Antarktika deyince akla birinci gelen sözcükler, buzlar, ıssız ve soğuk. Fakat her vakit bu türlü değildi.
Güneydeki bu büyük kıta, içinde dinozorlar gezen ormanlarla kaplı bir devir de geçirdi.
Bunu anlamak için vakitte bir seyahat yapmamız gerekiyor.
BBC Milyonlarca yıl süren jeolojik bir vakit dilimi olan Kretase periyodunda Antarktika’da buzullar değil, ormanlar vardı 145 ila 66 milyon yıl öncesine rastlayan Kretase devrinde Antarktika’da buz yoktu.
Bu kadar uzun bir vakit öncesi size bir şey söz etmeyebilir, lakin bir gök taşı dünyaya çarpıp da dinozorların sonunu getirmeden evvelki son çağ olduğu için o periyotta burada buz olmadığını biliyoruz.
O vakitler her iki kutupta da ormanlar vardı.
Ağaçların ve serinkanlı sürüngenlerin fosilleri, bilim insanlarının o devirde iklimin nasıl olduğunu anlamalarına yardımcı oldu.
Soğukkanlı sürüngenler hayatta kalmak için güneşin sıcaklığına muhtaçlık duyuyor. Bugün bile onları gündüzleri ısınmak için güneşlenirken görüyoruz.
Kış aylarında güneşin kaybolduğu kutuplar, karanlıkta hayatta kalmalarını sağlayacak kadar sıcak olmalıydı.
“İKLİMİN EVRİMİ”
Bilim insanları geçmişte iklimin nasıl olduğunu anlamak için okyanusta yaşayan foraminifer ismindeki fosil organizmaların kabuklarından faydalanıyor.
Bu kabukların tahlili ve farklı çeşitlerin yaşadıkları devirlerin bilinmesi sayesinde okyanusun o devirlerdeki sıcaklığını iddia etmek mümkün.
ABD’deki Smithsonian Tabiat Tarihi Müzesinden Dr. Brian Huber, Kretase devri ile ilgili çalışmalarında Antarktika etrafındaki derin deniz alanlarına odaklanıyor.
“En yeterli bilgileri foraminiferlerden elde ediyoruz, zira hem tabandaki çökeltilerde yaşayan ve böylelikle okyanusun tabanındaki ısıyı kaydeden foraminiferlere, hem de okyanusun en üst elli metresinde yaşayan ve atmosferik sıcaklıkları kaydeden planktoniklere sahibiz” diyor.
“Bu bilgileri vakitle bir ortaya getirip, okyanusun tüm dünyadaki farklı bölgelerinden alınan kabukları tahlil ettiğinizde, iklimin evrimi hakkında hakikaten âlâ bir fikir ediniliyor.”
Huber, Antarktika etrafındaki Güney Okyanusu’nda bulduklarına birinci başta inanmakta zorlandıklarını, zira bunların ziyadesiyle sıcak bir periyoda işaret ettiğini anlatıyor.
Güney kutbu dairesinde 30 dereceye varan sıcaklıklar kaydettiklerini söylüyor.
Bu yüksek ısılar, Kretase devrinin ortalarına rastlıyor.
O periyotta atmosferdeki karbondioksidin artması sonucunda sıcaklıkların yükseldiği “Kretase Serası” diye anılan bir sera tesiri yaşanmıştı.
Peki bugün buzlarla kaplı olan Antarktika’nın, Kretase devrinde dinozorların dolaştığı, ağaçların yeşerdiği bir alan olmasını sağlayan neydi?
Huber, “Kretase devrinin ortalarında deniz tabanı yayılması oranının daha süratli olduğunu ve volkanik kaynaklardan çıkan karbondioksidin arttığını biliyoruz” diyor.
Deniz tabanı yayılması, volkanik aktivite ile oluşan yeni okyanus tabanının hareket etmesi olarak tanımlanabilecek bir süreç.
Kıtaların vakitle sürüklenmesi deniz tabanı yayılmasıyla açıklanıyor.
Huber ile meslektaşları hala, Kretase devrindeki sera tesirini araştırıyor.
Şimdi olduğu üzere geçmişte de iklim değişiklikleri yaşandığını biliyoruz.
ŞİMDİKİ SERA TESİRİYLE TIPKI MI?
Peki şimdiki sera tesiriyle, Kretase devrinde gerçekleşen olaylar ortasındaki fark ne? Antarktika kısa mühlet içinde buzların olmadığı yeni bir periyoda girebilir mi?
Huber, “Geçmişteki jeolojik olaylarla karşılaştırdığımızda hakikaten eşi görülmemiş bir sürat ve büyüklükte bir değişim yaşıyoruz. Yalnızca on yıllar içinde atmosfere yüz milyarlarca ton karbondioksit salıyoruz. Çok büyük yanardağlar bile bu kadar kısa müddette bu ölçüde karbondioksit çıkaramaz” diyor.
Huber gelecekle ilgili olarak da, “Büyük bir olasılıkla on yıllar, tahminen de yüzyıllar sonra daha süratli akmaya başlayan buz akıntıları göreceğiz ve bilhassa Batı Antarktika’nın batısındaki buzullar azalmaya başlayacak” tabirini kullanıyor.
Huber’e nazaran, buzun akış suratı göz önüne alındığında, Antarktika’nın on yıllar içinde buzullardan arındığını görmemiz mümkün olmayacak.
Buzulları inceleyen bilim insanları, deniz düzeyi yükselmeye başladığında buzun daha süratli aktığını ve bunun da tekrar deniz düzeyini yükselttiğini söylüyor ve bu döngü devam ediyor.
Huber, Antarktika’daki buzulların ortadan kalkması mümkünlüğü hakkında, “Evet, olabilir. Bence belirtiler esasen ortada” halinde konuştu.
Antarktika’da tahminen tekrar dinozorlar dolaşmayacak. Lakin buz olmayan bir periyot başlaması mümkünlüğünü göz gerisi etmemek gerek.
Bunun beşerler için nasıl olacağını bilmenin ise hiçbir yolu yok, zira kutuplarında buz olmayan bir dünyada hiç yaşamadık.