İklim konusunda harekete geçmek Biden’in seçim kampanyasındaki en kıymetli taahhütlerden biriydi. Biden’ın hazırladığı “Enflasyonu Azaltma Yasası” Senato’da yapılan oylamada 1 oy farkla da olsa onaylandı. Akabinde hafta sonunda Temsilciler Meclisi’nden de geçti ve çok kıymetli bir adım atılmış oldu. Tasarının ismi sizi yanıltmasın. Paketin başlığı “Enflasyonu Azaltma Yasası”ydı. Fakat isim içeriği çok fazla yansıtmıyor. Tasarı bizdeki torba kanunlara benziyor. İçinde farklı farklı hususlar var. Kurumlar vergisi ile gelir vergisine ve yaşlılar için reçeteli ilaç maliyetlerinin azaltılmasına dair unsurlar de var lakin birebir vakitte karbon salımının azaltılmasını, elektrikli araç ile güneş gücü ve yenilenebilir güç kullanımının desteklenmesi, tüketicilerin yeşil güce yönelmesinin teşvik edilmesi üzere iklim konusunda kritik düzenlemeleri de içeriyor.
Bu düzenleme kritik bir vakitte geldi. Global enflasyon dalgası ve akabinde gelmesi beklenen resesyon dalgası nedeniyle bir çok ülkede, bilhassa sağ kesitten, iklim planlarını erteleme hatta iptal ettirme istikametinde baskılar geliyor. Mesela ABD’de Cumhuriyetçiler iklim konusundaki düzenlemelerin ve uygulamaların ekonomiyi kötüleştireceğini ve iş dünyasına ek yükler getireceğini öne sürüyor. Bu nedenle Cumhuriyetçi senatörlerin tamamı oylamada ‘hayır’ oyu kullandı. Fakat karşı çıkışın gerisinde öteki nedenler de var.
Yasa pak güce geçişe zorluyor. Bu da kömür ve petrol üzere iklimi kirleten fosil yakıtların kullanımının azalmasını gerektiriyor. İklim düzenlemelerine karşı çıkışın değerli nedenlerinden biri de bu. Yasaya karşı çıkanların bir kısmı fosil yakıt sanayisinin destekçileri. Sıkıntıları ekonomiyi kurtarmak değil, sera gazı emisyonunun sorumlusu gösterilen birtakım sanayileri korumak. Bu kesim yalnızca yasal düzenlemelere karşı çıkmakla kalmıyor, tıpkı vakitte kömür sanayisine para vermeyi reddeden finansal kuruluşlarla da uğraşıyor. Bunların görünürdeki tezi ise iklim değişikliğinin yeni bir durum olmadığı; dünya yaratıldığından bu yana iklimin değiştiği. Bu kesim ‘sera gazı etkisi’ne de inanmıyor. Anlayacağınız Amerikan tarihinin en kıymetli iklim yasasının geri planında derinden derine de yürütülen önemli bir hengame var. Bir tarafta milyarlarca dolarlık fosil yakıt lobisi, öbür tarafta yeşiller ve pak enerjiciler.
Yasada neler var?
Bu yasa uygulamaya girip, sonuç vermeye başladıkça öbür kritik yasal düzenlemelerin de önü açılacak. Hasebiyle arbede devam edecek. Bu düzenleme mevcut haliyle cezalandırıcı değil özendirici. İklim dostu adım atanlara teşvikler ve takviyeler sağlıyor. Zorlayıcı olanlar yani cezalandırma ya da karbon vergisi üzere uygulamalar çok mümkündür ki sonradan gelecek ve arbede genişleyerek sürecektir.
Yasa uygulamaya girdiğinde ABD iklim değişikliğiyle çaba için 369 milyar dolar harcayacak. Bu sayede ABD’de karbon salımının 2030’a kadar 2005 yılındaki düzeyin yüzde 40 altına çekilmesi hedefleniyor. 2030’a kadar yapılacak harcama sayesinde elektrikli araçlar, rüzgar ve güneş gücü, hidrojen üzere pak güç alanlarına kaynak akacak. Yasaya karşı çıkan cumhuriyetçilerin en kıymetli tezi bu düzenleme ile yüksek enflasyonun önünün açılacağı ve kamu harcamalarının artacağı. Kısmen yanlışsız olabilir lakin gerçek fotoğraf daha farklı. Biden’ın tasarısının öbür ayağı olan yeni vergi düzenlemeleri ile gelecek 10 yılda 700 milyar dolar ek gelir sağlanacak. Bu kaynağın bir kısmı ise yasanın öteki ayaklarını, yani karbon emisyonunu azaltma ve sıhhat hizmetlerinde güzelleşmeyi finanse etmek için kullanılacak.
