki hocaların bedelini bilen, dini ve beşeri eğitime değer veren kimselermiş. “Böyle bir anlayışa sahip bir baba beni yaşım gereği beş yaşında anaokuluna yazdırdı” diyor Tuğ.
İSTİKBALİNİ TAYİN EDEN GENÇ
Genç bir üniversite öğrencisiyken, “Ben istikbalimi tayin etmek istiyorum” diyerek danıştığı hocalardan biri de Ord. Prof. Dr. Sıddık Sami Onar olmuş. Yönetim Hukuku Kürsü Lideri Onar, kendi ders konusu içerisinde vakit zaman Osmanlı hukukuna da değinirmiş. “O vakit İslam hukuku diye bir ders yoktu. Yasaklanmış ve programdan çıkarılmış vaziyetteydi. Lakin Osmanlı’ya temas eden kimi dersler yapılırdı. Mukayeseli olarak kimi öğretim üyeleri bahsederdi” diyor Tuğ. O isimlerden biri de Hıfzı Veldet (Velidedeoğlu) imiş. İslam hukuku, Osmanlı hukuku üzere derslere ilgisi artan Salih Tuğ fakülteyi bitirdikten sonra doktora yapmaya karar vermiş. Mısır’daki El-Ezher Üniversitesi’nin varlığından haberdar olmuş ve amacı Mısır’da İslam hukuk tarihi üzerine doktora yapmakmış. Tam bu noktada mahalleden komşuları olan, Tuğ’un büyük ağabeyinin elektrik gereçleri satışı yaptığı dükkanda da daha evvel karşılaşmış oldukları Fuat Sezgin ile yolları kesişmiş. Ankara Üniversitesi’nden İstanbul Üniversitesi’ne nakil olan ve İslam Araştırmaları Enstitüsü’ne müdür yardımcılığı misyonunu üstlenen Sezgin, kendisini yıllar sonra fakültede görmesine karşın Tuğ’u tanımış. Mısır’a gitmek için vize almaya çalışan Tuğ’u Ankara Üniversitesi’ne yönlendirmiş. Ama 1956 yılında çıkan Süveyş Kanalı Savaşı, üzerine İngiliz ve Fransız ordularının Cemal Abdünnasır’ın idaresindeki Süveyş Kanalı’nı işgal etmeleri sebebiyle Ulusal Eğitim Bakanlığı, Mısır’a vize vermemiş.
SEZGİN TÜRKİYE AŞIĞIYDI
Doktorasını İstanbul’da yapmak durumunda kalan Tuğ’a Fuat Sezgin İstanbul Üniversitesi bünyesindeki İslam Araştırmaları Enstitüsü’de bir asistanlık takımı olabileceğinden bahsetmiş. Enstitünün kurucusu ve müdürü ise Ord. Prof. Dr. Zeki Velidi Togan’mış. Moskova yakınlarında Başkırt Devleti hudutları içerisinde doğan Türk tarihi hocası Togan, komünizmin getirdiği yeni devlet anlayışıyla gayret etmiş. Çabayı kaybedeceğini anlayınca da Stalin’den kaçarak Hindistan üzerinden Türkiye’ye sığınmış. İstanbul Üniversitesi de ona sahip çıkarak 1930’lardan itibaren bünyesine katmış. 1960’ta İslam Araştırmaları Enstitüsü kurulunca, kurumun müdürü olmuş. Sezgin’in vasıtasıyla Tuğ, direkt doğruya Zeki Velidi Togan’a müracaat etmiş. Onların da takviyeleriyle imtihana girerek Edebiyat Fakültesi’nde İslam Araştırmaları Enstitüsü’nde İslam hukuk tarihi alanında asistan olarak çalışmaya başlamış. O sırada Edebiyat Fakültesi’nde doçent olarak çalışan Fuat Sezgin, tıpkı vakitte Tuğ’un doktorasını yönetim etmeye başlamış. Lakin bu yönetim 1960 Askeri Darbesi ile yarım kalmış. Darbenin ertesinde verilen bir rapor ile Sezgin ve çeşitli üniversitelerden 147 öğretim üyesinin üniversiteleriyle ilişiği kesilmiş. Sezgin’in yaptığı tüm akademik çalışmalar, 1960’tan itibaren yok sayılmış. Bunun üzerine Almanya, Frankfurt’a giden Sezgin, akademik çalışmalarını ve mesleksel faaliyetlerini Goethe Üniversitesi’nde yürütmek mecburiyetinde kalmış. İslami ilimler tarihi alanında çalışan Sezgin, burada profesör olmuş ve İslam medeniyeti tarihinin başlangıcından itibaren gelişmiş naklı ve aklı ilimlere ilişkin literatürünü mevzu edinen “Geschichte des arabischen Schrifttums” isimli 17 ciltlik başyapıtını burada Almanca olarak yayınlamış. Tuğ, 2018 yılında hayatını kaybeden Sezgin’i, “Türkiye ve Türk aşığı bir kimseydi” kelamlarıyla anıyor.
