İran’da onlarca kentte binlerce personelin dün başlattığı grev bugün de devam ediyor.
Sosyal paylaşım sitelerinde paylaşılan doğrulanmış imajlara nazaran, çalışanların greve gittiği kentler ortasında Tahran, Reşt, İsfahan, Tebriz, Şehinşehr, Hürremabad, Abadi, Kirmanşah, Bender Abbas, Burucerd ve Ahvaz da var.
BBC Farsça Servisi’nin haberine nazaran “Kanlı Kasım” ya da “Aban Katliamı” diye bilinen 2019-2020 yılındaki şiddetle bastırılan büyük protestoların yıldönümünde başlatılan hareketler, birebir vakitte ülkede üçüncü ayına giren ve ülkenin dört yanında hâlâ süren protestolarla bütünleşiyor.
2019-2020 yılında petrol fiyatlarına yüzde 50-200 oranında artırım yapılması üzerine patlak veren ve 20’yi aşkın kente yayılan protestolarda öfke giderek büyümüş, bankalar, resmi binalar tahrip edilmiş, hükümetin şiddetli müdahalesinde yüzlerce gösterici öldürülmüştü.
Daha evvel 2009 yılında da ülkede bilhassa üniversite öğrencilerinin odağında olduğu bir protesto dalgası yaşanmıştı fakat 2019 protestoları, yaygınlığı ve şiddeti itibariyle bunları geride bırakmıştı.
Protestoların başını bayanlar çekmişti
‘Şimdiye kadarki en uzun müddetli gösteriler’
Mahsa Amini’nin istendiği biçimde örtünmediği gerekçesiyle gözaltında öldürülmesini protesto emeliyle iki ay evvel başlayan şovlarda şu ana kadar ölenlerin sayısı İran İnsan Hakları Örgütü’nün teyit edebildiği haberlere nazaran 326. Ama örgüt sayının bunun üzerinde olduğunu varsayım ediyor.
Gösteriler, ülkenin her yanına ve farklı bölümlere yayılarak büyürken bağımsız Harana haber ajansının varsayımlarına nazaran gözaltına alınanların sayısı da 15 bini buluyor.
İlk günlerinde bayanların yaygın ve cüretli hareketleriyle alevlenen protestolar giderek, gün gün daha geniş bölümleri kapsamaya başladı ve son günlerde “Kanlı Kasım” anmaları vesilesiyle emekçilerin grevleriyle de desteklenmeye başladı.
Gösterilerin art planını konuştuğumuz BBC Farsça Servisi editörlerinden Muhammed Veziri, “Olaylar artık başlangıçtaki üzere tek bir bahisle ilgili değil. Artık sorun yalnızca başörtüsü değil” diyor.
Veziri, “Genel olarak memnuniyetsiz olunan her şey protesto ediliyor. Artık direkt rejimin çekirdeğindeki isimler açık bir biçimde hedefleniyor, rejimin sembolleri hedefleniyor” diye ekliyor.
Peki bu şovların İran İslam Cumhuriyeti’nin tarihindeki en güçlü protesto dalgası olduğu söylenebilir mi?
Veziri, “Belki şiddeti bakımından en büyük değil, lakin katiyetle en uzun süreni” diyor ve şovların üçüncü ayına girdiğine işaret ediyor.
Bunun da ötesinde bu şovları farklı kılan bir öbür özellik de, ülkenin her yanını ve çok geniş toplumsal bölümleri kapsıyor olması.
Muhammed Veziri, “Bu protestolar, İran’da daha evvel hiçbir toplumsal hareket ve reaksiyonun görülmediği yerleri de harekete geçirdi” diyor.