Tıpta, miliaria olarak tanımlanan isilik, sıcak yaz aylarında çoğunlukla bebek ve küçük çocuklarda, cilt üzerinde yaygın bir halde görülen, kırmızı ya da pembe renkte oluşan kabartılardır. Ekseriyetle döküntülü hastalık belirtileriyle karıştırılan miliaria, korkulacak ya da paniğe kapılınacak bir hastalık değildir.
Her yaş kümesinde görünmesine karşın bebek ve çocuklarda daha sık rastlanmasının sebebi, cilt gözeneklerinin yetişkin insanlara oranla daha küçük olması ve ter bezlerinin şimdi tam olarak gelişmemiş olmasından kaynaklanır. Ayrıyeten ebeveynlerin bebek ve çocukları mevsim normlarına nazaran kalın giydirmesi de bebek ve çocuklarda görülen isiliğin değerli sebepleri ortasında yer alır. Yaz mevsiminde doğan bebeklerin üst üste giydirilmesi, yeni doğanlarda isiliğin oluşmasında değerli rol oynar.
Yetişkinlerde de rastlanan bir rahatsızlık olan isilik, çoğunlukla çok terleme, yeteri kadar duş almama ve hijyen kurallarının uygulanmamasından kaynaklanır. Bayanların kâfi sıklıkta ped değiştirmemesi ya da doğal iplikten üretilmemiş iç çamaşırı kullanması da, genital bölge ve kasıklarda isilik oluşumuna sebep olur. Miliarianın 4 farklı klinik tipi bulunur.
İSİLİK TİPLERİ VE BELİRTİLERİ NELERDİR?
Ter gözeneklerinin tıkanması sonucu ter bezlerinde oluşan küçük, kırmızı-pembe kistlerin başka bir deyişle cilt üzerinde kabartıların oluştuğu bir rahatsızlık olan isiliğin 4 farklı tipi bulunur:
Miliaria Kristalina: Epidermisin yüzeysel alanında yani cilt gözeneklerinin yüzeysel olarak tıkandığı bu hafif isilik cinsinde, cilt üzerinde 1 ile 2 mm. çapında, ince duvarlı veziküllerin yani su kesesi görünümlü pullanmanın varlığı ile kendini gösterir. Bu minik, berrak ve iltihaplanmayan çiy damlası ya da su topu görünümündeki kesecikler, basitçe patlayabilir ve içinden bir ölçü sıvı çıkar. Ekseriyetle ateşli hastalıklar sonucunda ya da güneş yanığı sonrasında oluşur. Kaşıntı ve acıya sebep olmayan bu isilik çeşidi, bebeklerde yaygın olarak görünür.
Miliaria Rubra: Kırmızıya yakın pembemsi bir tonda küçük veziküllerin cilt üzerinde var olduğu miliaria rubra, cildin dış kısmının en altında yer alan ter bezlerinin tıkanmasından kaynaklanır. İğne uçlu veziküller ya da kırmızı konik biçimde papüller görülebilir. Bu lezyonlar beden genelinde, sıklıkla kol ve bacaklarda görülür. Kaşıntı ve yanmaya neden olur.
Miliaria Profunda: Derinin orta katmanında terlemeden kaynaklı tıkanma sonucu gelişir. Batma hissi ile kendini gösteren ve cilt yüzeyinde son derece rahatsız edici, kırmızı renge yakın şişlikler bulunur. Nadiren görülen bu tıp, fizikî aktivite sırasında terleyen yetişkinlerde sıklıkla görülür.
Miliaria Püstülosa: Cilt yüzeyinde püstül, yani irin dolu kabarcık ya da deri altında var olan irin dolgusundan kaynaklı olarak, cilt yüzeyinde kabartı halinde görülür ve iltihaplı bakteriyel enfeksiyon eşlik eder.
İSİLİK NEDEN OLUR?
Normal kurallar altında beden çevresel sıcaklığın artmasına karşı, ısı istikrarını sağlamak için fazla ısıyı ter bezlerinden salgılanan ter ile birlikte dışarıya atar. Terin buharlaşması bedenin soğumasını sağlar.
Bu evrede çevresel yahut başka faktörlerden ötürü bedende çok terleme görülürse, ter kanallarında tıkanıklıkların ve kistlerin gelişmesine rastlamak mümkündür. Ter kanallarındaki tıkanıklık nedeniyle dışarıya atılamayan ter cildin alt katmanlarından üst katmanına sızarak çıkar ve kızarıklık olarak görülen bir yansımaya yol açar.
Çok kalın giyinmek ya da geceleri elektrikli battaniye altında uyumak uzun vadeli çok ısınmaya ve hasebiyle isiliğe neden olabilir. Tropik iklimlerde yahut yaz devrinde görülen sıcak ve nemli havalarda isilik oluşabilir.
Bireyin gerçekleştirdiği ağır antrenman, sıkı çalışma tertibi yahut çok terlemesine neden olan rastgele bir aktivite isiliğe neden olabilir. İsilik, bilhassa ateşli olaylarda, uzun periyodik yatak istirahatinde kalmak durumunda olan bireylerde de ortaya çıkabilir.
İSİLİK NASIL GEÇER?