Yeşil güce 177 milyar euro
Bu düzenlemeyi iklim hususları ile ilgili biri olarak çok önemsiyorum. Bu yasa ABD’yi ilgilendiriyor lakin global çapta da kritik kıymeti var. Yasa tek başına iklim değişikliğini önleyecek boyutta değil ancak bu istikamette atılmış kritik bir adım. Bu güçlü örnek sayesinde yaklaşan global resesyon devrinde iklim konusunda geri adım atılmasının önüne geçilebilir. Nobel ödüllü ABD’li iktisatçı Paul Krugman’ın dediği üzere Demokratlar bu düzenleme ile medeniyete yardım ettiler.
Mevcut global ekonomik ortam ne yazık ki iklim değişikliği ile çabaya dayanak için uygun değil. Öncelikle kimi alanlarda beklenen teknolojik ilerlemeler şimdi gerçekleşmedi. Mesela yakın vakte kadar elektrikli araçların benzinlilere nazaran daha ucuz olacağı beklentisi vardı ancak şimdi bu beklenti gerçekleşmedi. Akaryakıt fiyatları yüksek kaldı ancak lityum üzere elektrikli araç bataryalarında ana girdi olan emtia fiyatlarının da çılgın üzere artması beklenen ucuzlamayı engelledi.
Öte yandan enflasyon ve resesyon tasalarının arttığı bir ortamda birçok ülke Rusya kaynaklı bir güç krizi yaşıyor. Bu krizi aşmak için kimi ülkeler tekrar kömüre ve nükleere yük vermeye başladılar. Mesela Almanya Rusya’dan aldığı gaz azalınca alternatif arayışlarını hızlandırdı. Bu süreçte yenilenebilir kapasitesini çabucak süratle artırmayacağı için bir vakitler terk etme kararı aldığı nükleeri tekrar planlarına dahil etmeye başladı. Hatta terk edilmesi planlanan kömüre dayalı santraller bile tekrar çalıştırılıyor. Kendisini realiteye uydurmaya çalışan Avrupa Parlamentosu da kurallarını biraz esneterek birtakım gaz çeşitlerini ve nükleer enerjiyi de ‘yeşil’ sınıfına dahil etti.
Böylece Merkel periyodunda Japonya’daki Fukushima nükleer patlaması ile başlayan anti – nükleer dalga Rusya’nın gazı kısması ile son buldu. Merkel dünyayı nükleerden arındırmayı taahhüt etmişti. Artık ise Merkel’in selefi Olaf Scholz Ukrayna’daki savaşın akabinde artık bu planın uygulanabilir olmadığını söylüyor. Ve Alman halkı da bu görüşe takviye veriyor. Anketlere nazaran Almanların yüzde 80’den fazlası nükleer güç ile devam edilmesini savunuyor. Nükleerin toplam güç arzında hissesi çok kısıtlı. Şu anda Almanya’da faaliyet gösteren 3 nükleer tesisin ülkenin tüm güç arzındaki hissesi yalnızca yüzde 6. Almanya bu hissesi artırarak biraz soluk almak istiyor. Lakin kısa vadeli olan bu adım orta vadede yenilenebilir güçten vazgeçtiği manasına gelmesin. Almanya güç verimliliği ve yeşil güç için gelecek 4 yıl boyunca 177 milyar euro harcayacak. Hasebiyle ana gaye olan ‘temiz güce geçiş’in terk edilmediğine inanmak istiyoruz. Bu nedenle ABD’deki iklim dostu adım öbür ülkelere de örnek olabilir, iklim yanlısı cepheyi cesaretlendirebilir. ABD için küçük bir adım olabilir fakat insanlık için büyük bir adım olduğu kesin.