Ceren Bayar
TİHV raporuna nazaran 2021 yılında; en az 2991 kişi ömür hakkı ihlalleri sonucu öldü. Ömür hakkı ihlallerinde başı yeniden iş cinayetleri çekti. Geçen yıl 2170 kişi çalışırken hayatını kaybetti. İstanbul Mukavelesinin feshedildiği 2021 yılında tespit edilebilen 339 bayan cinayeti işlendi.
2021’de En az 449 kişi azap ve öbür berbat muameleye maruz kaldı. En az 303 aksiyona polis müdahale etti, 91 toplantı ve şov kolluk güçleri tarafından engellendi. Bu müdahalelerde en az 3 bin 701 kişi fizikî şiddet kullanılarak gözaltına alındı, 55 kişi yaralandı. En az 54 gazeteci ve basın çalışanı gözaltına alınırken, 2’si tutuklandı. 41 gazeteciye 87 yılı aşkın mahpus cezası verildi.
‘Dur’ ihtarları yeniden can aldı
2021 yılı içinde 19 başka olayda yargısız infaz, dur ihtarı, rastgele ateş açma, sonucu 1’i çocuk, 4’ü diğer ülke vatandaşı yahut mülteci, toplam 9 kişinin ömrünü yitirdi. 5 farklı olayda kara mayınları ve sahipsiz patlayıcılar sonucu 2’si çocuk 6 kişi yaşamını yitirdi.
Zırhlı araç kazaları
2021 yılı içinde polise, jandarmaya ve öbür resmi kurumlara ilişkin araçların sebep olduğu tespit edilen 9 farklı olayda toplam 4 çocuk hayatını yitirdi. 6’sı çocuk 10 kişi yaralandı. Rapora nazaran 2021 yılında en 14 kişi de askerlik hizmetini yaparken kuşkulu biçimde hayatını kaybetti.
Irkçı akınlarda 12 kişi öldü
8’i mültecilere ve diğer ülke vatandaşlarına, 19’u Kürtlere yönelik 27 ırkçı atak sonucunda 12 kişi hayatını yitirdi, 31 kişi ise yaralandı. Rapora nazaran, Kürtleri maksat alan ırkçı hücumlarda toplam 9 kişi ömrünü yitirdi, 26 kişi yaralandı.
2021’de 19’u çocuk, 14’ü mülteci, en az 449 kişi azap ve berbat muameleye maruz kaldı.
‘Kürtçe’ engeli
Raporda, Kürtçe yayınların cezaevine girişinin engellendiğine ya da zorlaştırıldığına, kimi cezaevlerinde mahpus görüşmelerinde Kürtçe’nin kullanılmasının ya da Kürtçe müzik söylenmesinin disiplin soruşturması münasebeti yapıldığına ait tespitlere yer verildi. Davalarda Kürtçe savunma yapmak isteyenlerin karşı karşıya kaldığı zorluklar ve Kürtçe kültür-sanat aktifliklerine yönelik engellemeler de raporda örneklendirildi.
Siyasi arenadaki ihlaller
Raporda örgütlenme özgürlüğünün de ağır biçimde ihlal edildiğine dikkat çekildi. Rapora nazaran 2021 yılında; milletvekilliği düşürülen 1 milletvekili tutuklandı. Evvelki devirlerde milletvekilliği yapmış 2 kişi gözaltına alındı, 1’i tutuklandı. 1 belediye eş başkanı, 1 belediye eski eş başkanı, 7 belediye meclisi üyesi olmak üzere 9 kişi tutuklandı. Çeşitli siyasi partilere üye 655 kişi gözaltına alındı. 65’i HDP’li, 78 kişi tutuklandı. 49’u HDP’li, 15’i CHP’li, toplam 75 milletvekili hakkında dokunulmazlıklarının kaldırılması talebiyle toplam 212 fezleke hazırlandı.
HDP’nin kapatılması, 500 parti üyesi hakkında siyasi yasak ve partinin banka hesaplarına önlem konulmasının talebiyle dava açıldı.
Sivil toplum da baskı altında
Dernek, vakıf, sendika, meslek örgütü, inisiyatif ve platformların üye ve yöneticisi olan en az 281 kişi gözaltına alındı, 74 kişi tutuklanırken 88 kişi isimli denetim koşuluyla, 10 kişi ise mesken mahpusu önlemiyle hür bırakıldı.
Gazetecilik hedefte
2021 yılında, üçü yabancı olmak üzere, en az 54 gazeteci ve basın çalışanı gözaltına alındı. 2 kişi tutuklandı. 250 basın çalışanı hakkında açılan 120 davanın görülmesine devam edildi. Sonuçlanan davalarda 41 gazeteci toplam 87 yıl, 1 ay 14 gün mahpus, 45.180 TL para cezası ile cezalandırıldı. 24 gazeteci hakkında soruşturma başlatıldı.
RTÜK cezaları, erişim engellemeleri
2021 yılında en az 1339 habere, 134 internet içeriğine, 40 toplumsal medya paylaşımına, en az 5 toplumsal medya hesabına ve basın-yayın kurumlarına ilişkin 56 internet sitesine erişim engellendi.
RTÜK tarafından 10 televizyon kanalı, 1 radyo kanalı ve 2 dijital platform olmak üzere toplam 13 yayın kuruluşuna 3 kere program durdurma, toplam 21 milyon 500 bin lira meblağında para cezası verildi. Basın İlan Kurumu tarafından 1 gazeteye toplam 13 gün ilan kesme ve 20 bin 953 TL para cezası, 1 gazeteye ise 4 gün ilan kesme cezası verildi.