Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın geçen hafta Balkan ziyareti dönüşünde gazetecilerin sorularını yanıtlarken döviz rezervlerinin artışı konusunda “dost ülkelerden destek” gördük açıklaması Türk iktisadı için yeni bir devrin de başlangıcı oldu. İktisatçı ve Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Türkiye’nin Memleketler arası Para Fonu’na (IMF) borç veren iktisat argümanı taşırken, rezervlerini destek için dost ülkelere el açar hale geldiğini belirterek, ekonomik göstergelerin dost ülkelerden rezerv desteği isteminin önümüzdeki devirde de kaçınılmaz göründüğünü söyledi.
TL bedel kaybettikçe bundan züğürt tesellisi çıkararak daima “Cari fazla vereceğiz” savında bulunan iktisat idaresinin bu tezleri gerçekleşmediği üzere, 2022’nin ocak-temmuz periyodunda 36 milyar 585 milyon dolar cari açıkla karşılaşıldığını vurgulayan Kozanoğlu, şunları söyledi:
“Çünkü BDDK’nin şirketlerin döviz tutmalarına kısıt getiren kararı döviz borçlarının erken ödemesi, ithalatın öne çekilmesi üzere yan tesirler doğurdu. Bu da cari dengeyi güzelce bozdu. Hakikaten temmuz ayı cari açığı 4 milyar dolara kadar yükseldi. Bunda ithalatın öne çekilmesi sonucu 9.3 milyar dolara kadar fırlaması rol oynadı. Yeniden net yanılgı ve noksan kaleminden kaynağı belgisiz 5.5 milyar dolar para girişi gözlendi.”
Orta Vadeli Program’da (OVP) bu yıl için 473, 2023 için 22 milyar dolar cari açık öngörüldüğünü vurgulayan Kozanoğlu, “Bu sayıların gerçekleşmesi bile kuşkulu görünüyor. Ham petrolün varilinin 88 dolara düşmesi, turizm gelirlerinin seneye 45 milyar dolara yükselmesi, Avrupa’da kaçınılmaz görünen sakinliğe karşın ihracatın 10 milyar dolar artması daima optimist varsayımlar” diye konuştu.
Hazine’nin 28.2 milyar dolar fiyatında döviz cinsi iç borcu bulunduğunu, 2022’nin geri kalanın 49.5 milyar dolar, 2023’te de 50.6 milyar dolar dış borç ödemesinin kelam konusu olduğunu hatırlatan Kozanoğlu, kelamlarını şöyle sürdürdü:
‘Ekonomik ve politik ödünler sürecek’
“Son haftalarda biraz düşse de CDS primi 715 puanda. Tüm bunlar önümüzdeki periyotta Türkiye’nin büyük ölçüde ve yüksek maliyetli borçlanmaya ihtiyaç duyduğunu gösteriyor. Bireylerin dinmeyen döviz talebini de göz önüne alırsak, önümüzdeki periyotlarda de ‘dost ülkelerden’ rezerv desteği istemek kaçınılmaz üzere görünüyor. Tüm bunlar da ne yazık ki yeni ekonomik ve politik ödünler manasına geliyor.”
‘Swap’a karşın rezervlerdeki artış sınırlı’
Dost ülkelerden gerisi gerisine “swap” yoluyla rezerv desteğine rağmen 2021 sonunda 111.1 milyar dolar olan brüt rezervlerin fakat 111.9 milyar dolara çıkabildiğine dikkat çeken Kozanoğlu, “Swap’lar hariç net rezervler ise -56.4 milyar dolardan 52.3 milyar dolara hudutlu bir yükseliş gösterdi. Yani yükümlülükler artmasına karşın brüt rezervlerde bir kıpırdama görülmemesinin 2 temel nedeni olabilir: Birincisi cari açık, ikincisi art kapıdan döviz satışları” diye konuştu. Kozanoğlu, AKP’nin “IMF bizden 5 milyar dolar borç istedi ancak biz vermedik” telaffuzunun hikayesini de şöyle anlattı:
“Küresel finansal krizin büyük bir panik yarattığı devirde G20 tepesi Londra’da toplandı. Alınan öbür tedbirlerin yanında IMF’ye 500 milyar dolar ek rezerv sağlanması, bunun G20 üyeleri tarafından karşılanması karara bağlandı. Ne var ki Türkiye’nin hissesine düşen 5 milyar dolara gerek kalmadan o süreç atlatıldı. Başka bir tabirle, Türkiye IMF’ye tek kuruş borç vermedi. Bilakis, Ağustos 2021’de alınan bir kararla üye ülkelerin kotalarına nazaran 650 milyar dolar özel çekme hakkından (SDR) yararlanabilmesi kolaylığı kapsamında Merkez Bankası rezervlerine 6.3 milyar dolar destek yapıldı.”
Erdoğan: Birçok dost ülke gerekli dayanakları sağlıyor
Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçen hafta cuma günü Balkan ülkeleri ziyaretinden dönerken uçakta gazetecilerin soruları yanıtlarken, döviz rezervlerindeki artış için “dost ülkeler”in verdikleri dayanağı şu sözlerle ifade etmişti:
“Şu anda gerek Avrupa’dan gerek dünyanın değişik yerlerinden Türkiye’de yatırım için kapımızı çalanlar var. Alışılmış hassasiyetleri sebebiyle bu firmaların kimler olduğu konusuna girmeyeceğim lakin şu an prestijiyle toplamda 20 milyar dolar üzere Türkiye’de yatırım yapma pozisyonunda olan firmalar var. Bu sayı inşallah daha da yükselecek, o denli gözüküyor. Bir de şu anda mali noktada dışarıdan parasını Türkiye’de park eden firmalar da başladı. Zira diğer ülkelere inanç kalmadı. Fakat Türkiye’ye bu noktada inanç var. Bununla ilgili olarak birçok görüşmeleri ben ve arkadaşlarım yürütüyoruz ve bu görüşmeler sonucunda de olumlu sonuçlar alıyoruz. İşi gevşetmeyeceğiz, sıkı tutacağız ve bu süreci de en hoş formda inşallah değerlendireceğiz, atlatacağız. Zira Merkez Bankamızda dikkat ederseniz bir sefer rezerv yükselmeye başladı. Bu olağan döviz rezervi noktasında bizim rahat hareket etmemizi sağlamış oluyor. Bu bahisle ilgili de şu anda birçok dost ülke gerekli dayanaklarını sağ olsun veriyorlar. Onlardan borçlanmamız Merkez Bankası olarak güçlenmemize neden oluyor. İnşallah bunu başarmak suretiyle de dövizdeki bu düşünceyi aşmış olacağız.”