Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanan ve ekim ayı başında kamu kurum ve kuruluşların görüşüne “hizmete özel” koduyla açılan, “İklim Değişikliği Kanunu” taslağına ANKA Haber Ajansı ulaştı.
Taslakta, kanunun emeli, “Yeşil kalkınma vizyonu ve net sıfır emisyon gayesi doğrultusunda iklim değişikliğiyle gayrette, sera gazı emisyonlarının azaltılması, iklim değişikliğine ahengi ve konulara yönelik planlama ve uygulama araçlarını düzenlemek” olarak tanımlandı. Taslak metinde; net sıfır emisyon amacında uygulanacak yaptırımlardan ziyan görecek bölümler için “adil geçiş” tanımlaması yapıldı. “Adil geçiş” siyaseti, “İklim değişikliğiyle çabada belirlenen maksatlar gerçekleştirilirken ve ekonomik dalgalanmaların önlenmesi gayesiyle kırılgan kümeler öncelikle olmak üzere kimsenin geride bırakılmadığı ve yeşil iş imkanlarının sağlandığı politika” olarak söz edildi.
“Maliyet faal bir biçimde sınırlama…”
Taslağa nazaran, net sıfır emisyon amacına ulaşılması sürecinde “Emisyon Ticaret Sistemi” kurulacak. Sistemin emeli, “sera gazı emisyonlarına bir üst hudut belirlenmesi” olarak tanımlandı. Taslakta sistem ile ilgili “Sera gazı emisyonunu maliyet aktif bir biçimde sonlandıran yahut sonlandırmayı teşvik eden ulusal ve memleketler arası piyasa temelli mekanizma” tabirleri kullanıldı. Sistemde yer alan işletmeler; sera gazı emisyonlarına neden olan faaliyetlerini sürdürebilmek için İklim Değişikliği Başkanlığı’ndan sera gazı emisyon müsaadesi almak zorunda olacak.
“Emisyon Ticaret Sistemi”, büsbütün uygulanmaya başlanmadan evvel pilot uygulama devri olacak. Pilot uygulama devrinin kapsamı, müddeti ve uygulamaya ait yordam ve temeller ilgili kurum, kuruluş ve sivil toplum kuruluşlarının görüşü alınarak İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından belirlenecek. Pilot uygulama devrinde, bu kanunun gereklerinin yerine getirilmemesi nedeniyle verilecek cezalar, yüzde 50 oranında tahsil edilecek.
Kanun yürürlüğe girdikten sonraki üç yıl içerisinde “Emisyon Ticaret Sistemi” içinde yer alacak tüm şirketler için sera gazı emisyon müsaadesi almak zarurî tutulacak.
Bakan başkanlığında Karbon Piyasası Kurulu
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı’nın başkanlık edeceği bir “Karbon Piyasası Kurulu” oluşturulacak. Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, heyette en az bakan yardımcısı seviyesinde yer alacak. Strateji ve Bütçe Başkanlığı ve İklim Değişikliği Başkanlığı da heyette, en az lider yardımcısı düzeyinde yer alacak. Heyetin lider ve üyelerine, vazife yapılan toplantılar için 30 bin gösterge sayısının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak meblağ üzerinden huzur hakkı ödenecek.
Büyükşehirlerde belediyeler, öbür vilayetlerde valilikler sorumlu
Taslağa nazaran; azaltım ve ahenk maksatlarının gerçekleştirilmesi hedefiyle Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı uyumunda dönemsel olarak Ulusal İklim Değişikliği Strateji ve Aksiyon Planları hazırlanacak. Ayrıyeten; en geç 2023 yılı sonuna kadar Lokal İklim Değişikliği Aksiyon Planları hazırlanacak. Planlar; her vilayet için sera gazı emisyon envanteri, sera gazı azaltım maksat ve hareketleri içerecek. Her vilayette, Vilayet İklim Değişikliği ve Ahenk Uyum Şurası oluşturulacak. Planlar bu şurada onaylanacak ve takip edilecek. Planlardan büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, başka vilayetlerde ise valilikler sorumlu olacak.
