Bu yıl sonunda İngiliz hükümetine sunulacak 300 sayfalık bir raporda 1917’den 1948’e kadar Filistin’de iktidarda olan İngiliz idaresinin “Filistin nüfusu üzerinde sistematik olarak işlediği şok edici suçların” ispatları sunulacak.
1944 yılında bir çocukken İngiliz askerleri tarafından vurulan Filistinli iş adamı Munib al-Masri öncülüğünde hazırlanan raporda hükümetten resmi bir kabul ve özür talep ediliyor.
BBC’nin Newsnight programında ele alınan rapora Masri’nin yönlendirmesiyle iki milletlerarası avukat da katkı sundu.
Osmanlı İmparatorluğu’nun hezimetiyle İngiliz denetimine geçişinden yaklaşık 20 yıl sonra Filistin’de ayaklanmalar baş göstermişti.
Filistin’de yol kenarında patlayan bir bombanın dört İngiliz askerini öldürmesinden sonra İngiliz kuvvetleri, sorumlunun kim olduğuna bakmadan, bütün Filistin köylerine “cezalandırıcı eylem” siyaseti başlattı.
1938 sonbaharında İngiliz baskınına uğrayan Filistin köyü El Bassa, en kanlı aksiyonların yaşandığı yerlerden biri olarak tarihe geçti.
Rolls Royce zırhlı araçlarına monte edilmiş makineli tüfekler Filistin köyüne ateş açtı. Akabinde İngiliz Ordusu’nun piyade tüfeği alayı yanan meşalelerle gelip konutları ateşe verdi.
Köylüler bir yere toplandı ve İngiliz askerleri onları zorla bir otobüse bindirdi. Bir mayın yerinin üzerinden geçmeye zorlanan otobüsteki herkes hayatını yitirdi.
Bir İngiliz polisi, mayın patlamasıyla parçalanan vücutlardan kalanları gömmek isteyen Filistinli bayanların fotoğrafını çekti.
Bu fotoğraf, İngiliz kuvvetlerinin Filistin’de savaş kabahati işlediğini tez eden 300 sayfalık bir kanıt evrakında yer alıyor.
Dosya ile birlikte İngiliz hükümetine sunulacak dilekçede 1917’den 1948’e kadar Filistin’de iktidarda olan İngiliz idaresi sırasında yaşanan ihlaller için resmi bir kabul ve özür talep ediliyor.
1948’den sonra İngiltere Filistin’den süratle çekildi ve İsrail Devleti resmi olarak kuruldu.
“Tamamen korumasızdık ve bizi savunacak kimse yoktu”
BBC’nin evraktaki tarihi ispatlara dair incelemesinde, keyfi infazlar, azap, canlı kalkanların kullanımı ve toplu infazlar için konutların yıkılması üzere uygulamalara yer verildiği görülüyor.
Bunların birden fazla, periyodun İngiliz resmi siyaset yönergeleri dahilinde yahut kıdemli subayların müsaadesiyle gerçekleştirildi.
El-Bassa’dan sağ kurtulan bir çiftin oğlu Eid Haddad BBC’ye verdiği demeçte, “İnsanların ailemin genç yaşta acı çektiklerini bilmelerini istedim. Ve ölenlerin sesi olmamız gerekiyor” dedi.
İngiltere Savunma Bakanlığı yaptığı açıklamada, kelam konusu periyoda ait silahlı kuvvetler çalışanına yönelik tarihi savların farkında olduğunu ve sağlanan her bir delilin “baştan sona inceleneceğini” belirtti.
Özür talebinin, devam eden İsrail-Filistin çatışması bağlamında ele alınması ve İngiltere’nin sömürge devrindeki cürümleri için sorumluluğu tartışmalarını yine açması olası.
Talep, tanınmış Filistinli teşebbüsçü ve eski siyasetçi Munib el-Masri’nin öncülüğünde getiriliyor. 88 yaşındaki El Masri, 1944 yılında şimdi çocukken İngiliz askerleri tarafından vurulup yaralanmış.
İşgal altındaki Batı Şeria’da yer alan Nablus kentindeki meskeninde BBC’ye konuşan El Masri, “[İngiltere’nin rolü] beni çok etkiledi zira insanların nasıl taciz edildiğini gördüm… büsbütün korumasızdık ve bizi savunacak kimse yoktu.”
Projede iki üst seviye milletlerarası avukat yer alıyor. Bunlar, Memleketler arası Ceza Mahkemesi eski başsavcısı Luis Moreno Ocampo ve eski BM İnsan Hakları ve Terörle Gayret Özel Raportörü İngiliz avukat Ben Emmerson KC.