Salih Tuğ, şimdi hukuk fakültesinde genç bir talebe iken, “Hindistan’ın Haydarabat eyaletinden gelen, Muhammed Hamidullah isminde bir hoca varmış. Doktorasını Paris’te yapmış, haymatlos vatandaşıymış. İslamla ilgili Arapça dersler veriyormuş” diye bir söylenti duymuş. Yurt dışına gitmek için hazırlık yapan, bir yandan da Arapça öğrenen Tuğ, Hamidullah Hoca’nın bu derslerine katılmaya başlamış. Hamidullah Hoca’nın Arapça olarak anlattığı dersleri ise tıpkı fakültede doçent olan Fuat Sezgin Türkçe’ye çeviri edermiş. “Hoca genel manada İslam Kurumlar Tarihi bahisli bir ders anlatıyordu diyebiliriz. İlmi kurumlar, İslam dini nasıl başladı, nasıl yayıldı, Peygamber (sav) hayatı üzere dersler anlatırdı” diyerek anlatıyor Tuğ o dersleri. Fuat Sezgin’in 1960 ihtilalinden sonra İstanbul Üniversitesi’nden uzaklaştırılmasının akabinde bu dersleri çeviriye Hamidullah Hoca’nın tanıdığı bir asker emeklisi olan Kemal Kuşçu devam etmiş. Kendisi fiyatı mukabilinde bu dersleri Fransızca’dan Türkçe’ye çeviri edermiş. Kuşçu’nun yaşlanmasının akabinde bu dersleri çeviri etmek, artık yabancı lisanını yeterliden uyguna geliştirmiş ve doçent olmuş Salih Tuğ’a düşmüş. Hamidullah Hoca, Arap-Fars filolojisi ve tarih kısmı öğrencilerinin takip ettiği dersleri Fransızca; halka açık, seminer derslerini ise Arapça anlatırmış. Tuğ her iki lisanı de bildiğinden ikisinden de çeviri edebilirmiş. Bilhassa halka açık derslerde amfiler lebalep dolu olurmuş. Tuğ, derslere gösterilen bu ağır ilgiyi o yıllarda İslam ve İslam kültürüne olan susamışlığın bir göstergesi olarak anlatıyor. 1965’te başlayan bu birlikte dersler 1980 yılına kadar tam 15 sene, Tuğ Marmara İlahiyat Fakültesi dekanı olana dek devam etmiş.
PROFESÖRLÜĞE GİDEN YOL
1963 yılında “İslam Vergi Hukukunun Ortaya Çıkışı” isimli doktora tezinin akabinde doçentliğinde Zeki Velidi Togan’ın ricası üzerine İslam dünyasında hukuk, iktisat, siyasi ve askeri alanlarda anayasa hukuku üzerine ne üzere gelişmeler yaşandığına dair bir çalışma içerisine girmiş. Lakin Hamidullah Hoca bu bahsin çok kapsamlı olacağını düşünerek kendisini 19. ve 20. yüzyıldaki İslam devletlerinin anayasasını incelemesini tavsiye etmiş. “19. ve 20. Asırda İslam Ülkelerinde Anayasa Hareketleri” tezini hazırlarken Tuğ’un asıl gayesi ise Osmanlı hukukunu incelemekmiş. Bu çalışmasının hedefini şöyle anlatıyor: “Osmanlı, aslında sonradan istikbalini ilan etmiş olan pek çok İslam ülkesinin; Suriye, Mısır, Suudi Arabistan Devleti üzere devletlerin esasen birinci idarecisi. Bu ülkeler, Osmanlı Devleti’nden sonra İslam devletleri olarak ortaya çıktılar. Kendilerine nazaran bir toplumsal ve tüzel yapıları vardı. Osmanlı’nın dağılmasından sonra bu bölgelerde ne üzere gelişmeler olduğunu da dahil etmek suretiyle İslam Ülkelerinde Anayasa Hareketleri ismiyle bir doçentlik tezi ortaya çıkarmış oldum.” 1969 yılında doçent olan Tuğ, 1976 yılında ise İslam Araştırmaları Enstitüsü’nün müdürü olmuş. Klasik periyot İslam ilimleri üzerine çalışmalar yapmış ve hadis ilmi tarihinde kıymetli bir yeri olan Buhari’nin hocalarından biri olan Züheyr’ibn Harb ve Kitabu’l İlm isimli yapıtı çalışmasıyla 1978 yılında profesör olmuş. İstanbul Üniversitesi’ndeki misyonlarına ek olarak 1969-1970 yılları ortasında İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü Müdürlüğü’nü üstlenmiş. 1982 yılında ise bu enstitü Marmara İlahiyat Fakültesi’ne dönüşmüş. Tuğ, fakültenin kurucu dekanı olarak 1994 yılına kadar vazife yapmış.
