Fransız genç nesil muharrir Édouard Louis’nin ‘Şiddetin Tarihi’ isimli kitabı Ayberk Erkay çevirisiyle Can Yayınları tarafından yayımlandı. Müellifin evvelki romanları üzere otobiyografik çizgilerin yükte olduğu roman Fransız toplumundaki ırkçılık, ayrımcılık, toplumsal-bireysel öfke, homofobi üzere temaları irdeliyor.
Gerçek ismiyle Eddy Bellegueule 1992 yılında, Kuzey Fransa’daki Amiens kentinde personel sınıfına mensup bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. École Olağana Supérieure’deki eğitiminin akabinde siyasal bilimler alanında yüksek lisans yapan müellif, 2013 yılında ismini Édouard Louis olarak değiştirdi. 2014 yılında ‘Eddy’nin Sonu’, 2016 yılında ‘Şiddetin Tarihi’, 2018 yılında ‘Babamı Kim Öldürdü’ kitapları yayımlanan, sol-aktivist duruşuyla dikkat çeken muharrir, otobiyografik izleğin tartıda olduğu metinlerinde çoklukla ırkçılık, ayrımcılık, toplumsal-bireysel öfke, homofobi, şiddet üzere temaları irdeledi. Ayberk Erkay çevirisiyle Türkçeye Can Yayınları etiketiyle kazandırılan ‘Şiddetin Tarihi’ de birincinin otobiyografik tarafıyla dikkat çekiyor zira kitabın başkahramanı ismiyle, soyadıyla, doğduğu kentle müellifin ta kendisi. Öte yandan metnin ana olayı bir isimli hadise; cinsel akın ve cinayete teşebbüs. Bu doğrultuda öncelikle kitabın teknik tarafına bakarsak epistemolojik ve ontolojik yargıçlar ortasında, diğer bir sözle modernizm ve post-modernizm ortasında bir metin olduğunu söylemek mümkün. Çünkü, iki akım çokça kıyaslansa ve ikisinde de mevcut olan üst kurmaca, karnavalesk yapı üzere birtakım ‘ortak’ ögelerle farklı kılınmaya çalışılsa da ortalarındaki temel fark metindeki hâkim sorunsal farkıdır. Bu bağlamda kitabın hâkim sorunsalı epistemolojiden doğmaz zira anlatı merak ögesini kamçılayarak isimli hadiseye odaklanmaz, bilakis ben-benlik, toplum-birey, varoluş üzere ontolojik sorunları odağına alır. Böylece, okuru ‘nasıl, nerede?’ üzere sorulardan çok ‘kim, ne?’ üzere sorulara sevk eden bir yapıdadır. Bir tarafta bizim dünyamızdaki gerçek Édouard Louis, öbür tarafta kurmaca dünyadaki Édouard Louis vardır. Tıpkı, Diego Velázquez’in 17. yüzyılda kendisini çizerken resmettiği ‘Nedimeler’ tablosundaki üzere bir teknik kelam hususudur. Kısaca, Louis de kendisini yazarken resmetmektedir. Bu fotoğraf bizleri 2012 yılının Paris’ine Noel gecesine götürür. Édouard arkadaşlarıyla yemek yedikten sonra gecenin bir vakti konutuna dönerken peşine takılan bir adamın ısrarına dayanamayarak onu konutuna davet eder. İsminin Reda olduğunu öğrendiğimiz adam, Cezayir’in Berberi kadim toplumu Kabiliyelilerdendir. Arap olmadığını, Araplardan nefret ettiğini belirtir. Bu ırksal üstünlük fikrini ona aşılayan babası olmuştur. Bu minvalde Édouard’a misal zira Édouard da nereli olduğu sorulduğunda babasının gururlandığı cümleyi tekrar ederek safkan Fransız olduğunu belirtir. İki adam birçok kere birlikte olduktan sonra Reda, Édouard’ın kıymetli eşyalarını çalmıştır. Reda’yı vahim şiddet hareketlerine götürecek olaylar zinciri de burada patlak verir. Édouard, hırsızlık yaptığı için Reda’ya hak vererek -çünkü taşrada geçen gençlik yıllarında kendisi de çok kez hırsızlık yapmıştır, alkolik ağabeyi de daima içki çalarak polise yakalanmaktadır- sadece telefonunu geri ister. Zira telefonunda yakın arkadaşlarıyla birlikte çektikleri tatil fotoğrafları vardır ve bir anda o fotoğrafları takıntı haline getirmiştir. Reda’ya asla ‘hırsız’ demez, birtakım akıl oyunlarıyla telefonunu geri vermesini ümit eder. Mesela, ona telefonunu birlikte aramayı teklif eder ve bunu yaparlar. Lakin bir vakit sonra Édouard takıntısını zapt edemez ve telefonu için yalvarmaya başlar. İşte o an Reda kendinden geçerek Édouard’ı ona hırsız diyerek annesine hakaret etmekle cürümler. Genç adamı işitmeksizin söylediklerini tekrarlar durur ve sonunda Édouard’ı atkıyla boğar, ona tabanca çeker ve ona cinsel akında