Irak’ta bir kaç günden beri süren protestolar ülkedeki en büyük Şii hareketi olan Mukteda el Sadr yanlılarının evvelki gün başşehrin Yeşil Bölge olarak isimlendirilen kesitinde şov yapmasıyla doruk noktasına ulaştı.
Medyada yazılıp çizilenlere pek kulak asmayın, sav edildiği üzere Yeşil Bölge’yi de işgal etmedi Sadr yanlıları. Zira işgali gerektirecek kadar ele geçirilmez değil burası. Birkaç yıl evvel bir konferansı izlemek için gittiğim Irak’ta otelimin bulunduğu bu bölge “terörden arındırılmış” hale getirildiği için elçiliklere, yabancı misyonlara mesken sahipliği yapıyor. Sıkı bir muhafaza altında olduğu da doğrudur, hatta bölge içinde oturan vatandaşların özel bir giriş evrakı bile vardır. Lakin buna karşın Sadr yanlılarının orada bulunmaları işgal olarak bedellendirilemez. Zira bölgede şov yapılması olağandır, kaldı ki Sadr hareketi mensupları daha evvel de bir kaç kere, en bilineni 2016’daydı, geniş iştirakli protesto şovları gerçekleştirdiler Yeşil Bölge’de.
Göstericilerin daha sonra Irak Parlamentosu’n doluştukları haberleri geldi. Buna da, Sadr’ın çekilin buyruğuyla çabucak son verildiği için “işgal” değil “baskın” denebilir yalnızca. Son seçimlerde çok sayıda milletvekili çıkarmasına karşın parlamentodan çekilen Sadr Hareketi’nin meclisi işgali de epey ironik natürel ki.
Sadr Hareketi’ni bilmeden
Meclis baskının nedeni, İran takviyeli Şii partileri ile müttefiklerinin denetimindeki bloğun Başbakanlık için Muhammed el Sudani’yi aday adayı göstermesi. Sudani’yi asıl öneren ise eski Başbakan Nuri el Maliki.
Şii olmasına karşın Sudani’ye neden karşı olduğunu anlayabilmek için Sadr Hareketi’ni, hareketin önderi Mukteda el Sadr’ı bilmek gerek. Ülkenin birliği konusunda en önemli, en kararlı güç olduğunun bilinmesi gerek. Her şeyden evvel ön yargıyla yaklaşılmamalı alışılmış. Sadr Hareketi de tıpkı Lübnan’daki Hizbullah üzere yabancı müdahalelere karşı, ülkedeki tüm farklı toplulukların bir ortada yaşamasından yana. Lübnan’da nasıl Hizbullah, İsrail’e karşı ülkenin garantisi olmuş, Hıristiyanların bile dayanağını kazanmışsa, Irak’ta Sadr Hareketi de emsal özellikler gösteriyor.
Milliyetçi, bağımsızlıkçı, Şii
Öncelikle tüm Şiilerin İran yanlısı olduğu algısını yıkan bir hareket Sadr Hareketi. İran’ın Irak’ın işlerine karışmasını katiyen istemiyor. Sudani’ye bu nedenle karşı. Hareketin genç başkanı Sadr, 2016’da Bağdat’taki Tahrir Meydanı’nda elinde Irak bayrağını sallayarak konuşma yapmıştı taraftarlarına. Sadr, tuhaf bir karışım üzere gelecek fakat hareketini milliyetçi, bağımsızlıkçı bir Şii hareketine dönüştürdü. Ulusal kurtuluşçu bir özelliği de var doğal. Ülkenin 2003’teki ABD işgalinden sonra Sadr’ın kurduğu Mehdi Ordusu hem ABD’lilere, hem Sünnilere hem de İran dayanaklı Bedir milislerine karşı savaş vermişti.
Ülkedeki iç savaşın 2006’da doruğa çıktığını, Mehdi Ordusu’nun da bir zulüm aygıtına dönüştüğünü de belirteyim. Bu Sadr’ın prestijini oldukça sarsan, zedeleyen bir gelişmeydi. Hakikaten bir mühlet sonra Sadr Mehdi Ordusu’nu dağıtmıştı.
O artık bir reformcu
Sadr’ın fikirleri, halleri 2011 “Arap Baharı” sırasında/sonrasında önemli değişiklikler gösterdi. Toplumsal adaletten, ülkenin birliğinden kelam eden birine dönüştü giderek. Dışarıdan müdahaleye tahammülü olmayan biri Sadr. Din ya da mezhep birliği onun bu müdahaleleri kabul etmesinde hiç de tesirli olgular değil. Kıymet verdiği tek mevzu Ulusal Birlik.
Buna verilecek en güzel örnek de kendisi üzere Şii olan eski Başbakan Nuri el Maliki’nin İran yanlısı tavrına meydan okumasıdır. Hatta 2012’nin sonunda Irak’ta hem İran hem de ABD zıddı Sünni şovlara dayanak verdi. Hareketine bağlı milislerinin önemli bir ıslahattan geçmeleri gerektiğini söylediği biliniyor. Uzun vakittir barış yanlısı tavrıyla da dikkat çekiyor Sadr. Mehdi Ordusu’nun izlerini silmek için hareketine Barış Kurumları (Saraya al Salam) ismini vermesi de enteresandır.
Saraya al Salam mensupları Irak güvenlik güçleriyle birlikte çalışıyor, Sünnilerle birlikte vazife yapmaktan çekinmiyorlar. Alışılmış bunlar tesadüf değil. Sadr’ın bu tavırlarında babasından kalan kimi fikirler var. Sadr Hareketi’nin kurucusu Ayetullah Muhammed Sadık el-Sadr, İran tersi bir Irak milliyetçisiydi. Oğlunun birebir tavrı sürdürmesi anlaşılabilir. Ülkedeki yolsuzluklara karşı da en açık hali alan Sadr oldu. Bu tavrını da hala sürdürüyor.
Kişisel olarak tüm Ortadoğu’da Hizbullah önderi Nasrallah’la birlikte son derece ilgimi çeken bir figür olan Sadr’la bir söyleşi yapmayı çok isterdim. Umarım yakın vakitte gerçekleştirebilirim bunu. Gerekli eğitimleri almadığı için fetva verme yetkisi bile olmayan bu genç başkanın milisleri üzerindeki tesiri nitekim incelenmeye bedel.
Mezhepçiliği öteleyen milliyetçiliğiyle, bağımsızlıkçılığının yanısıra toplumsal adaleti de kapsayan sol eğilimiyle Mukteda Es Sadr Irak’ın parçalanmışlığını ortadan kaldırabilecek tek önemli güçtür.
Bunun doğrulanması için fazla vakte gerek kalmayacak.