İş Bankası’nın 98. kuruluş yıldönümü vesilesiyle Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada, iktisada dair değerlendirmelerde bulunan Hakan Ortan, dünyada şu anda yaşanan ekonomik zahmetlerin başlangıcının 2008 krizine dayandığını, bu krizin yarattığı meselelerin şimdi çözülemediğini söyledi.
Aran, “Merkez bankalarının 2008 krizini çözmek için aldığı kararlar ile tahvil alım programları kapsamında piyasaya likidite sağlamak üzere mali genişlemeye gitmelerinin tesirleri bugüne kadar devam etti. Piyasada bir para bolluğu oluştu. Bilhassa Fed ve Avrupa Merkez Bankası piyasaya önemli fiyatlarda likidite sağladığında bu mali bolluğun bir sonucu, sonucu olacağı belliydi” diye konuştu.
‘ASIL BAHİS, 2008’DEN BU VAKTE KADARKİ HİKAYE’
Aran, 2008 krizini çözmek için uzun vadeli tesirler gözetilmeksizin yalnızca o günün koşulları altında uygun görünen aksiyonlar alındığına dikkati çekti. Dünyadaki ekonomik sıkıntıların, artık hiçbir ülkenin tek başına çözebileceği noktada olmadığını söyleyen Ortan, şöyle konuştu:
“Herkes, o tahlil noktasını geçti. Zira 2008’den 2022’ye kadar global ölçekte izlenen yanlış siyasetlerin, 14 yıldır halının altına süpürülen sorunların, birtakım şeylerin ‘sonra yaparız’ denilerek ötelenmesinin sonuçlarıyla karşı karşıyayız. O gün tahlil üzere görülen siyasetler, aslında sonucunun ne olacağı, bugün nelere mal olacağı kestirim edilebilecek politikalardı. ‘Bas parayı, dağıt, bir şey olmaz…’ İşte bunlar, bugünü getirdi. Yaşanan global enflasyonda asıl mevzu 2008’den bu vakte kadarki kıssa. Şu anda bununla yüzleştik. Artık bunun global bir sorun olduğu ve lakin global bir tahlille halledilebileceği şuuruyla hareket etmeliyiz.”
Parasal bolluk devam ederken “pandemi şokunun” yaşandığını anımsatan Ortan, koronavirüs salgını sırasında dünyanın alışık olduğu tedarik zincirlerinin kırıldığını, üretilen eserlerin tüketiciye ulaşamadığını, navlun bedellerinin olağandışı düzeylere çıktığını söyledi.
Aran, arz kaynaklı meseleler ve kapanmalar nedeniyle devletlerin 2008 krizinde olduğu üzere yeniden para basarak teşvik paketleri açıkladıklarını hatırlattı.
Rezerv paraya sahip olmayan ülkelerin de bu istikamette hareket etmeye başladıklarını ve hazinelerinin açık verdiğini söz eden Ortan, aşılanma sonrası olağanlaşma sürecinin başlamasıyla birlikte talep patlaması yaşandığına dikkati çekti.
‘ARZDAKİ SORUN GİDERİLMEDİĞİ İÇİN ESERLERİN FİYATI YÜKSELİYOR’
Arzdaki sorun giderilmeden talep arttığı için eserlerin fiyatının süratle yükseldiğini belirten Ortan, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Para bol, arz kısıtlı, arz edilenin de tedarik zincirlerindeki kırılmalar nedeniyle tüketiciyle ulaşmasında sorun var ve talep patlamış durumda. Bu nedenle global bir enflasyon olgusuyla karşı karşıyayız. Bu, ne devletlerin ne merkez bankalarının tek başına çözebileceği bir problem… Gerek ülkemizde, gerekse öteki ülkelerde uygulanan iktisat siyasetleri, bu küresel sorunun tahlili için uygulanan alt başlıklar olarak kıymetlendirilebilir. Global enflasyonla karşılaştığımız bir devirde, Rusya-Ukrayna krizi, bunun üzerine tuz biber ekti. Esasen petrolde, doğal gazda 100 doların üzerinde fiyatların konuşulduğu, bütün emtia ve ham husus fiyatlarının arttığı bir ortamda yüksek olan enflasyonu daha da artıran gelişmeler yaşanmaya başlandı. Bu türlü bir tabloda, lokal olarak enflasyon meselesini tek başına çözebilmek hiçbir ülkenin harcı değil. Şu anda hem gelişmiş ülkeler hem gelişmekte olan ülkeler, faiz artırıyorlar. Ve ‘sonuna kadar da artıracağız’ diyorlar.”