bulunur. Sonrasında bir biçimde kaçmayı başarır Édouard. Fakat okuru ürküten tüm bu ağır sahnelerde asıl odak Édouard’ın zihninden geçen kanılardır. Bu kanılardan birinde Reda’nın hırsızlık yapma sebebini homoseksüel olmasını kabul edemeyişine, bu yüzden yaşananlara hırsızlık süsü verme uğraşına bağlar. Bir başka odak ise kaçacak birçok fırsatı olmasına rağmen Édouard’ın eylemsizliğidir. Bu eylemsizlik birçok kere irdelenir, hatta ‘Ara’ isimli bir kısımda Faulkner’ın bir kitabından yapılan alıntıyla şiddet yerini terk edememe, metindeki tabirle ‘kaçabilme iradesinin yitimi’ durumu tahlil edilir:
Şiddetin Tarihi, Édouard Louis, Mütercim: Ayberk Erkay, 184 syf., Can Yayınları, 2023. “Asli olan kapatılmanın şiddeti, coğrafyanın şiddetiymiş üzere. Şiddetin tüm başka biçimleri buradan kaynaklanıyormuş, birer sonuçtan, uzantıdan ibaretmiş üzere. Coğrafya, bize gereksinim duymadan, bizim dışımızda sürüp giden bir tarihmiş üzere.” (s.121)
İşte bu sebepten ötürü kaçabilme iradesini yitiren Édouard şiddetin mağduru olmasına rağmen toplum gözünde neredeyse hatalı çıkacaktır. Birincisi, toplum homoseksüellere karşı ayrımcıdır, topluma sirayet eden homofobi yüzünden mağduriyetini anlatırken küçümsenir. İkincisi, bu türlü müthiş olaylarda bile isimli ve tıbbi prosedürler karmaşık olup uzun sürmekle bir arada mağdura yaşadığı müthiş olay kadar ziyan verici niteliktedir. Zira yaşadığı olayı tekrar tekrar anlatır ve hem homoseksüel olduğu hem de gecenin bir vakti bir Arap’ı -çünkü Kuzey Fransa’dakiler için İspanya’nın aşağısı, Yunanlar dahil Arap’tır- konutuna çağırdığı için neredeyse haksız duruma düşer. Aslında olayları genç adamın ablasının anlattığı biçimiyle tam da bu ayrımcı bakış açısından öğreniriz: Édouard, ablasının olayları kocasına anlatışını gizlice dinler ve bu konuşmaya birçok kere eklemeler yapar. Genç adamın varlığı silinmişçesine bu biçemde ilerleyen romanda, ablanın anlatısında küçümsenen ve dışlanan Édouard olur. Bu bağlamda, olayları ablanın aktarmasının da metinde hâkim olan ontolojik sorunsalı perçinlediğini belirtmek gerekir.
Ayrıca, kitapta sınıf çatışmasının ve sağ tenkidinin de olduğunu söylemeli. Lakin bu tenkitler direkt yapılmaz; kitaptaki olay, durum ve sahneler aracılığıyla sezdirilir. Birincinin taşrada doğup büyüyen lakin üniversitede okuyup Paris’e yerleşen Édouard’ın ‘onlar üzere olma arzusu’ irdelenir. Genç adam da ‘onlar üzere olamayacağının’ farkındadır lakin tekrar de bu dileğini dizginleyemez. İkinci olarak Ulusal Cephe ve temsil ettiği sağ görüş ‘iğrenç afişler’ üzerinden hicvedilir. Daha bütünsel bakıldığında ise ırkçılık, ayrımcılık, homofobi ve şiddetin toplum ve birey üzerinde zincirleme bir tesir üzere yayıldığını görürüz. Bütün bunlar da asli bir sorunsala varır: Özgürlük. Daha özel manasıyla insanın hem vücudunun hem de aklının özgür olmaklığı. Metinde de sıkça geçtiği üzere Édouard -saldırıdan evvel de- vücudunun ona ilişkin olmayan müstakil bir varlık olduğunu duyumsar. Hücum sonrasında ise kendini meyyit addeder. Vücudu ‘ötekiler’ tarafından yönetilen bir objeye indirgenmiştir. Reda’ya da bu açıdan bakar. Reda’yı asla aklamasa da onun bu aksiyonu planlamadığına, an ve şartların durumuna nazaran ‘hükmedemediği bir şimdiki vakit selinde’ sürüklendiğine ‘ve seçim yaptıkça özgürlüğünü yitirdiğine’ inanmaktadır. Yani şiddet aksiyonlarının asıl faili olarak art planda toplum ve toplumsal yapı işaret edilir.
“… nefret var olmak için bireylere muhtaçlık duymaz, yalnızca tekrar bedene gelebileceği bir yuvaya ihtiyat duyar…” (s.63)
Böylelikle kendini mutsuzluğun müellifi olarak tanımlayan Louis, ‘Şiddetin Tarihi’ kitabında da evvelki kitaplarında olduğu üzere şiddeti çeşitli veçheleriyle irdeleyerek toplumsal ve siyasi yapıyı tahlil eden, bunu da modernizm hududunda, hatta post-modernist çizgide otobiyografik ögelerle harmanlayan bir muharrir olarak karşımıza çıkar.