Emmerson, BBC’ye verdiği demeçte hukuk grubunun, “İngiliz Mandası güçlerinin belli ögeleri tarafından Filistin nüfusu üzerinde sistematik olarak işlenen şok edici suçların” delillerini ortaya çıkardığını söylüyor.
“Bana hiçbir sivil soruşturma yapılmaması talimatı verildi”
El-Masri dilekçesini bu yılın sonunda İngiliz hükümetine sunmayı planlıyor.
Dilekçesinde bir vahşetten daha bahsediliyor.
1939 yazında Black Watch alayından askerlerin Batı Şeria’da bulunan Halhul köyünde meskenlere baskın düzenleyip köylüleri silah zoruyla topladığı anlatılıyor.
Hem bölge sakinlerinden hem de İngiliz askerlerinden çok sayıda şahit, 150 kadar erkeğin bir caminin gerisindeki bir alana sürülüp dikenli tellerle çevrili kafeslere girmeye zorlandığını anlatıyor.
İngiliz askerleri konutunu basıp çatılarını işgal ettiğinde bir çocuk olan 88 yaşındaki Muhammed Ebu Rayan, “Bu beşerler devrimci değil, çiftçilerdi. Devrimciler dağlarda saklanıyorlardı” diyor.
Dikenli tellerle çevrili kafesteki 13 kişinin susuzluktan öldüğü ve en az bir kişinin kaçmaya çalışırken vurularak öldürüldüğü belirtiliyor.
Ebu Rayan Halhul’daki konutundan BBC’ye verdiği demeçte, “Kökleri yemeye çalışmak için toprağı kazmaya başladılar. Yalnızca serinlemek için derilerine ıslak toprak sürdüler.” diyor.
Dönemin bölge komiseri Edward Keith-Roach meyyit sayısının daha az olduğunu özel bir mektubunda lisana getiriyor:
“48 saat süren kapatmadan sonra erkeklerin birden fazla çok hastaydı. Yaşlı ve güçsüz 11 kişi öldü. Bana hiçbir sivil soruşturma yapılmaması talimatı verildi.”
Sokağa çıkma yasakları ve el koymalar
İngiltere Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlılar’ı mağlubiyete uğratmasıyla Filistin’in denetimini ele geçirdi.
1917’de Dışişleri Bakanı Arthur Balfour, Siyonistlere Museviler için bir ulusal vatan kelamı verdi. Bu, Balfour Deklarasyonu olarak biliniyor.
İngiltere’nin yönetme yetkisi, artan Yahudi göçü ve nüfuzuyla sonuçlandı. Bu durum, Filistinli Araplar üzerinde artan şiddete yol açtı.
Arap İsyanı olarak bilinen Filistin isyanı 1936’da patlak verdi ve Londra, ülkeyi birlikleriyle doldurdu.
Askeri tarihçi Prof. Matthew Hughes’a nazaran, Britanya’nın Filistin’de neden olduğu vahşet “şiddetli ve şaşkınlık verici”ydi lakin “istisnai” idi.
Prof. Hughes’a nazaran, İngiltere’nin hareket kısıtlamaları, sokağa çıkma yasakları, mülk yahut mahsullere el konulması, yollar ve askeri üsler inşa etmek için zorla emek kullanımı üzere keyfi münasebetlerle yapılan sistematik uygulamaları “Filistinliler’i yıpratmada çok daha temel, kalıcı ve yıpratıcı”ydı.
“Britain’s Pacification of Palestine” kitabının muharriri Prof. Hughes, “Bütün ülke bir çeşit hapishaneye dönüştü” diyor.
Hughes, İngiltere’nin askeri yönergelerinin, birliklerin çoğunlukla konutların yıkılmasıyla sonuçlanan “toplu cezalandırma”, “intikam” ve isyankarların vurulmasına müsaade verdiğini söylüyor. Buna nazaran şüphelilerin kaçarken vurulması yaygın bir uygulamaydı.
El-Masri, yeni kurulan İsrail Devleti’nin İngilizler’den kalan kimi harika hal yetkilerini benimsediği için, devam eden çatışmanın Filistinliler’i büsbütün savunmasız bıraktığını söylüyor ve ekliyor:
“Britanya bunu telafi etmenin yollarını ve araçlarını görmeli… yürekli olmalı ve ‘Bunu yaptığım için üzgünüm’ demeli”.