Zorunlu başörtüsü ve ahlak polisine reaksiyonla başlayan şovlar, kısa müddette ülke geneline ve dünyaya yayıldı. Çıkan olaylarda emniyet güçlerinin müdahalesi sonucu yüzlerce kişi öldü, binlerce kişi ise yaralandı. Şovlarda, 10 binden fazla kişinin gözaltına alındığı belirtiliyor.
Tahran Başyargıcı Ali El-Kasi Mihr, 31 Ekim’de yaptığı açıklamada, son olaylarda “yıkıcı hareketlerde bulunan, güvenlik güçlerine saldırma yoluyla yaralanmalarına yahut ölmelerine neden olan, kamu malını ateşe verme üzere ağır hatalarla ilgili yalnızca başşehir Tahran’da bin civarında iddianamenin hazırlandığını” duyurdu. Göstericilerden “isyanın liderleri” olarak nitelendirilerek gözaltına alınanlardan kimileri, İran Ceza Kanunu’nunda yer alan “ateşli ve ateşsiz silahlarla insanlara saldırmak, ülke güvenliğini tehlikeye atarak kaygı ve dehşet salmak, kamu tertibini bozmak ve yeryüzünde bozgunculuk yapmak” üzere suçlamalarla idam cezasıyla yargılanıyor.
Milletvekillerinden idam bildirisi
Geçen pazar günü İran Meclisi’ndeki 227 milletvekilinin imzasıyla, “gösterilerde ateşli yahut ateşsiz silahlarla insanların canına kast eden ve vefatlarına neden olan bireyler hakkında idam cezasının uygulanmasını öneren” bir bildiri yayımlandı.
Devrim Mahkemesi’nde 29 Ekim’de gerçekleştirilen duruşmada, şovlarda gözaltına alınanlardan Muhammed Kubadlu, Saman Sayyidi, Muhammed Berugani, Ebulfazl Mihri Hüseyin Hacılu, Muhsin Rızazade Karaklu ve Said Şirazi‘nin davaları görüldü.
Sözkonusu sanıklar, “yeryüzünde bozgunculuk yapmak”, “ülke güvenliğine karşı cürüm işlemek gayesiyle toplantı düzenlemek”, “emniyet mensuplarına saldırmak”, “kamu malını ateşe vererek ülke tertibi ve güvenliğini bozmak” üzere cürümlerle yargılanıyor.
Öte yandan, İranWire haber sitesinde yer alan haberde, Tahran’daki şovlarda gözaltına alınan Mahan Sadarat hakkında idam kararı verildiği öne sürüldü. İsmini vermeyen yargı kaynağı, davaya bakan hakimin, Sadarat hakkında, “Motosikleti ateşe vermek, şikayetçinin telefonunu imha etmek ve bıçakla taammüden adam yaralamak” suçlamasıyla idam cezası metnini hazırladığı ve ileriki günlerde bu kararını açıklayacağını söz etti.
Sadarat, bir hafta evvelki duruşmada hakkındaki tezleri yalanlamıştı.
İran’daki gösteriler
Tahran’da 13 Eylül’de “ahlak polisi” olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından gözaltına alındıktan sonra gördüğü şiddet sonucunda hastaneye kaldırılan 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin 16 Eylül’de hayatını yitirmesi ülkede infiale yol açmıştı.
Amini’nin 17 Eylül’de memleketi Sakkız kentindeki cenaze merasimi sonrasında başlayan şovlar, ülkenin birçok kentine yayılmıştı.
Gösterilerdeki can kaybına ait resmi makamlardan net bilgi paylaşılmazken, Norveç merkezli İran İnsan Hakları Kurumu (IHR), Amini’nin mevti sonrasında başlayan şovlarda emniyet güçlerinin müdahalesi sonucu hayatını kaybedenlerin sayısının 300’ü aştığını açıkladı.
İran’da Sünnilerin ağır olarak yaşadığı Sistan-Beluçistan eyaletinin idare merkezi Zahidan kenti, 30 Eylül’de cuma namazı sırasında protestocular ile İran güvenlik güçleri ortasında “Kanlı Cuma” olarak bilinen büyük olaylara sahne olmuştu. Olaylarda 40’dan fazla kişi hayatını kaybetmişti.