Hakemli tıp mecmuası Lancet’in iklim değişikliğinin sıhhat üzerine tesirlerini incelediği yıllık raporu bu yıl, “Lancet Sıhhat ve İklim Değişikliği Geri Sayım 2022: İnsan Sıhhati Fosil Yakıtların İnsafında” başlığıyla yayımlandı.
27. Birleşmiş Milletler Taraflar Konferansı (COP27) öncesinde yayınlanan rapor, çok sıcaklığın besin güvensizliği, hane halkı hava kirliliği ve fosil yakıt sanayisinin sağlıklı bir gelecekle ahengi üzerindeki tesirini 43 gösterge üzerinden ölçüyor.
Rapordaki bulgular, hükümetlerin ve şirketlerin mevcut ve gelecek jenerasyonların sıhhatini ve hayatta kalmasını giderek daha fazla tehdit eden stratejiler izlemeye devam ettiğini ortaya koyuyor.
Fosil yakıt kullanımının yüksek oranda devam etmesi nedeniyle, global güç sisteminin karbon yoğunluğundaki azalma 1992’deki düzeyine nazaran yüzde 1’in altında kaldı. Mevcut değişim süratiyle, güç sisteminin büsbütün karbondan arındırılmasının 150 yıl sürebileceği ve Paris Mutabakatı kapsamında global ısınmanın 1,5 dereceyle sonlandırılması maksadı giderek zorlaşacağı öngörülüyor.
Aralarında Dünya Sıhhat Örgütü ve Dünya Meteoroloji Örgütü’nün bulunduğu 51 kurumdan 99 uzmanın çalışmalarını temsil eden rapor, University of College London tarafından yönetiliyor.
ÜLKELER VE ŞİRKETLER HALA FOSİL YAKITLARA ÖNCELİK VERİYOR
Fosil yakıtlar, hükümet ve şirketler tarafından sıhhate ziyan verecek formda pak güç tahlillerine nazaran öncelikli görülüyor.
Raporda incelenen 86 hükümetten 69’u 2019’da 400 milyar dolar net fosil yakıt sübvansiyonu sağlarken, bu sübvansiyonlar ülkelerin 31’inde sıhhat harcamalarının yüzde 10’unu, ülkelerin 5’inde ise yüzde 100’ünün üzerinde bulunuyor.
Dünyadaki en büyük 15 petrol ve gaz şirketinin mevcut stratejileri sera gazı üretimlerinin 2030’da yüzde 37, 2040’ta ise yüzde 103 artmasına yol açıyor ve bu şirketlerin emisyonlarını azaltmak üzere verdikleri taahhütleri yerine getirmediğini gösteriyor.
Fosil yakıt bağımlılığının sürmesi ve pak güce geçişteki gecikme nedeniyle, hana halkları kirli hava ya maruz kalıyor. Tehlikeli partikül unsur konsantrasyonları (PM2.5) bedellendirilen 62 ülkede Dünya Sıhhat Örgütü’nün tavsiyesini 30 kat aşarak insan sıhhatini tehlikeye atıyor.
Kovid-19 salgınına müdahale için harcanan 3,1 trilyon doların yaklaşık yüzde 30’unun sera gazı emisyonlarını ve hava kirliliğini azaltmak için kâfi olacağı hesaplanıyor.
Öte yandan, rapordaki telaş verici göstergelere karşın mevcut güç, hayat pahalılığı ve iklim krizlerine sıhhat merkezli bir cevap verilerek güç şirketlerinin süratle pak kaynaklara geçişini hızlandırabilir ve sıhhatte eşitliğin olduğu bir gelecek oluşturulmasını sağlayabilir.
GIDA GÜVENSİZLİĞİ, BULAŞICI HASTALIK VE VEFAT RİSKİ ARTIYOR
Salgın, Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaş, global güç krizi ve hayat pahalılığının sıhhat üzerindeki tesirleri, fosil yakıt bağımlılığının devam etmesi nedeniyle daha da kötüleşiyor. Bu durum, besin güvensizliği, bulaşıcı hastalıkların yayılması, sıcaklığa bağlı hastalıklar, güç yoksulluğu ve hava kirliliğine maruz kalmaktan kaynaklanan vefat risklerinin artmasına yol açıyor.
