İran’da 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin mevti üzerine başlayan olaylarda kan aktı. Kürdistan eyaletinin başşehri Senendec ile Amini’nin memleketi Sakkız kentlerinde polis, protestoculara karşı gerçek mermi kullandı. En az 3 kişinin hayatını kaybettiği bildirildi. Alandaki insan hakları örgütleri can kaybını 5 olarak açıklamıştı. Kürdistan eyaletinin çabucak hemen tüm kentlerinin yanı sıra, başşehir Tahran dahil çeşitli İran kentlerinde de ufak çaplı şiddet olaylarının yaşandığı protestolar düzenlendi.
ÜNİVERSİTELERDE EYLEM
Göstericilerden kimilerinin otomobil camlarını kırdığı ve çöp kutularını ateşe verdiği görüldü. Fars haber ajansına nazaran Tahran’da polis, göstericileri “cop ve gözyaşartıcı gaz” kullanarak dağıttı. Yaklaşık 250 kişinin gözaltına alındığı açıklanırken, birtakım bölgelerde esnaf Amini’nin mevtini protesto için kepenk kapattı, bayanlar da başörtülerini çıkardı. Öte yandan çeşitli üniversitelerde öğrenci kümelerinin karşı karşıya geldiği aktarılırken Tahran Valisi, “bayrak yakmak, taş atmak” üzere aksiyonların şuurlu ve organize akın olduğunu savundu.
POLİS NEDEN HEDEFTE
Mahsa Amini, geçen hafta Tahran’ı ziyareti sırasında “kıyafet kurallarına uymadığı” gerekçesiyle “ahlak polisi” olarak bilinen İrşad devriyelerince 13 Eylül’de gözaltına alınmış ve birebir gün apansız kötüleşerek şuurunu yitirmişti. Polis, üç gün komada kaldıktan sonra 16 Eylül’de hastanede öldüğü açıklanan bayanın bir “kalp rahatsızlığı yaşadığını” savunurken, aktivistler Amini’nin darp edildiğini ve başına aldığı darbeler yüzünden öldüğünü söylüyor.
İŞKENCE İDDİASI
İran İçişleri Bakanlığı olayla ilgili soruşturma başlatırken Tahran emniyeti, Amini ile memurlar ortasında “fiziksel temas” olmadığını açıkladı. Fakat insan hakları avukatları bayanın başında kırıklar olduğunu sav etti. Mahsa Amini’nin babası da kızının kalp ya da gibisi sıhhat sorunu bulunmadığını belirterek vefatından polisi sorumlu tuttu. Tahran İsimli Tıp Müdürlüğü kesin mevt nedeninin üç hafta içinde açıklanacağını duyurdu.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’nden yapılan açıklamada, genç bayanın başına copla vurulduğu istikametindeki savlar hatırlatılarak, “derhal ve tarafsız bir azap soruşturması” talep edildi.
MİLLETVEKİLİ ELEŞTİRDİ
İrşad polisinin uygulaması İranlı milletvekillerini de rahatsız etti. Milletvekili Celal Raşidi Koçi, uygulamayı eleştirdiği açıklamasında, ahlak polisinin ‘ülke için kayıp ve ziyandan öteki bir sonuç getirmediğini’ söyledi. Koçi, “İnsanları karakola götürüp sonra tövbe etmelerini bekleyemezsiniz” diye reaksiyon gösterdi.
AHLAK POLİSİ NEDİR
‘Ahlak polisi’ diye bilinen takımlar, alışveriş merkezleri, kent meydanları üzere bölgelerde vazife yapıyorlar. Uygunsuz giyindikleri gerekçesiyle gözaltına alınan bayanlar, genelde nasıl giyinecekleri konusunda ders aldıktan sonra hür kalıyor.