Sera gazı cezaları
Taslağın bu haliyle yasalaşması durumunda; ozon katmanını incelten hususları üreten, işleyen, ithal ve ihraç edenler ile piyasaya arz edenlere 2025 yılı prestijiyle 320 bin lira; bu unsurları taşıyan, bakım, tamir ve servis hedefli hizmet veren gerçek ve hukuksal şahıslara ise 32 bin lira ceza kesilecek. Sera gazı emisyon müsaadesi almadan faaliyet gösteren yahut müddeti biten yahut iptal edilen emisyon müsaadesi ile faaliyet devam edenlerden 5 milyon liraya kadar para cezası kesilebilecek.
İklim değişikliği finansman mekanizması
Taslağa nazaran; tekrar belirlenen amaçlar uyarınca, iklim değişikliğinin tesirlerine bağlı kayıpların ve ziyanların önlenmesine ve tazminine yönelik finansal araçlar geliştirilecek. Sigorta sistemi oluşturulacak yahut bu bağlamda mevcut sigorta sistemleri geliştirilecek. İklim Değişikliği Finansman Düzeneği kurulabilecek.
Yedi bakanlık ve lokal idarelere görevler
Kanun taslağıyla; Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Sıhhat Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanlığı ve mahallî idarelere detaylı yükümlülükler tanımlandı. Taslağa nazaran; bakanlıkların iklim değişikliği ile gayrette yerine getirecekleri vazifelerden kimileri şöyle:
“Net sıfır emisyon” maksadında, “neredeyse sıfır güçlü bina”
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı; net sıfır emisyon gayesinde, “Neredeyse Sıfır Güçlü Bina” konseptini mecburî hale getirecek. 2025 yılından itibaren yeni binaların, gücünün yüzde 10’unu yenilenebilir güç kaynaklarından sağlanacak formda inşa edilmesine ait çalışmalar yapacak.
Bina bazında teşvik
İklim değişikliğinin olumsuz tesirlerine dirençli yapı materyalinin kullanılmasını bina bazında teşvik edecek. Arıtılmış atık suyu kullanım oranının 2030 yılında yüzde 15’e çıkarılması için önlemler alacak, yağmur suyu hasadını yaygınlaştıracak.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; karbon ayak izi düşük sanayi eserlerinin üretimi ve piyasaya arzına yönelik idari ve teknik düzenlemeleri hazırlayacak. İşletmelerin sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik teşvik ve dayanak sistemlerini tasarlayacak ve bu düzenekleri aktif bir formda yürütecek.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı; karayolu, havayolu ve denizyolu aracılığı ile yapılan milletlerarası, şehirlerarası ve kent içi yolcu ve yük nakliyeciliğinde düşük yahut sıfır emisyonlu, güç verimli, alternatif pak yakıt kullanıla ulaşım seçenekleri geliştirip, yaygınlaştıracak. Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanlığı; güç verimliliği uygulamalarının tüm dallarda yaygınlaştırılmasını ve atık ısı potansiyelinden faal bir biçimde yararlanılmasını sağlamakla sorumlu olacak.
Tarım ve Orman Bakanlığı; sera gazı emisyonlarının ulusal besin güvenliği temel olmak üzere azaltılması için besin israfını önleyecek. Kimyasal gübre kullanımını azaltacak. Yeşil ve organik gübre kullanımını yaygınlaştıracak. İçişleri Bakanlığı ise “iklim değişikliğinin neden olabileceği insan hareketliliği ve mecburî yerinden olma hususlarında gerekli önlemleri almak ve göç hareket planlarına dahil etmek” ile yükümlü olacak.
Atık suyun tekrar kullanımı ve yağmur suyu hasadı
Taslağa nazaran mahallî idarelere ise şu vazifeler verilecek:
. Kentsel ulaşım planlarında; yaya, bisiklet yolu ve düşük yahut sıfır emisyonlu toplu taşıma araçlarının ve skuter üzere ferdi ve paylaşımlı mikromobilite sistemlerinin kullanımının yaygınlaştırılmasını ve teşvik edilmesini sağlayacak.
. Yeşil koridora ve yeşil mimariye değer verecek.
. İçme suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki su kayıplarını azaltacak, kayıp ve kaçak oranını 2030 yılına kadar nüfus temelli ve kademeli olarak indirecek ve bu oranı sürdürecek. Arıtılmış atık suyun tekrar kullanımı ve yağmur suyu hasadı üzere önlemleri alacak.