İklim değişikliğini giderek daha makus hale getiren fosil yakıtların sıhhat üzerindeki tesirleri her ülkede itimat meselesini gündeme taşıyor.
Aşırı sıcaklar 2020’de, 103 ülkede 1981-2010 yıllarına kıyasla 98 milyon daha fazla insanın orta ve şiddetli besin güvensizliğinden etkilenmesine yol açtı.
Küresel kara alanının yüzde 29’u, 2012-2021 yıllarında 1951-1960 yıllarına nazaran her yıl daha fazla çok kuraklıktan etkilenerek insanları su ve besin güvensizliği riskiyle karşı karşıya bıraktı.
Aşırı sıcaklar nedeniyle, 1986-2005 devrine kıyasla 2012-2021 yıllarında bir yaş altındaki çocuklar toplam 600 milyon gün (çocuk başına 4,4 gün), 65 yaş üstü yetişkinler ise 3,1 milyar gün (kişi başına 3,2 gün) daha fazla sıcak hava dalgası yaşadı.
Sıcaklığa bağlı vefatlar 2000-2004 periyoduna nazaran 2017-2021 devrinde yüzde 68 artarken, insanların çok yüksek ve çok yüksek yangın tehlikesi günlerine maruz kalma oranı 2001-2004 ile 2018-2021 periyotları kıyaslandığında ülkelerin yüzde 61’inde artış gösterdi.
Sıcaklığa maruz kalma geçen yıl dünyada 470 milyar potansiyel iş gücü saati kaybına yol açarken, düşük ve orta gelirli ülkelerin gayri safi yurt içi hasılasını ortalama yüzde 5,6 etkiledi ve hayat pahalılığı krizini kötüleştirdi.
Değişen ve berbatlaşan iklim şartları bulaşıcı hastalıklara da yansıdı. Sıtmanın bulaşması için uygun olan müddet 1951-1960 devrine nazaran 2012-2021 yıllarında Amerika’nın dağlık bölgelerinde yüzde 32,1, Afrika’da yüzde 15 arttı.
“İKLİM KRİZİ BİZİ ÖLDÜRÜYOR”
Raporda görüşlerine yer verilen Lancet Geri Sayım İcra Yöneticisi Marina Romanello, bu yılki raporun dünyanın kritik bir kavşakta olduğunu gösterdiğini belirterek, şunları kaydetti:
“Küresel fosil yakıt bağımlılığının çok sayıda global krizin ortasında sıhhat ziyanlarını artırdığını, hane halklarını savunmasız, güç yoksulluğuna ve tehlikeli düzeylerde hava kirliliğine maruz bıraktığını görüyoruz. Zorluklara karşın, pak güç ve güç verimliliğine süratli bir geçişle acil hareketin hala milyonlarca insanın hayatını kurtarabileceğine dair açık ispatlar var. Dünya çalkantı içindeyken, hükümetler ve şirketler sıhhati bu eşzamanlı krizlere verilecek uyumlu bir karşılığın merkezine koyma ve herkes için sağlıklı, inançlı bir gelecek sağlama fırsatına sahip.”
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres ise “İklim krizi bizi öldürüyor. Yalnızca gezegenimizin sıhhatini değil, zehirli hava kirliliği, azalan besin güvenliği, daha yüksek bulaşıcı hastalık salgını, rekor seviyede çok sıcaklar, kuraklık, seller ve daha fazlası yoluyla insanların sıhhatini baltalıyor.” sözlerini kullandı.
Guterres, fosil yakıt bağımlılığının bir an evvel azaltılması ve yenilenebilir güç ve iklim direnci için sağduyulu yatırımlar yapılması davetinde bulundu.