16 Eylül 2022 günü İran’ın başşehri Tahran’da ahlak polisleri tarafından tutuklanan bir bayan gözaltına alındıktan 3 gün sonra hayatını kaybetti. Tahran polisi inkâr etse de bayanın darp edildiği biliniyor. Bu yazıda size İran’daki ahlak polisleri nasıl vazifeye geldi ve neler yapıyorlar ondan bahsedeceğim.
İyi okumalar.
Mehsa Emini başörtüsü yüzünden tutuklandı.
Son günlerde hepinizin haberlerde görmüşsünüzdür. İran’ın başşehri Tahran’da bir bayan İran ahlak polisi tarafından gözaltına alındı ve bu gözaltı sırasında hayatını kaybetti. Olay, 16 Eylül 2022 tarihinde meydana geldi. 22 yaşındaki İranlı Kürt Mehsa Emini, giysisi ve başörtüsü İslam’a karşıt olduğu gerekçesiyle devriyeler tarafından tutuklandı.
Genç bayanın gözaltına alındıktan sonra rahatsızlandı.
Tutuklanan bayan, gözaltına alındıktan 3 gün sonra kuşkulu bir formda öldü. Kötüleşerek hastaneye kaldırılan ve komaya giren Mehsa’nın vefat nedenini ansızın şuurunu kaybettiği ve kalp rahatsızlığı olarak açıkladılar fakat durum o denli değildi. İranlı Kürt insan hakları derneği Hengaw, bayanın polis tarafından darp edildiğini, ailesiyle bayanın bedeninde darp morlukları olduğunu tabir etti.
Mehsa Emiri’nin MR sonuçları azap gördüğünü doğruladı.
Resmi makamlar genç bayanın vefatının azaptan kaynaklandığını yalanlasa da geçtiğimiz hafta sonundan bu yana İran’da bilhassa Kürdistan ve Tahran bölgesinde olmak üzere halk olayı protesto etti. İşyerleri ve fabrikalar grev yapıyor, üniversiteler yürüyüş yapıyorlar. Bir hacker kümesinin İran International’a Mehsa’nın MR sonuçlarını sızdırdığı ve sonuçlarda Mehsa’nın kafatasının kırık olduğu haberinden sonra halk protestolarını giderek artırdı.
Olaydan sonra İran halkı sokaklara döküldü.
Mehsa’nın Kürtlerin ağır yaşadığı memleketi Sakkız’daki cenazesinde öfkeli kalabalık ve aksiyoncular dini önder Ayetullah Hamaney aleyhine sloganlar atmış, bayanlar başörtülerini çıkarıp yakmıştı. Başörtüsü yasası nedeniyle Mehsa’nın öldürülmesi sanal ortamda şok tesiri yarattı. Ülke genelinde uzun yıllardır baskıyla sürdürülen molla rejimine, kanunlara ve ahlak polislerine karşı protestolar meydana geldi.
Sokaklarda “diktatöre ölüm” sloganları atılıyor.
Mehsa Emini’nin gözaltında vefatından sonra Kürt bölgelerinde ağır olmak üzere başşehir Tahran üzere birden fazla kentte ahlak polislerine ve hükümete yönelik ayaklanmalar başladı. ‘Diktatöre ölüm’ sloganlarının atıldığı şovlar sırasında polis halka müdahale ediyor ve eylemcilerden ölenlerin olduğu haberleri yapılıyor.
Peki kim bu ahlak polisleri?
İrşad Devriyesi ya da Moda Polisi olarak bilinen ahlak polisi, İran İslam Cumhuriyeti’nin kolluk kuvvetlerine yardımcı olan özel bir gruptur. 2005 yılında kurulan bu takım kılık kıyafet kurallarına uygunsuz giyinen bayan ve erkekleri tutuklamak için kuruldu. Bu devriyeler genelde İran halkının ağır gezdiği yerlerde vazifelidir. Parklarda, alışveriş merkezlerinde, meydanlarda ve metrolarda makus örtülmüş başörtülüleri durdurur ve alıkoyar.
Ahlak devriyesi sokaklarda minibüsle devriye atar.
İran’daki ahlak polisleri minibüsle gezer ve onlara çarşaflı bayanlar eşlik eder. Alıkoyulan bayanlar karakola ya da ıslahevine götürülür ve orada babaları, eşleri ya da erkek kardeşlerinden biri gelip onları özgür bırakmak için alana dek nasıl giyinmeleri gerektiği konusunda ders alırlar.
İranlı bayanları için en başından beri tehditler.
İran’da ahlak polisinin varlığı çok tartışılmaktadır. Bir kesim bu polislerin doğruyu emrettiğini ve yanlışı yasakladığını savunurken öbür kesim polisin vatandaşın özgürlüklerine hürmet duymadığını ve İslam dışı bir uygulama olduğu gerekçesiyle karşı çıkıyorlar. Bilhassa bayanlar için!
Kadınlar köşe bucak kaçsalar da ahlak polisi daima peşlerinde.
İran’da İslami kurallardan en çok bayanlar etkileniyor. Kıyafet kontrolleri yüzünden ahlak polislerine yakalanmamak için çok uğraşıyorlar. Ahlak polisleri bilhassa yaz aylarında bayanlara rahat vermiyor. İranlı bayanların renkli ve havalı kıyafetler giymesi yasak. Giyen bayanlar polisler tarafından karakola götürülüyor. Karakolda tutuklanan bayanlara gelecekte kurallara uyacağını dair yazılı kağıt imzalatıyorlar.
Kadınların özgürlüğünü kısıtlıyor ve onurlarını kırıcı davranışlarda bulunuyorlar.
Çoğu vakit da bayanlar gözaltındayken kıyafetleri parçalanıyor ve kirli siyah bir çarşafla meskene gönderiliyor. Ahlak polisine karşın genç bayanlar daha dar ve renkli kıyafetler tercih ederek kuralları protesto ediyor. İranlı modeller toplumsal medya üzerinden renkli yeni kıyafetlerini sergiliyor.
İran’da baskılara karşın modeller ve ünlü fenomenler ahlak polislerini protesto ediyor.
İranlı model Şebnem Molavi 2016 yılında ABD’li moda mecmuası FSHN’in kapağında yer aldı. Fakat İslam tersliğini yaymak hatasından mahpusa atıldı ve birkaç gün sonra kefaletle özgür kaldı.
Seçimlerde azaltılacağı vaat edilse de bilakis sayıları daha da arttı.
2012 seçimlerinde Manevî, ahlak polislerinin sokaklarda azaltılacağını vaat etse de bugün durum tam aksisi. Hatta 2016 yılında var olan ahlak polislerine ek olarak Tahran Emniyet Müdürü 7 bin bayanı ve erkeği sivil ahlak polisi olarak vazifeye aldı.
Mehsa Emini’nin vefatından sonra tekrar reaksiyon odağındalar.
İran’da ahlak polisleri ya da başka bir ismiyle moda polisleri, 2005’te misyona geldiklerinden bu yana insan ve bayan haklarına alışılmamış kuralları, özgürlükleri kısıtlamaları ve insan onurunu hiçe saymaları yüzünden memleketler arası toplumun yansısını çekiyor. Geçtiğimiz günlerde Mehsa Emini’nin vefatından sonra tekrar bütün dünyanın gündemindeler ve maalesef var hayli da kalacak gibiler.
💭 Siz ahlak ya da moda polisleri hakkında neler düşünüyorsunuz? Yorumlarınızı bekliyorum.