Eski İstanbul ve ahşap evleri
KANADA’YA YOLCULUK
Fuat Sezgin’in Almanya’ya gitmesinden sonra Türk tarihi hocası Zeki Velidi Togan ile baş başa kalmış, enstitüyü birlikte yürütmüşler. Zeki Velidi Togan’ın da bir burstan istifade ile Amerika’ya, New York Columbia Üniversitesi’ne gitmesiyle yerine süreksiz olarak İslam Araştırmaları Enstitüsü’ne Türk Edebiyatı Tarihi hocası Prof. Dr. Fahir İz getirilmiş. İz bir gün Tuğ’a gelerek, “Salih sen ne yapıyorsun burada? Seni de Kanada’ya gönderelim. Orada McGill Üniversitesi’nde bir İslam Araştırmaları Enstitüsü var, çok da hoş hocaları var. Farklı İslam ülkelerinden Hindistan, Pakistan, Arabistan hocalar getiriyorlar. Onlarla bir arada bir sene için çalışmak ister misin?” diye sormuş. Tuğ, bu teklifi kabul etmiş. Böylelikle 1960 yılında evlendiği Binnaz Hanım ve oğlu Abdullah ile birlikte 1963 yılında bir seneliğine Kanada’ya gitmişler. Kanada günlerini ve dönüşünü şöyle anlatıyor: “Orada bana ayda 550 Kanada doları burs veriyordu. Bu para, mesken tutmaya, geçimimi temin etmeye ve biraz da dolaşmaya yetiyordu. Kalan pek bir şey olmuyordu lakin merhum hanımefendi müsrif bir insan değildi. 1964 yılında dönerken birikimimizle ikinci elden beş yıllık bir otomobil aldık. O otomobil ile bütün Kanada’yı dolaştık. Dönerken de arabayı vapura koyup Atlantik üzerinden geçtik. Fransa’dan itibaren de Avrupa’yı dolaşmak suretiyle Türkiye’ye dönmeye karar verdik. Evvel Fuat Sezgin ve Hamidullah Hoca ile Paris’te buluştuk. Burada hoca ile birkaç gün geçirip Paris’i gezdik. Akabinde ben, eşim ve oğlum Abdullah Fuat Sezgin’i Frankfurt’a bırakmak için yola çıktık. Otomobilde çocuk da olduğundan ben önlemli bir formda biraz da yavaş kullanıyordum. Ancak Fuat Hoca, Almanya sonuna geldiğimizde biraz daha hızlanmamı istedi. Ağaçların ortasında dar, tek şeritli bir yoldaydık. Biraz hızlanmıştım lakin önümüze keskin bir viraj çıktı. Virajı otomobilin sağ tekerleri havada bir formda döndük. Lakin ben bir yanlışlık yapıp frene bastım. Araç ağaçların etrafında dönmeye başladı. Yolun sonuna kadar dönerek geldik. Otomobilin kaputu biraz çıkık bir modeldi, son ağaca geldiğimizde kaput ağaca takıldı ve biz lakin bu türlü durabildik. Büyük bir şokla otomobilden indik, neyse kim kimsenin bir şeyi yoktu. O sırada Fuat Hoca şoka girmiş, “Kitabım! Kitabım!” diye bağırıyordu. Şimdi en kıymetli yapıtı İslam Bilimleri Tarihi’ni tamamlamamıştı. Kazanın şaşkınlığı ile çalışmasını sayıklıyordu. Hepimiz sakinleşince kaportayı bir tel yardımı ile tutturduk ve yolumuza devam ettik. Fuat Sezgin’i Frankfurt’taki konutun bırakıp birkaç gün onda konuk olduk. Burada otomobilimizi tamir ettirip yeniden gezerek Türkiye’ye döndük.”
