İran İhtilali önderi Ruhullah Humeyni tarafından geliştirilen ve rejimin temel ideolojisi olan velayet-i fakih müessesinin devamı için şimdiki İran Dini Önderi Hamaney yerine bir halef arıyor.
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin siyaset basamaklarından süratli yükselmesi ve Hamaney ile diyaloğu, dini başkanın Reisi’yi kendi yerine yetiştirdiği spekülasyonları artırdı.
Ancak idareye başlayalı daha bir yıl olmasına karşın Reisi’ye yönelik tenkitler artıyor ve seleflerinin vaktinin birçoklarını tüketen kritik evraklardan kopmuş görünüyor.
Reisi cumhurbaşkanı olduğunda, birçok gözlemci özgeçmişinden ötürü Hamaney’in varisi olduğunu öne sürdü.
İbrahim Reisi, İran’da mesleğinde birinci yargı akabinde cumhurbaşkanı olan hükümetin iki kolunu da bilen seçkin şahıslardan birisi.
Ancak Reisi’nin İran’ın yeni manevî önderi olması için önünde çözmesi gereken önemli belgeler var.
Reisi cumhurbaşkanı olduğunda, birçok gözlemci özgeçmişinden ötürü Hamaney’in varisi olduğunu öne sürdü.
İbrahim Reisi, İran’da mesleğinde birinci yargı akabinde cumhurbaşkanı olan hükümetin iki kolunu da bilen seçkin şahıslardan birisi.
Ancak Reisi’nin İran’ın yeni manevî başkanı olması için önünde çözmesi gereken önemli evraklar var.
EKONOMİK VE SİYASİ SORUNLAR
Reisi’nin cumhurbaşkanı olarak birinci yılındaki sıkıntılarını kategorilere ayırabiliriz; Muhafazakar tenkitler ve ekonomik belirsizlik bunların en başında geliyor.
İran siyaset kurumundaki muhafazakar ögeler, Reisi’nin geçen yılki performansını eleştirerek, cumhurbaşkanlığı makamının zayıf kaldığını argüman etti.
Muhafazakar siyasetçiler, Reisi’nin ekonomiyi anlamadığından ve Parlamento Lideri Muhammed Bagher Ghalibaf ile cumhurbaşkanı ortasında artan tansiyonlardan şikayet ediyor.
Muhafazakar Jomhouri Eslami gazetesi, Reisi’yi ekonomik problemleri çözemezse istifa etmeye çağırdı.
İbrahim Reisi’nin başa geçerken verdiği, yılda bir milyon iş kaynağı sağlama, enflasyonu düşürme ve Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’yı yüzde 8 büyütme amaçları yaptırımların ortasında imkansız üzere görünüyor.
18 ile 35 yaş ortasındaki İranlıların işsizlik oranı geçen seneye nazaran yüzde 1 artarak yüzde 16.6 oldu.
Aynı devirde, 15 yaş ve üstü İranlılar için işsizlik oranı yüzde 9,2’ydi bu yıl ise yüzde 0,4’lük bir artış meydana geldi.
21 Haziran’da aylık enflasyon yüzde 12,2’den yüzde 52,5’ye fırladı.
Çalışma, Refah ve Toplumsal İşler Bakanı Hojjatollah Abolmaleki, suçlamalardan kaçınmak için Haziran ayında istifa etmek zorunda kaldı.
DÜNYADAN UZAK BAŞKAN
İbrahim Reisi 2015 Nükleer Mutabakatı’na geri döneceklerini beyan etmesine karşın bunu yapmadı. Reisi mazeret olarak “güçlü bir hükümet” olmadığını lisana getirdi.
Reisi yaptırımları kaldırtmak için bunun öncelikli bir adım olduğunu biliyordu. İran Cumhurbaşkanının Dini önder Hameney’in siyasetlerini uygulayan makam olmasından da anlaşıldığı üzere Hamaney nükleer mutabakata bu kaidelerle dönmek istemiyor.
Bununla birlikte, Reisi nükleer evraka selefine nazaran daha az ilgi gösterdi..
Eski Cumhurbaşkanı Hasan Manevî, Tahran ziyaretleri sırasında Memleketler arası Atom Gücü Ajansı (UAEA) genel müdürü ile görüştüğü halde Reisi görüşmedi. Bunun yerine Reisi, lider yardımcısı ve Atom Gücü Kurumu lideri, dışişleri bakanı ve bu temasları yürütmek için lider yardımcısına güvendi.
Bu, Reisi’nin yabancı yetkililerle nizamlı toplantılar yapmadığı manasına gelmiyor. Örneğin, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile sistemli olarak görüştü. Lakin Batılı başkanlarla bağı eksikliği var.
VERASET SIKINTILARI
1989’dan bu yana, Hamaney idaresinde hiçbir lider misyondan sağ salim çıkmadı. Her biri başkanlık ofisinden ayrıldı, vazifeden alındı ve küçüldü.
Ancak şimdiye kadar Hamaney, Reisi’ye karşı rastgele bir memnuniyetsizliğini kamuoyu önünde lisana getirmedi. Esed’in ziyareti sırasında “İran İslam Cumhuriyeti’nin lideri ve idaresi de hakikaten canlı” diyerek Reisi’yi tekraren övdü.
Bu muhtemelen, Reisi’nin kimi seleflerinin tersine, kendisiyle Hamaney ortasında su sızmaması için uğraş sarf etmesinin bir tezahürü .
Uzmanlar Reisi’nin büyük ödül olarak kabul edilen dini liderliğe sahip olabileceğini düşündürüyor.