Mehmet Akif Ersoy’un, “Safahat” yapıtının haklarını elinde tutan İnkılap Kitabevi’nin, şairin öteki şiirlerinin de bulunduğu ikinci kitabı yayımlayan yayıncıya karşı kazandığı tazminat, Yüksek Mahkeme kararıyla bozuldu.
İstiklâl Marşı’nın şairi olması sebebiyle ”İstiklal Şairi” olarak da anılan Mehmet Âkif Ersoy’un çok sayıda şiiri “Sebilü’r-Reşad” ve “Sırat-ı Müstakim” mecmualarında yayımlanmıştı.
Şairin 1936 yılında vefatından sonra, Ömer İstek Doğrul, 1943 yılında şiirleri Latin alfabesiyle işleyerek “Safahat” isimli yapıtı meydana getirdi.
Safahat’ın mali hakları, Ersoy’un mirasçıları ile yapılan mutabakat yeterince İnkılap Kitabevi’ne devredildi.
İKİNCİ KİTAP YAYIMLANDI
1987 yılında Mehmet Akif Ersoy’un şiirlerinden oluşan ikinci bir kitap yayımlandı. M. Ertuğrul Düzdağ, “Mehmet Akif Ersoy ve Safahat-Tam Metin ve Safahat Dışında Kalmış 54 Şiir” isimli yapıtı hazırladı. Ersoy’un vefatının üzerinden 50 yıl geçtikten sonra (1987 yılında) yayımladı.
KORUMA MÜHLETİ 50 YILDAN 70’E ÇIKARILDI
1951 tarihli Fikir ve Sanat Yapıtları Kanunu’nun eser sahibinin mali haklarının müdafaa mühletini vefat tarihinden itibaren 50 yıl olarak sınırlayan 27. hususu, 1995 yılında eser sahibinin vefatından itibaren 70 yıla çıkarıldı.
M. Ertuğrul Düzdağ, Davet Yayınları’nın sahibi Şaban Kurt’la 1997 yılnda mukavele imzalayarak yapıtın basım, çoğaltım ve dağıtım haklarını 99 yıl müddetle devretti. Bu tarihten sonra ikinci kitap Davet Yayınları tarafından basılarak yayımlandı.
İNKILAP KİTABEVİ DAVA AÇTI
Mirasçılarıyla imzaladığı kontrata bağlı olarak Mehmet Âkif Ersoy’un şiirlerinin işlendiği ”Safahat” isimli yapıtın mali haklarını 1943 yılından beri elinde bulunduran İnkılap Kitabevi, Şaban Kurt’un sahibi olduğu Davet Yayınevi’nin yayımladığı, ”Mehmet Akif Ersoy ve Safahat-Tam Metin ve Safahat Dışında Kalmış 54 Şiir” isimli yapıtla mali haklarını ihlal ettiğini ileri sürerek 6 Nisan 2006’da tazminat davası açtı.
Mahkeme davayı kabul ederek Davet Yayınevi aleyhine 25 bin TL maddi tazminata hükmetti.
Temyiz sürecinde sonuç alamayan Davet Yayınevi sahipi Şaban Kurt Anayasa Mahkemesi’ne ferdi müracaatta bulundu:
Yüksek Mahkeme şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
Kural olarak hukuk güvenliği kanunların geriye yürütülmemesini zarurî kılar. Geçmiş, yeni çıkarılan bir kanunun tesir alanı dışında kalır. Bu nedenle sonradan yürürlüğe giren kanunların geçmişe ve kesin nitelik kazanmış hukukî durumlara tesirli olmaması hukukun genel ilkelerindendir
Başvurucunun mali haklarını devraldığı ve Mehmet Âkif Ersoy’un şiirlerinin işlendiği eser 1987 yılında oluşturulmuş ve anılan tarihten itibaren umuma arz edilmiştir. Münasebetiyle ihtilaf konusu eser, 4110 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 12/6/1995 tarihinden evvel hukuka uygun olarak alenileşmiştir.
Bu durumda kelam konusu yapıtın 5846 sayılı Kanun’daki mali hakların eser sahibi yahut bunları devralan kişi tarafından mülk hâline geldiği açıktır.
Bu durumda ”Mehmet Akif Ersoy ve Safahat-Tam Metin ve Safahat Dışında Kalmış 54 Şiir” isimli yapıtı yayımlaması ve satışa sunması nedeniyle müracaatçı aleyhine tazminata hükmedilmesi devletin müspet yükümlülüklerinin ihlaline yol açmıştır.
Açıklanan münasebetlerle Anayasa’nın 35. hususunda teminat altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.
HÜKÜM: MÜLKİYET HAKKININ İHLALİ
Anayasa Mahkemesi şu kararı kurdu:
- Mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ait savın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
- Anayasa’nın 35. hususunda garanti altına alınan mülkiyet hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,
- Kararın bir örneğinin mülkiyet hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yine yargılama yapılmak üzere İstanbul 1. Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesine GÖNDERİLMESİNE,
- 294,70 TL harç ve 9.900 TL vekâlet fiyatından oluşan toplam 10.194,70 TL yargılama sarfiyatının müracaatçıya ÖDENMESİNE,
- Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 14/9/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.