İngiltere’de Maliye Bakanı Kwasi Kwarteng, yeni hükümetin vaadettiği kapsamlı vergi indirimi siyasetinin detaylarını parlamentoda açıkladı.
Maliye Bakanı önümüzdeki mali yılda uygulamaya girecek olan planın bir kuşağın gördüğü en kapsamlı vergi indirimi olduğunu söylüyor.
Başbakan Liz Truss daha evvel iktisat siyasetinin çerçevesini çizerken kendinden evvelki Muhafazakar Parti hükümetinin planladığı ya da uyguladığı kimi vergi artışlarını gelir dağılımı adaletini değil büyümeyi önceleyeceğini savunarak geri alacağını, böylelikle bütün toplumu zenginleştireceğini söylemişti.
Başta Emekçi Partisi olmak üzere muhalefet partileri ise planın zenginleri ödüllendirdiği ve düşük gelir kümelerinin artan enflasyon karşısındaki problemlerine deva olmadığını söylüyor.
Parlamentoda açıklanan “mini bütçe” ile;
- Gelir vergisi, yıllık 12 bin 571 sterlinden 50 bin 270 sterline kadar olan gelir kümesi için yüzde 20’den yüzde 19’a indirildi.
- 150 bin sterlinin üzerindeki en yüksek gelir kümesinin vergisi yüzde 45’den yüzde 40’a çekildi.
- Emlak alımında 125 bin olan damga vergisi muafiyeti eşiği derhal geçerli olmak üzere 250 bin sterline, birinci konutunu alanlar için 425 bin sterline çıkarıldı.
- Sosyal Güvenlik Primleri’ne evvelki hükümet tarafından Nisan ayından bu yana konan her bir sterlin için 1,25 penilik artış geri alındı.
- Önceki hükümetçe 2023 için yüzde 19’dan yüzde 25’e çıkacağı açıklanan kurumlar vergisi artışı iptal edildi.
- Yabancılara KDV’siz alışveriş imkanı genişletilirken bira ve öteki alkollü içeceklere getirileceği açıklanan vergiler ise iptal edildi.
Sosyal yardım kuralları sıkılaştırılıyor
Mini bütçede toplumsal yardımlar konusunda ise kurallar sıkılaştırılıyor. Plana nazaran işsizlik parası alanlardan aşağı üst 120 bin şahsa etkin olarak iş aramaları gerektiği yoksa yardımlarının azaltılacağı bildirilecek.
Buna karşılık banker kuruluşlarda çalışanlara verilen ikramiyelere konulan üst hudut kaldırıldı.
Daha evvel açıklanan elektrik ve doğalgaz fiyatlarındaki büyük artışlara üst hudut konması ve ortadaki farkın hükümetçe şirketlere ödenmesi planının Ekim ayından itibaren birinci altı ay için maliyeti de tahminen 60 milyar sterlin olarak açıklandı.
“12 yıllık siyasetler yerle bir ediliyor”
Parlamentoda küçük bütçenin açıklanmasından sonra kelam alan muhalefet Emekçi Partisi’nin maliye sözcüsü Rachel Reeves, vergi kesintisi planının “12 yıldır iktidarda olan Muhafazakar Parti’nin izlediği siyasetlerin yerle bir edilmesi” olduğunu söyledi.
İşçi Partisi sözcüsü bu planın “zenginleri ödüllendirirsek bütün toplum kalkınır biçimindeki demode bir ideolojiye” dayandığını söyledi.
Reeves bu görüşlerin çoktan prestij yitirdiğini ve düşünülen yatırımları da getirmeyeceğini kaydetti.
Reeves güç fiyatlarına konan sınırlamanın bedelinin kamu borçlanması yoluyla karşılanmasını da eleştirerek sonuçta bu krizin bedelinin fiyatlı insanların vergileriyle ödeneceğini söyledi.
İşçi Partisi başından beri güç fiyatlarındaki büyük artışın bedelinin, büyük kârlar açıklayan güç şirketlerine bir kezlik vergiler konarak karşılanması gerektiğini savunuyor.
Akla Margareth Thatcher devrini getiriyor
BBC muhabirleri Nick Eardley ve Dharshini David
Bu bir mini-bütçe değil, iktisat açısından çok büyük bir vergi kesintisi devrinin başlangıcı.
En yüksek gelir kümelerinin vergisinde kıymetli indirim yapıldı. Damga vergisi muafiyeti artırıldı. Toplumsal Güvenlik Primleri’nde yapılan indirim ve kurumlar vergisinde ilan edilen artış iptal edildi.
Bütün bunların çok önemli bir maliyeti olacak.
Hazine’nin iddiasına nazaran vergi kesintileri 2026-27 periyoduna kadar kamuya 45 milyar sterlin gelir kaybı manasına geliyor.
Buna yalnızca 6 ay içinde 60 milyar sterlini bulacağı kestirim edilen güç fiyatları dayanağını eklediğimizde bütçeye gelen ek yükün boyutları daha âlâ anlaşılıyor.
Maliye Bakanı Kwarteng, kamu borçlanmasına gidileceğini ancak sonucun buna değeceğini söylüyor.
Bazı yorumcular vergi kesintileri bilhassa de üst gelir kümelerinin vergilerindeki kıymetli düşüşlerin akla geçmişte Margareth Thatcher devrinde izlenen neo-liberal iktisat siyasetlerini getirdiğini söylüyor.
Başbakan Liz Truss vergi kesintilerini savunurken, sonuçta büyümeyi teşvik edeceği için bütün toplumun zenginleşmesini sağlayacağını söylemişti.
Kesin olan bir şey ise Truss hükümetinin iktisat siyasetlerinin 12 yıllık Muhafazakar hükümetlerin gelir dağılımı adaletine daha çok odaklanan çizgisinden keskin bir kopuş gösterdiği.