Son yıllarda sık sık “IMF bizden borç istedi, verin dedim” diyen Erdoğan’dan dün “Dost ülkelerden borçlanmamız Merkez Bankası olarak güçlenmemize neden oluyor” açıklaması geldi. İşte Merkez’in rezervindeki son durum ve borç alınan ‘dost ülkeler’…
Son yıllarda sık sık “IMF bizden borç istedi, verin dedim” açıklamasında bulunan AKP Genel Lideri ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’dan dün farklı bir açıklama geldi.
Balkan çeşidi dönüşünde uçakta konuşan Erdoğan, Merkez Bankası’nın (TCMB) döviz rezervleriyle ilgili “Şu anda birçok dost ülke gerekli takviyelerini sağ olsun veriyorlar. Onlardan borçlanmamız Merkez Bankası olarak güçlenmemize neden oluyor” dedi.
Erdoğan, kelam konusu dövizi nasıl kullandıklarına ait de “İhracatta malum o denli eserler var ki bunlar ithale dayalı, bu eserlerde de dövize gereksiniminiz var, bunları da bu yolla karşılamış oluyoruz” sözlerini kullandı.
Yüksek cari açık ve düşük döviz rezervi nedeniyle sorun yaşayan Türkiye, son devirde yurt dışından finansman arayışı içine girmişti.
‘BORÇ ALAN TALİMAT ALIR’ DEMİŞTİ
Erdoğan, son yıllarda birçok sefer, Memleketler arası Para Fonu’nun (IMF) Türkiye’den borç istediğini öne sürdü. Örneğin 10 Ağustos 2020 tarihindeki konuşmasında Ağusto hafta içerisinde düzenlenen Cumhurbaşkanlığı Kabine toplantısının akabinde yaptığı açıklamada, “IMF, bizden 5 milyar dolar borç istedi. O vakit iktisada bakan zat, geldi bana ‘Sayın Başbakanım verelim mi bu borcu?’ dedi. ‘Verin, bugün borç alan, yarın talimat alır.’ dedim” sözlerini kullanmıştı.
Aslında IMF, Türkiye’den borç istemedi. Ocak 2012’de IMF, dış borçlarını çevirmekte zorlanması beklenen ülkelere mali dayanak için 1 trilyon dolara gereksinim duyulacağını açıkladı.
O periyotta kullanılabilir kredi ölçüsünün 380 milyar dolar olan IMF, 500 milyar dolarlık ek kaynak gerektiğini söyledi. Ortalarında Türkiye’nin de olduğu üye devletler de çeşitli ölçülerde taahhütte bulundu. IMF daha sonra yaptığı açıklamada ise daha evvel duyurduğu 500 milyar doların sırf 264 milyar dolarına muhtaçlık duyduğunu, bu ölçünün 40 ülkeden karşılandığını ve taahhütlerin kalan kısmını kullanmayacağını açıkladı. Böylelikle de Türkiye’nin taahhüdü kullanılmadı.
REZERVE IMF KATKISI
Türkiye IMF’ye borç vermedi lakin şu an TCMB’nin rezervleri içinde IMF borcu bulunuyor. IMF, Türkiye dahil üye ülkelerin merkez bankalarına geçen yıl ağustos ayında aktardığı toplamda 650 milyar dolarlık IMF parası (Special Drawing Rights – Özel Çekme Hakkı) imkanı sağlamıştı. IMF’deki kotası doğrultusunda TCMB’ye 6,3 milyar dolarlık SDR aktarılmış, bu kaynak TCMB’nin brüt rezervlerine eklenmişti.
Ağustos 2009’da aktarılanlarla birlikte TCMB’nin brüt rezervlerinde haziran sonu prestijiyle 7,3 milyar dolarlık SDR bulunuyor. Bu bilançoda borç olarak yer alıyor.
BORÇ VEREN ‘DOST ÜLKELER’ HANGİLERİ?
2 Eylül prestijiyle TCMB’nin 111,9 milyar dolar brüt rezervi, 14,8 milyar dolar da net rezervi bulunuyor. Bankanın yurt içi ve yurt dışı bankalardan swap (takas) ile belli bir mühlet ödünç aldığı döviz ve altınlar düşüldüğünde elde edilen swap hariç net rezerv ise -52,3 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.
TCMB’nin yabancı bankalardan swap yoluyla ödünç alıp rezervinde tuttuğu ölçü ise yaklaşık 22,8 milyar dolar düzeyinde. Çin Merkez Bankası ile yaklaşık 6 milyar dolar karşılığı yuan-TL, Katar Merkez Bankası ile yaklaşık 15 milyar dolar karşılığı riyal-TL swap mutabakatı bulunuyor. Bu iki muahededen kaynaklı olarak yaklaşık 21 milyar dolarlık swap, TCMB rezervlerinde yer alıyor.
Güney Kore ile imzalanan yaklaşık 2 milyar dolar karşılığı won-TL muahedesi ise şimdi hesaplara yansımadı.
Birleşik Arap Emirlikleri ile de yaklaşık 4,9 milyar dolar karşılığı dirhem-TL swap mutabakatı yapıldı lakin bu sayının yaklaşık 2 milyar dolarlık kısmı aktarıldı.
Son olarak da resmi olarak duyurulmasa da Rusya’nın Akkuyu nükleer santral yatırımı için kullanmak üzere Türkiye’ye 15 milyar dolarlık kaynak aktaracağı basına yansıdı. Temmuz sonu ile ağustos ortasındaki üç haftada TCMB’nin brüt rezervinde 15,4 milyar dolarlık artış olması dikkat çekmişti.
Azerbaycan Devlet Petrol Fonu’nun da TCMB’de 1 milyar Euro’luk mevduatı bulunuyor. Bu da brüt rezerve dahil ediliyor.