Toplumun dijitalleşmede geldiği noktayı ölçümleyen BETAM, hazırladığı ‘Türkiye’de Bilgi Bağlantı Harcamaları ve Dijitalleşme’ isimli rapor ile değerli tespitleri ortaya koydu.
BETAM tarafından yapılan araştırmada 2004-2021 ortasındaki 17 yılda Türkiye’de hanehalklarına sunulan bağlantı hizmetleri 22 kat artarken, abone başına gelir yüzde 30 azaldı.
Endekse nazaran erkekler dijitalleşme suratında bayanlardan önde yer alıyor. Dijitalleşmenin en süratli olduğu vilayet İstanbul olurken, bölge olarak Ege öne çıkıyor. Bağlantı harcamalarının toplam harcamalar içindeki hissesi 2002’de yüzde 4,5 iken, 2019’da yüzde 3,6’ya geriledi.
2004-2021 ortası hanehalklarının dijitalleşmesi 22 kat artarken, dört telekomünikasyon firmasının ortalaması olarak hesaplanan abone başına aylık gerçek gelir, (2021 3. çeyrek fiyatları ile) yaklaşık 65 TL’den, 45 TL düzeyine düştü.
Rapora nazaran, gerçek olarak kişi başı bağlantı harcamaları başka birçok temel harcama kaleminin gerisinde kalıyor. 2002’de irtibat harcamalarının toplam harcamalar içindeki hissesi yüzde 4,5 iken, 2019 yılında bu oranın yüzde 3,6’ya kadar gerilediği görülüyor.
Rapor doğrultusunda oluşturulan ve bu vakte kadarki en kapsamlı endeks niteliği taşıyan Türkiye Dijital Toplum Endeksi’ne (TDTE) nazaran ise Türkiye’deki hanehalklarının 2004-2021 yılları ortasında dijitalleşme yolunda aldığı uzaklık 22 kat arttı.
İLETİŞİM İÇİN YAPILAN HARCAMA AZALIYOR
Gıdadan tütüne, dokumadan konut sarfiyatlarına, mesken aletlerinden sıhhate, irtibat, ulaştırma, cümbüş kültür, eğitim hizmetleri, lokanta ve yemek hizmetleri, konaklama sarfiyatlarına kadar toplam 12 farklı temel eser ve harcama kümesinin değerlendirildiği raporda, tüm eser kümelerinde kişi başı gerçek harcama düzeyleri yıllar içinde artış sergiliyor. 2002-2019 ortasında ulaştırma harcamalarının toplam harcamalar içindeki hissesi 7,7 yüzde puan, yemek hizmetleri ve otellerin ise 2,1 yüzde puan artarken, irtibat harcamalarının hissesinin ise yüzde 4,5’ten yüzde 3,6’ya gerilediği görülüyor. Bu sonuç bağlantı harcamalarının başka harcamalar kadar süratli artmadığını gösteriyor.
Bilgi Teknolojileri ve Bağlantı Kurumu (BTK) tarafından yayınlanan aylık ortalama abone başına gelir bilgilerinde de abonelerin ortalama taşınabilir ve sabit hizmetlere ödedikleri fiyatın gerçek olarak azaldığı görülüyor.
TÜRKİYE DİJTALLEŞME KONUSUNDA SÜRATLİ GELİŞİM GÖSTERİYOR
İletişim harcamalarının artış suratının, öteki harcamalara nazaran daha yavaş kalmasına karşın Türkiye, dijitalleşme konusunda epeyce süratli gelişim gösteriyor. Rapor kapsamında oluşturulan Türkiye Dijital Toplum Endeksi (TDTE) için bu alanda yayınlanan yerli ve yabancı kaynaklar ile Türkiye’de dijitalleşmeyi ölçebilecek data kaynakları incelendi.
İnternete bağlanma, internet kullanımı ve dijital kamu hizmetleri olmak üzere üç temel alandan oluşan TDTE kıymetlerine nazaran 2004 yılında 2,19 olan endeks pahası, 2021’de 22 kat artışla 49,45’e yükseliyor.
TDTE’yi oluşturan üç temel alandan biri olan ‘internete bağlanma’, hanelerin sabit ve taşınabilir internet temasındaki gelişmeyi endekse yansıtıyor. 2000’li yılların başından itibaren yaygınlaşmaya başlayan sabit genişbant internet kontağının 2011 yılına kadar endekse katkısı artarak devam ederken, takip eden yıllarda endekse olan katkı, daha büyük oranda taşınabilir genişbant teknolojisine geçilmesiyle mobilden geliyor.
Bir öbür temel alan olan ‘internet kullanımı’na dair endeks düzeylerine e-ticaret ve internet bankacılığı kıymetli katkı sağlıyor. Mal ve hizmetler hakkında bilgi arama, online haber kaynaklarını okuma ve sıhhatle ilgili bilgi arama olmak üzere üç internet faaliyetinin bileşkesi olan ‘bilgi edinme’ ise dijitalleşmede kıymetli bir öge olarak tanımlanıyor.
ERKEKLER DİJİTALLEŞMEDE BAYANLARI GEÇİYOR
Endeks, bölge ve demografik boyutlara nazaran incelendiğinde başta İstanbul olmak üzere batı ve kıyı kesitler, 2011 ve 2021 ortasında endekste en süratli yükseliş gösteren bölgeler ortasında. Dijitalleşme performansı Türkiye geneline nazaran en düşük olan bölgeler ise Kuzeydoğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri olarak sıralanıyor.
Endeksler yaş kümelerine nazaran hesaplandığında, genç yaş kümelerinin daha çok dijitalleştiği görülüyor. Öte yandan erkekler bayanlardan, gençler yaşlılardan, yüksek eğitimliler daha az eğitimlilerden daha güzel dijitalleşme performansı sergiliyor. Eğitim düzeyi arttıkça dijitalleşme performansı da artıyor.