Biz bu spora aşık olduk
“Ben çocukluğumdan beri mesken hayatı fazla bilmem. Konutun dışında sokak hayatı bilirim. Uzunyusuf Sokağı benim için bir karargahtı, bütün arkadaşlarım oradaydı” diyor Salih Tuğ.
3-5 arkadaş herkes üzere soyunmuş, uyduruktan bir kadro spor kıyafetlerini giyinmişler. Neyse ki antrenör onları kabul etmiş. Bir-iki hareket yapıp bir buçuk saati tamamlamışlar. Sonraki hafta tekrar gittiklerinde bakmışlar ki onları kabul eden hoca yok. Yerine bir diğeri gelmiş ve onları izledikten sonra, “Ben sizinle çalışmam, siz bu sporu yapamazsınız” demiş. Gençler, bir nevi aşık oldukları spordan o denli kolay vazgeçer mi? Sonraki hafta kovulmalarına karşın yeniden gitmişler. Öykünün devamı şöyle: “Bir de baktık ki yeniden hoca değişmiş. Üçüncü bir hoca var! Tekrar çabucak soyunduk, uyduruk kıyafetlerimizi giydik. Yeni hoca bizi kabul etti ve biz onun gösterdiği aletlerde gösterdiği hareketleri yapmaya başladık. O hocayla ben 20 seneye yakın hoca-talebe ilgisi içerisinde oldum. İsmi Prof. Nihat Yılbar, Allah rahmet eylesin.” Salih Tuğ, lise yıllarından doktorasını yaptığı 1960’lı yıllara kadar aletli jimnastik, atletizm ve kayak alanlarında girdiği yarışlarda yirmi kadar kupa ve kırka yakın madalya kazanmış.
Ahırkapı Sahili’nde geçen yazlar
Aksaraylı, sportif genç bir delikanlı olan Salih Tuğ, yüzmeyi de elbette Yenikapı Sahili’nde öğrenmiş. “Diz-kapak adalarında başladım yüzmeye… O denli ellerimle kurbağa üzere yürürdüm. Sonra sonra batmaya başladım. Kulaç sallamaya başladım, biraz köpeklemeye başladım” diyerek anlatıyor yüzmeye başlamasını. Aksaray’daki konutlarından Sultanahmet’e taşınında Sultanahmet’te bulunan Ahırkapı Deniz Feneri rıhtımından denize girmeyi epey öğrenmiş. Kız Kulesi’nin karşı kıyısında geceleri ışıkları yanan bu fenerin tabanındaki beton dalgakıranda soyunur, çeşit çeşit hareketlerle suya atlarlarmış. Öylesine severmiş ki yüzmeyi yazları yemek yemek için iki yüz metre ilerideki meskenine gitmeyi vakit kaybı sayar, sabah gelirken yemeğini de sefer tasına koyar, kıyıya getirirmiş.
DENİZİN BİR DE ALTI VAR
“Benim oyunbaz olduğum kesindir” diyor Salih Tuğ. Bu oyunbaz gence denizin yüzeyi kâfi mi? Denizin altında da dolaşan bir Salih varmış! O vakitler daha maskeli gözlükler, şnorkeller şimdi yaygın hale gelmemiş. Sinemalarda, mecmualarda “Avrupa’da bu türlü şeyler çıkmış” diye görürlermiş. Bu fotoğraflardan etkilenen Tuğ madem elimizde yok, öyleyse ben yaparım diyerek kolları sıvamış. Evvel aklına motosiklet kullananların taktığı gözlükler gelmiş. Lakin motosiklet gözlüklerinin kenarlarında delikler varmış. Babasının grupları ortasında bulduğu cam macunu ile bu delikleri tıkamış. Suyun altında bir deneme yapmış, su girmemiş üstelik denizin içini camdan bakar üzere seyredebilmenin zevkini tatmış. Fenerin tabanındaki kayalıklarda yüzen balıkları, kayalara tutunan yosunları görmek istemiş. Batıp tabanda oturmak için karnına iri bir kaya bağlamış. Fakat en fazla iki dakika dayanabilmiş. Nefes sorununu çözebilmek için yeniden konuttan, babasının sulama hortumunu alıp ucuna havada kalması için bir mantar bağlamış. “Borunun bir ucu yüzeyde öbür ucu ağzımda. Taş karnımda, gözlük gözümde… Yavaşça denize girip, tabanına oturuyorum, seyret babam seyret!” kelamlarıyla anlatıyor bu icadını Tuğ.