Yaz aylarında dermatologların sıklıkla karşılaştığı “İsiliğe ne yeterli gelir?” sorusunun basitçe karşılığı, şahsî hijyene itina göstermektir. Soğuk kompres uygulamak, ılık duş almak, bedeni serin tutmak, sıcak ortamlardan uzak durmak, terli kıyafetleri çabucak değiştirmek ve terletmeyen pamuklu kıyafetler tercih etmek, isiliğin 3-4 gün içinde yok olmasını sağlar. Duş sırasında kese, sabunluk ve lif üzere cildi tahriş edebilecek cisimler kullanılmamalı ve banyo sonrasında beden yeterlice kurulanmalıdır. Pak deniz suyuna girmek, ter bezlerini ve cilt gözeneklerini açık tuttuğundan, isiliğin yok olmasına yardımcı olur. Doktor tavsiyesi ile bedeni serinleten ve nem istikrarını koruyan kremler tercih edilebilir.
BEBEKLERDE İSİLİK NEDEN OLUR VE NASIL GEÇER?
Bebeklerde isilik erişkinlerle misal sebeplerle görülür, bebeklerin çok kalın giydirilmesi, yünlü kıyafet kullanımı, terleme, geçirilen ateşli hastalıklar ve sıcak ve nemli ortamda bulunma, sürtünme üzere faktörler bebeklerde isiliği tetikleyebilir. Bebeklerde isilikte bedenin hangi bölgesinde oluştuğu, görünümü ve kızarıklıkların yoğunluğu neden oluştuğu hakkında ipucu verebilmektedir.
Bebeklerle isilik erişkinlerle emsal formda tedavi edilebilmektedir. Mümkün olduğunca serin ve kuru ortam sağlanması, günlük kısa müddetli banyolar, pamuklu kıyafet seçimi ve su bazlı nemlendiriciler kâfi olacaktır. Kızarıklığın ve kaşıntının çok bariz olduğu hastalarda mahallî tedaviler ve semptomatik ağızdan tedaviler önerilebilir.
İSİLİK NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Yetişkinlerin yanı sıra bebekleri de çok fazla etkilemesi nedeniyle bilhassa ebeveynler tarafından isilik nasıl geçer, bebeklerde isilik nasıl geçer, isilik nedir üzere soruların karşılıkları merak hususudur. Yaz aylarında yahut ağır antrenmanların akabinde yetişkinlerde, yılın rastgele bir periyodunda ise bebeklerde isilik görülmesi epeyce olağandır. Hafif belirtilerle seyretmesi ve bireyde rahatsızlığa yol açmaması halinde hem yetişkinlerde hem de bebekte isilik rastgele bir tedavi gerektirmeksizin birkaç gün içerisinde resen güzelleşir.
Bu süreçte cildi serin ve kuru tutmak, kozmetik eserlerden ve kimyasalların kullanımından kaçınmak, terlemeyi önleyen ince ve pamuklu giysiler tercih etmek üzere tedbirler güzelleşmenin hızlandırılması açısından hayli tesirlidir. Ayrıyeten isiliğin etkilediği bölge pak ve serin tutulmalıdır. İsiliğin uzun mühlet boyunca iyileşmemesi, şiddetlenmesi, enfeksiyona dönüşmesi, iltihaplanması ve şiddetli ağrı, ateş, titreme üzere belirtilerin eşliğinde görülmesi halinde ise medikal tedavi gerekir. İsilik tedavisi için enfeksiyon durumunda tabip tarafından antibiyotik kullanımı önerilebilir. Bunun yanı sıra isilik kremi olarak bilinen birtakım merhemler de tedavide epeyce tesirlidir.
Uygun tedavi prosedürleri ve hastanın alacağı tedbirler yardımıyla isilik çarçabuk iyileştirilebilir. Tekrarlamaması açısından cildin nefes almasını sağlayacak giysi ve iç çamaşırlarını tercih etmek, cildin kuru yahut terli kalmasını önlemek üzere tedbirlere dikkat edilmesinde yarar vardır.
İSİLİK NASIL ÖNLENİR?
Kuru ve serin ortamda bulunmak, terlemeye neden olacak fizikî aktivitelerin azaltılması, deriyi sıkmayan pamuklu kıyafet kullanımı ile isilik oluşumu önlenebilir. Pamuklu yahut keten kumaştan bol ve hafif giysiler tercih edilmelidir. Genel olarak daha fazla vakit geçirilen mesken yahut işyerinde sık sık ortamı havalandırılmalıdır. Fizikî aktivite sırasında sıkmayan ve hava alan giysiler giyilmelidir. Çok ağır ve cildi kapatan beden kremlerinden kaçınılmalıdır. Bebek ve çocuklara çok sıkı ve sentetik kıyafetler giydirilmemelidir.
İSİLİĞE NE GÜZEL GELİR?
İsilik çoklukla tipik olarak birkaç gün içinde zaten yahut tıbbi tedavi yardımıyla düzelir. Etkilenen bölgelerin kuru tutulması gereklidir. Kuru ve serin ortamda bulunmak, terlemeye neden olacak fizikî aktivitelerin azaltılması, deriyi sıkmayan ve terin emilmesine müsaade veren pamuklu kıyafet kullanımı, kısa vadeli duşlar, kurutucu losyonlar ve kaşıntıya yönelik şurup ya da hap üzere ilaçlar isiliğe düzgün gelebilir.