İBRAHİM DEMİRCİ
Merve Özgenli Çelik’in Huzursuz Kalp Sendromu isimli yapıtı, Hece Yayınları’nın 670’inci kitabı olarak okura sunuldu. 80 sayfalık kitapta 19 hikaye var. Evvel “İçindekiler”i okudum: “Yakup, Müebbet Hasret, Umut Kuşu, Rüzgârın Getirdikleri, Plastik Dünyada Sukulent Olmak, Memnune, Yeşil Sızı, Şahit Kürsüsündeki Fesleğen, Sıkıntım, Keskin, Beni Bu Hayaller Büyüttü, Çürük Yeşil, Çınar Beyefendi, Cenaze Meskeni, Sahipata’da Bir Mualla, Babaannem ve Sümsük Kuşu; Bilemeyeceğim, Bilemeyeceksiniz; Huzursuz Kalp Sendromu, Sarı Lamba.”
Metin sayısının 19 olduğunu görünce bu sayı etrafında oluşan, oluşturulan yorumları ve hareketleri hatırladım ve bu kitabın ve müellifinin o hareketlere yakınlık duyma ihtimalini zihnimden kovdum.
İlk hikaye “Yakup”, “Bazı beşerler ölmemeli.” cümlesiyle başlıyor ve izleyen cümleler, toplumuna ve lisanına dikkatli ve yürekli gözlerle bakan ve gevezelikten hoşlanmayan bir müellifle karşı karşıya olduğum izlenimini verdi bana. “Ankara’nın eski gecekondu semtlerinden Şentepe”nin insanları “şek dolu”dur ve Şentepe, “Nüfus müdürlüğünde ismi bir harfle yanlış yazılanların mukadderatını taşır (s. 7). Müellifin “Şektepe” sözünü bulma işini okuyucuya bırakması hoşuma gitti doğrusu. Lakin “herkesin kendi kapısından diğer öteki kapılara hale yaklaştığı yer” sözündeki “diğer” sözü beni rahatsız etti. Müellif, keşke o sözün gereksizliğini görebilseydi! Bir de, “Annesinin çocukken anlattığı peygamber kıssalarının etkisi”yle “Yakup Peygamber üzere gözlerini kaybetmekten korkar” olan Şentepe’nin çağdaş meczubu Yakup, keşke “kendiyle bütünleşen merhamet yeşili tişört” yerine “kendisiyle bütünleşen merhamet yeşili tişört”le karşımıza çıksaydı.
Öyküyü bitirdiğimde birinci cümleyi, “Bazı beşerler ölmemeli.” cümlesini hatırladım ve müellifin bu hikayesiyle bir bakıma Yakup’u yaşatmakta olduğunu düşündüm.
MERHAMET YEŞİLİNDEN DİĞER YEŞİLLER
Yeri gelmişken belirteyim: Muharrir, kitap boyunca “merhamet yeşili”nin yanına öteki yeşiller de katıyor: “kasvet yeşili, yaprak yeşili, cazibe yeşili, elem yeşili, çürük yeşili, vuslat yeşili”. “Çürük yeşili”, kitabın 12. hikayesinde “Çürük Yeşil” olarak ve daha bir trajikleşerek karşımıza çıkıyor. Ankara adliyesinin önünde, Temmuz sıcağında, sıkıntılarının kendisi anlatmadan anlaşılmasını bekleyen, kolunun neden kırıldığı sorulmaksızın sarılmasını uman bir bayan konuşuyor: “Altını kurcalamadan, sorgulamadan uygunluk yapmak… Lakin bundan daha da zoru varmış. Düzgünlük yapmaktan daha zoru uygunluk beklemekmiş. Ben de bu bekleyişle çürüyorum.” (s. 51) Hüzünlü bekleyiş, iç burkan çürüyüş.
İşte bu bayanın kederini çay satan, çay istemeyene su öneren bir çocuk paylaşmaya çalışır. Çayı da suyu da birincinin reddeden bayan, sonunda “Tamam madem, ver bakalım bir çay.” demek zorunda kalır (s.52). “Konuşacak dermanım yok.” diye düşünen bayanla çocuk ortasında geçen konuşma şöyledir: “Abla insan neyi kaybetti biliyor musun?” / “Neyi?” / “Samimiyeti.” Anlatıcı kahraman bayanın şu niyeti, hepimizi irkiltecek bir derinlik taşıyor: “Bu çocuğun bu sıcaklarda, yanındakinden dondurma isteyeceği yaşlarında samimiyetin ne olduğunu anlayıp bunu kaybettiğimizi söylemesi hiçbir zelzele tesiri yaratmıyor kentte.” (s. 53) Kentin ve kentlinin görmezden geldiği gerçekler o kadar çok ki…
Yakup hikayesine dönmek istiyorum: “Sabah ezanlar okunurken konuttan çıkar, akşam ezanına kadar sokaklarda eyleşir” (eğleşir?) olan Yakup: “İhsan’ın Kuaför Semiha ile aşkını, cılız saçlı bayanın her çarşamba yollara düşüşünü, gün doğmadan uyanıp adliye önünde işe çıkan çaycı çocuğu, annesinin vefatının akabinde düzgünce kimsesiz kalan Çileli Âdem’i güzel bilirdi Yakup (s. 8). Bu cümlede anılan şahıslarla diğer hikayelerde karşılaşmak, metinler ortasında bağ kurmamızı ve güzel bir “zevk-i tahattur” hissetmemizi sağlıyor. “Şentepe’deki tüm hayvanların babası” olan Yakup’un bildiği kuşlar ortasında “sümsük kuşu” ile “umut kuşu”nun da sayılmış olması ve bu kurgusal kuşlarla diğer hikayelerde de müsabakamız, Merve Özgenli Çelik’in metinlerinde “simgesel unsurlar” olarak yorumlanabilir.
“Hiçbir ışığa gerek kalmadan karanlık niyetleri, hiç paklık görmemiş kalpleri ve yakışıksız kanıları görürdü (s. 9).” cümlesini okuduğumda irkildim ve muharrire karşı çıkmayı düşündüm: Yeryüzünde “hiç paklık görmemiş kalp” olabilir miydi, olabilir mi? Abartılı ve amacını aşan bir cümle mi bu?
Çeşitli insan dramlarına bazen kahramanların, bazen anlatıcı muharririn, bazen markette satılan bir sukulentin, bazen bir çınar ağacının bakışlarıyla da tanıklık ettiğim hikayeler akıp gidiyor ve “Babaannem ve Sümsük Kuşu”nu okurken itirazımı geri alasım geliyor. Hikaye şöyle başlıyor: “Güneşin batmaya yüz tuttuğu bir ikindi vakti anladım babaannemin sevgisiz bir insan olduğunu. Günümün ve şaire nazaran hayatımın yarısı geride kalmışken anlamanın aydınlanmayla tıpkı göbek bağından kesildiğini gördüğüm üzere babaannemin de anne karnına sevgisiz düştüğünü anladım.” (s. 67) Otuz beşinci yaşı kutlanan torununun doğum günü pastasına: “Bayat bu pasta, senin aldığın pastadan ne olacak esasen sümsük.” diyebilen bir babaanne! (s. 69). O bayanın kalbi sahiden “hiç paklık görmemiş” olmalı demekten kendimi alamadım.
Kitabın 17. metnini (“Bilemeyeceğim, bilemeyeceksiniz”) Merve Özgenli Çelik’in müelliflik tavrına ve üslubuna ait içtenlikli ve açık kelamlı bir bildiri olarak okudum ve sevdim. (s. 71-73).