Ebru Sungur – Alüminyum, pek çok sanayi kolunun kıymetli bir girdi unsuru. Yalnızca yaygın bilinen metal formu değil, alümina ve alüminyum hidroksit (ATH) biçimindeki kimyasal formları da seramikten savunma sanayiine, dokumadan yalıtıma akla gelebilecek neredeyse tüm bölümlerde kullanılıyor. Bu derece geniş kullanım alanı olan bu eserlerin üretiminde etrafa verilen ziyanların minimize edilmesi hem iklim değişikliğiyle uğraş manasında hem de bilhassa Yeşil Mutabakat’la karbon ayak izini sıfırlamayı hedeflemiş Avrupa ülkelerine ihracatta ehemmiyet taşıyor.
Türkiye’nin madenden alüminyum üreten tek entegre tesisi Eti Alüminyum, son yıllarda, yenilenebilir güç, üretim sürecinde emisyonların azaltılması ve açığa çıkan emisyonların bertaraf edilmesi hedefiyle yapılan ağır ağaçlandırma yatırımlarıyla dikkat çekiyor. Üretim sürecinde ağır elektrik tüketimi olan Eti Alüminyum, bugün elektrik muhtaçlığının yüzde 60’ını yenilenebilir güçten sağlıyor.
‘Belgesi bizde’
Hedeflerinin yüzde 100’e ulaşmak olduğunu vurgulayan Eti Alüminyum Genel Müdürü Mehmet Arkan, şunları söyledi:
“Yıllık ham alüminyum, sıvı metal üretimimiz 82 bin ton. 1 ton alüminyum üretmek için 14 bin kilovatsaat elektrik harcıyoruz. Yani yaklaşık 1.2 milyar kilovatsaat elektrik tüketiyoruz. Dünyada ‘yeşil alüminyum’ kavramı öne çıkıyor. Biz de bu bahiste değerli yatırımlar yapıyoruz. Oymapınar HES’in yanı sıra toplam 60 MW kapasiteli üretimde olan iki GES’imiz var. Güç Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ) tarafından Eti Alüminyum’a ‘Yenilenebilir Güç Kaynak Garantisi (YEK-G) Sertifikası’ verildi. YEK-G dokümanıyla tükettiğimiz gücün yüzde 60’ını yenilenebilir kaynaktan karşıladığımız tescillendi. Güneş gücü yatırımlarının tamamlanmasıyla bu oran yüzde 100’e ulaşacak ve tesislerde harcanan gücün tamamı yenilenebilir kaynaklardan karşılanacak. Ayrıyeten bu doküman, Eti Alüminyum’un karbon salım oranını aşağı düzeylere düşürdüğünün de tescilidir. Bizden eser alan ihracatçılar, üretimlerinde kullandıkları alüminyumun ‘yeşil’ olduğunu belgelemek istediklerinde o belgeyi onlara biz vereceğiz. Bizden eser alanlar, ihracatta bir adım öne çıkacak.”
Pil yatırımı gündemde
Arkan, fabrika yerinin yanı sıra daha evvel kömür çıkarmak için alınan ve madencilik faaliyetlerinin sona erdiği topraklarda de GES kurma planlarının bulunduğunu anlattı. Güneşten elde edilen enerjiyi depolamak da istediklerini kaydeden Arkan, “Bu maksatla, yerli lityum pil üretmeye hazırlanan firmalarla görüşmelerimiz sürüyor” dedi.
Gazlar geri kazanılıyor
Sıvı metalin üretildiği elektroliz tesislerinde ‘kapalı sistem’ yatırımı yaptıklarını belirten Arkan, şu bilgileri verdi:
“Üretim sırasında çıkan gazın içerisinde ekonomik pahası olanlar var. Yapılan yatırımlarla bu gazların tekrar kullanılmasını sağlayan baca sistemleri kuruldu. Dökümhanemiz külliyen yenilendi. İstediğimiz alaşımlarla piyasanın talebine nazaran eser üretiyoruz. Uçak alüminyumunu şu anda firmalar Türkiye’den talep eder hale geldi.”
Elektrikli kamyonlar
Maden alanından Eti Alüminyum’a boksit taşıyan kamyonların elektrikli olmasını da planladıklarını anlatan Mehmet Arkan, “Maden alanına ve sürücülerin mola alanlarına şarj istasyonları kuracağız. Sürücüler yemek yerken kamyonlar da şarj olacak” dedi. Eti Alüminyum’un katı atıklarını geri kazanım projesiyle Sıfır Atık dokümanını aldığını belirten Arkan, fabrika alanında ağaçlandırma çalışmasıyla toplam ağaç sayısının 170 bini aştığını, ceviz ve akasya üzere sera gazlarını daha fazla absorbe eden ağaçlara yük verildiğini de kelamlarına ekledi.
Yangınlara karşı ATH
Eti Alüminyum, kısa ismi ATH olan alüminyum hidroksiti üreten, Avrupa’daki dört tesisten biri. Mehmet Arkan bu eserin özelliklerini şöyle anlattı:
“Yanma geciktirici bir unsur. Bilhassa kablo yalıtımında kullanılıyor. Kablo yalıtımı için PVC de kullanılabilir lakin ATH hem öbür yalıtım eserlerine nazaran çok daha geç tutuşuyor hem de yandığında zehirli gaz değil su buharı çıkıyor. Öteki yalıtım eserlerinin yanmasında dumana maruz kalanlar zehirlenirken ATH bunu engelliyor. Otellerdeki halıların tabanlarında, yatak süngerlerinde, araba dokumacılığında, boya bölümünde, lastik üretimi üzere dallarda ATH kullanılarak daha sağlam ve inançlı eserler elde ediliyor.”
Mehmetçik’e şeffaf zırh
Eti Alüminyum’un Ar-Ge merkezi, bilhassa Türkiye’nin savunma sanayiinde dışa bağımlılığını azaltmaya yönelik eserler üzerinde çalışıyor. “Savunma sanayi hammaddelerinde dünyada kısıtlar var, üreticiler ambargolarla karşılaşıyor. Parayı peşin alıp sıraya sokuyor ya da hiç satmıyor” diyen Mehmet Arkan, alüminanın zırh üretiminde kullanılmasına yönelik çalışmalara bu nedenle tartı verdiklerini anlattı. Arkan şöyle konuştu:
“Alümina tüm zırhlı araçlarda, tanklarda kullanılıyor. Silisyum karbür ya da bor karbür de olabilir. Lakin onlar değerli. Lakin alümina onlara nazaran daha ucuz ve daha güçlü. Alüminanın erime sıcaklığı 2 bin derecenin üstü olduğu için atılan roket zırhın dışında kalıyor. Laboratuvar çalışmamız bitti, pilot üretime geçtik. Biz zırhın kendisini üretmeyeceğiz. Bunu üreten şirketlere hammadde vereceğiz. Alüminadan şeffaf zırh üretimi için evvel Ar-Ge çalışması, sonra da pilot üretim yapacağız. Balistik testleri son derece âlâ çıktı. Bu da bize şevk verdi.”